Endüstri sistemlerinin GeliĢimi ve Tedarik Zinciri Yönetiminin DoğuĢu

SanayileĢmenin evrimiyle birlikte, 1900 yılında Gilber‘in Zaman Etüdü,1901 yılında Gannt‘ın Çizelgeleme, 1911 yılında Taylor‘un Bilimsel Yönetim, 1915 yılında Circa‘nın Ekonomik SipariĢ Miktarı Adlı ÇalıĢmaları, Üretimini Bir bilim dalı haline getirmiĢtir. 1927 yılında Mayo‘nun insan ĠliĢkileri kavramı ortaya atması ve özellikle otomotiv sanayinde kullanılmaya baĢlanılan ―Montaj Hattı‖ çalıĢmalarıyla üretim tekniklerinde elde edilen baĢarılar, 1930 yılında Ford‘un T- Model (Tin Lizzie) otomobilinin üretim tekniğinde ulaĢtığı mükemmellik ―Kitlesel Üretim Modeli‖ni yaratmıĢtır. 58

Ġkinci dünya savaĢı yıllarında Blacked‘in ortaya koyduğu ―Yöneylem AraĢtırması‖ çalıĢmaları ve bu savaĢ sonrası sanayinin kitlesel üretim tekniklerini benimsemesi, standartlaĢtırma ve verimliliği arttırma çalıĢmalarına paralel olarak aynı dönemde kullanılmaya baĢlanan istatistiksel stok kontrol yöntemleri yeni bir ivme kazandırılmıĢtır. Bu çerçevede üretim sistemlerinin geliĢimi Tablo 1‘de verilmiĢtir.

Tablo-2.1: Üretim Sistemlerinin GeliĢimi

Tarih Tarihi GeliĢim

1176 Ġmalatta UzmanlaĢma Kavramı A. Smith

57

YALÇINERHakan ‗Tedarik Zincirinde Yönetim BiliĢim Teknolojileri‘ Y.lisans Tezi Sf.11

58_{DOĞADEMĠR Serhat Tedarik Zinciri Yönetiminin rekabete olan etkisi (9 eylül üniversitesi S.B.E}

Y.lisans Tezi sf4-5)

21

1832 UzmanlaĢmaya Göre ĠĢbölümü C.Barbage

1900 Zaman Etüdü ÇalıĢmaları H.B. Gilbert

1901 Çizelgeleme ÇalıĢmaları N.L. Gannt

1911 Bilimsel Yönetim Kavramı F.W. Taylor

1915 Ekonomik SipariĢ Miktarı Modeli Circa

1920 Yönetim Ġlkeleri H.Fayol

1927 Ġnsan ĠliĢkileri Kavramı E. Mayo

1930 T-Model (Tin Lizzie) Kitlesel Üretim Metodu

H.Ford

1934 Yeniden SipariĢ Modeli Circa

1940 -Ġkinci Dünya ġavaĢında Yöneylem ÇalıĢmaları

-Ġstatiksel Stok Kontrol Yöntemleri

P.M.S.

Blacket 1946 Dijital Bilgisayar Uygulamalrı

1947 Doğrusal, Matematiksel Programlama 1950 -Sayısal Kontrolü (NC) makineların

GeliĢimi

-Bilgisayarlı Nümerik Kontrollü makineler (CNC)

1960 -Doğrudan Sayısal Kontrollü Makinelar (DNC)

- Ġlk MRP ÇalıĢmları

1970 -Üretimde Bilgisayar Uygulamaları -Otomatik Depolama ve Gerialma Sistemleri(AS/RS)

-Robotikler (1. Nesil Robotlar)

-DRP (Dağıtım Ġhtiyaçları Planlaması) 1980 CAD/CAM (Bilgisayar Destekli Dizayn

22 ve Üretim)

-FMS (Esnek Ġmalat Sistemleri) -OPT (Optimize Üretim Teknikleri) -MRP II (Üretim Kaynakları Planlaması) -JIT (Tam Zamanında Üretim) Felsefesi -TQM (Toplam Kalite Yönetimi) -CIM (Bilgisayarla BütünleĢik Ġmalat) -DRP II (Dağıtım Kaynakları Planlaması)

-CAPP (Bilgisayar Destekli Planlama ĠĢlemleri)

1990 -ERP (Kurumsal Kaynak Planlaması) -DEM (Dinamik Kurumsal Modelleme) -IBS (BütünleĢtirilmiĢ ĠĢletme Sistemi) -SCM (Tedarik Zinciri Yönetimi Sistemi)

2000 -CRM (MüĢteri ĠliĢkileri Yönetimi) -E-Busines (E-iĢ), DSS (Karar Destek Sistemleri)

1950‘lerde bilgisayarların geliĢmesi makinelerin kontrolü için sayısal kontrol (NC) sistemleriyle bütünleĢtirilmesiyle Bilgisayarlı Nümerik Kontrollü (CNC) makineler geliĢtirilmiĢtir. Bu dönem basit esnek olmayan transfer hatlarının geliĢimi ve otomasyonu aĢaması olarak kabul edilmektedir.

1960‘lı yıllarda bilgisayar sistemleri ve teknolojilerinin geliĢmesi ile diğer bütünleĢmeler doğrudan sayısal kontrolle (DNC) beraber daha esnek transfer hatlarının geliĢmelerini sağlamıĢtır.

23

1970‘lerde ortaya çıkan Malzeme Ġhtiyaç Planlaması (MRP) kavramı ile yöneticiler, ara mamul üretiminin yüksek maliyetinin, kalitenin, yeni ürün geliĢtirme ve dağıtım zamanının etkinsi anlamıĢlardır. Ġlk MRP sistemleri, birçok firmaya satın alma ve üretimi tahmin etmelerine yardımcı olarak hammadde stoklarını azaltmalarını sağlamıĢtır. Üreticiler yeni malzeme yönetimi kavramıyla, iĢletme içinde performanslarını geliĢtirmeye çalıĢmıĢlardır.59

1980‘li yıllarda MRP sistemleri geliĢtirilmiĢ ve kapasite planlama ve benzeri fonksiyonlar ilave edilerek Üretim Kaynakları Planlaması (MRP II) sistemine geçilmiĢtir. GeliĢen Teknoloji ile beraber bütünleĢen sistemler, otomatik depolama ve geri çekme sistemleri (AS/RS), robotikler (1. Nesil robotlar), Malzeme idare etme sistemleri, makine operasyonlarında planlama ve kontrol, bilgisayara dayalı entegre kontroller sağlamaya çalıĢan Esnek Üretim Sistemleri (FMS) kullanılmaya baĢlanmıĢtır. Aynı dönemde dağıtım ve planlama çalıĢmalarında da MRP tekniklerine paralel olarak Dağıtım Ġhtiyaçları Planlaması (DRP) çalıĢmaları fabrika içi ve dıĢında uygulama olanağı bulmuĢtur. PC‘lerin üretime girmesiyle Bilgisayar Destekli Tasarım (CAD) ve Bilgisayar Destekli Üretim (CAM) çalıĢmaları geliĢtirilmiĢtir. Bu dönemde Japonya ‗da geliĢtirilen sıfır stokla gerektiği zaman gerektiği kadar üretimi hedefleyen Tam Zamanında Üretim (JIT) ilkesinin tampon stokla çalıĢmanın terk edilmesini sağlanması, insan faktörü ve kalite boyutunu çalıĢmalarına entegre ederek yaklaĢması, üretim yönetimi teknolojisine yeni bir boyut kazandırmıĢtır. JIT‘ın bir üretim felsefesi olarak Toplam Kalite Yönetimi (TQM) yaklaĢımları ile birlikte ele alınması batı dünyasında bir ideal olarak benimsenmiĢtir.60

1990‘lardan sonra değiĢim mühendisliğinin sonucu olarak, çoğu üretici ve hizmet sağlayıcı, satın alma ve tedarik yönetim fonksiyonlarını daha ileri düzeye

59 _{KEAH Chon TAN vd., Supply Chain Management:a Strategic Perspective, International Journal of} Operations & Production Management Vol.22 No.6 2002 , pp.614

60 _{C.A.PTAK, MRP, MRP II, OPT, JIT and CIM Succession , Evolution or Necessary Combination,} Production and Inventroy Management Journal , Vol.:32, No:2, 1991. pp.8

24

taĢıyarak, istatistiksel analiz ve doğru satıĢ tahmini için büyük takdir ile sonuçlanan tedarik zinciri yönetimini oluĢturmuĢlardır. Bu yıllarda ön plana gelen sistemler ise kurumsal kaynak planlaması (ERP) yazılımlarının tamamen internet üzerine taĢınarak tüm satıĢ, satın alma, elektronik veri transferleri ve insan kaynakları uygulamalarının çok merkezli dağınık uygulamalar haline gelmesi ile oluĢan sistemlerdir. Bu geliĢmeler artık ERP kavramının iĢletmenin dıĢına taĢarak tüm tedarikçileri ve satıĢ noktalarını içerisine alan geniĢ ağ uygulamaları haline dönüĢmektedir. Ġnternet uygulamaları ve tüm iĢlemlerin küresel alanda ortak yapılması, global tedarik zincirlerinin giderek yayılmasına teknolojik bir alt yapı sağlamıĢtır.61

2000‘li yıllarda Tedarik Zinciri Yönetiminin evrimi, stratejik tedarikçi ve lojistik fonksiyonlarını değer zincirine dahil etmek için firma kaynaklarını en iyi Ģekilde yönetmek amaçlayan yapılarla devam etmiĢtir. Denetleme yaptırmak gibi değer katmayan aktivitelerin tekrarlanması yerine üreticiler, sadece az sayıda ancak nitelikli ve onaylanmıĢ tedarikçilerden satın alma suretiyle tedarikçilerinin kalite kontrol sistemine güvenmeye baĢlamıĢlardır. Böylece tedarik zinciri yönetimi kavramı, üreticilerin öncelikle tedarikçileri ile tecrübe ettiği staretejik ortaklıklar olarak ortaya çıkmıĢtır. Sonrasında birçok üretici ve perakendeci de, değer zinciri boyunca etkinliği arttırmak için tedarik zinciri yönetimini benimsemiĢtir.62