4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA
4.5. Yaşam Tatmini
4.5.2. Emeklilik süresi değişkeninin irdelenmesi
Çizelge 4.21. (devam) Yaşam Tatminine İlişkin
Yorumlar Cinsiyet N x S SH Sd t P
Kadın 166 3.67 1.01 0.07 Yakın çevremden duygusal /
sosyal destek
sağlayabiliyorum Erkek 94 3.26 1.15 0.11 260 2.85 0.00*
Kadın 166 3.87 0.81 0.06 Yakınlarımla
dertleşebiliyorum Erkek 94 3.43 1.13 0.11 260 3.33 0.00*
Kadın 166 2.06 1.00 0.07 Kendimi boşlukta
hissediyorum Erkek 94 2.29 1.16 0.11 260 -1.66 0.09 Kadın 166 3.03 1.15 0.08
İmkanım olsa bile geçmiş
yaşamıma dönmezdim Erkek 94 2.85 1.26 0.13 260 1.17 0.24 Kadın 166 4.00 0.68 0.05
Yakın çevremde sevilen ve
aranan biriyim Erkek 94 3.79 0.97 0.10 260 1.77 0.07 Kadın 166 3.57 1.30 0.10
Her istediğimi yapmak için zamanım var ama ekonomik
kaynaklarım kısıtlı Erkek 94 3.84 1.28 0.13 260 -1.56 0.11 Kadın 166 3.57 1.14 0.08
Eşimle birbirimize daha fazla
zaman ayırıyoruz Erkek 94 3.78 1.19 0.12 260 -1.37 0.16 P= 0.02, P<0.05
Çizelgeden de anlaşılacağı gibi, yaşam tatmini ölçeğinde yer alan 20 yorum cümlesinin tümünü dikkate alınarak yapılan t testi sonucunda; cinsiyetin emeklilik döneminde yaşam tatmini açısından istatistik olarak önemli farklılığa neden olan (0.096) yordayıcı bir değişken olduğu anlaşılmıştır. Yapılan bir araştırmada kendi isteği ile emekli olanlar, sağlık sorunları az olanlar ile evlerine kira ödemeyenler ve eşleri ile birlikte yaşayanların emeklilik döneminde yaşam tatmini yüksek bulunmuştur (Çimen 1996).
Çizelge 4.22. Emekli öğretmenlerin yaşam tatminine ilişkin yorumlarının emeklilik süresi değişkenine göre dağılımı ve ki kare önemlilik testi sonuçları Hiç
katılmıyorum Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Tamamen
katılıyorum Toplam Yaşam Tatminine İlişkin
Yorumlar Emeklilik Süresi
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %
Önemlilik
≤ 5 12 16.2 20 27.0 5 6.8 28 37.8 9 12.2 74 100.0 6-10 yıl 11 11.6 26 27.4 18 18.9 36 37.9 4 4.2 95 100.0 11 ≤ 12 13.2 30 33.0 10 11.0 35 38.5 4 4.4 91 100.0 Emeklilikten sonra herşey
umduğumdan daha iyi gidiyor
Toplam 35 13.5 76 29.2 33 12.7 99 38.1 17 6.5 260 100.0 P=0.17 x2=11.54 sd=1
≤ 5 11 14.9 15 20.3 4 5.4 32 43.2 12 16.2 74 100.0 6-10 yıl 8 8.4 24 25.3 13 13.7 34 35.8 16 16.8 95 100.0 11 ≤ 6 6.6 24 26.4 11 12.1 46 50.5 4 4.4 91 100.0 Tıpkı çalıştığım yıllardaki gibi
mutluyum.
Toplam 25 9.6 63 24.2 28 10.8 112 43.1 32 12.3 260 100.0 P=0.40 x2=16.17 sd=1
≤ 5 20 27.0 27 36.5 11 14.9 10 13.5 6 8.1 74 100.0 6-10 yıl 35 36.8 34 35.8 12 12.6 13 13.7 1 1.1 95 100.0 11 ≤ 20 22.0 42 46.2 11 12.1 17 18.7 1 1.1 91 100.0 Bu dönem yaşamımın en sıkıcı
dönemi
Toplam 75 28.8 103 39.6 34 13.1 40 15.4 8 3.1 260 100.0 P=0.06 x2=14.95 sd=1
≤ 5 4 5.4 10 13.5 12 16.2 34 45.9 14 18.9 74 100.0 6-10 yıl 4 4.2 17 17.9 14 14.7 51 53.7 9 9.5 95 100.0 11 ≤ 4 4.4 12 13.2 19 20.9 46 50.5 10 11.0 91 100.0 Yaşıtlarıma göre görünümüm
daha iyi ve genç
Toplam 12 4.6 39 15.0 45 17.3 131 50.4 33 12.7 260 100.0 P=0.66 x2=5.80 sd=1
≤ 5 9 12.2 24 32.4 9 12.2 26 35.1 6 8.1 74 100.0 6-10 yıl 7 7.4 29 30.5 16 16.8 35 36.8 8 8.4 95 100.0 11 ≤ 3 3.3 31 34.1 13 14.3 40 44.0 4 4.4 91 100.0 Şimdi olduğumdan daha mutlu
olabilirdim.
Toplam 19 7.3 84 32.3 38 14.6 101 38.8 18 6.9 260 100.0 P=0.48 x2=7.47 sd=1
≤ 5 9 12.2 23 31.1 9 12.2 27 36.5 6 8.1 74 100.0 6-10 yıl 18 18.9 33 34.7 8 8.4 30 31.6 6 6.3 95 100.0 11 ≤ 11 12.1 37 40.7 12 13.2 28 30.8 3 3.3 91 100.0 Bugünden itibaren bir ay ya da
bir yıl sonrası yapacağım şeyler için plan yaptım.
Toplam 38 14.6 93 35.8 29 11.2 85 32.7 15 5.8 260 100.0 P=0.62 x2=6.23 sd=1
≤ 5 14 18.9 36 48.6 4 5.4 15 20.3 5 6.8 74 100.0 6-10 yıl 21 22.1 44 46.3 11 11.6 13 13.7 6 6.3 95 100.0 11 ≤ 16 17.6 40 44.0 6 6.6 17 18.7 12 13.2 91 100.0 Yaptığım çoğu şey ya sıkıcı ya
da monoton
x2=7.23 sd=1
Çizelge 4.22. (devam)
Hiç
katılmıyorum Katılmıyorum Kararsızım Katılmıyorum Tamamen
katılıyorum Toplam Yaşam Tatminine İlişkin
Yorumlar Cinsiyet
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %
Önemlilik
≤ 5 12 16.2 14 18.9 9 12.2 30 40.5 9 12.2 74 100.0 6-10 yıl 6 6.3 22 23.2 14 14.7 45 47.4 8 8.4 95 100.0 11 ≤ 10 11.0 17 18.7 7 7.7 52 57.1 5 5.5 91 100.0 Yaşamdan beklentilerimin
çoğunu elde ettim.
Toplam 28 10.8 53 20.4 30 11.5 127 48.8 22 8.5 260 100.0 P=0.20 x2=10.90 sd=1
≤ 5 8 10.8 12 16.2 5 6.8 33 44.6 16 21.6 74 100.0 6-10 yıl 4 4.2 16 46.8 7 7.4 49 51.6 19 20.0 95 100.0 11 ≤ 10 11.0 9 9.9 5 5.5 52 57.1 15 16.5 91 100.0 İstediğim şeyleri istediğim
zaman yapabilme özgürlüğüne sahibim.
Toplam 22 134 8.5 37 14.2 17 6.5 51.5 50 19.2 260 100.0 P=0.51 x2=7.17 sd=1
≤ 5 28 37.8 30 40.5 5 6.8 9 12.2 2 2.7 74 100.0 6-10 yıl 34 35.8 41 43.2 4 4.2 12 12.6 4 4.2 95 100.0 11 ≤ 22 24.2 33 36.3 10 11.0 21 23.1 5 5.5 91 100.0 Kendimi yaşlı ve yorulmuş
hissediyorum
Toplam 84 32.3 104 40.0 19 7.3 42 16.2 11 4.2 260 100.0 P=0.18 x2=11.35 sd=1
≤ 5 15 20.3 25 33.8 5 6.8 22 29.7 7 9.5 74 100.0 6-10 yıl 20 21.1 30 31.6 11 11.6 29 30.5 5 5.3 95 100.0 11 ≤ 8 8.8 39 42.9 11 12.1 29 31.9 4 4.4 91 100.0 Çok seyahat edebilme olanağım
var.
Toplam 43 16.5 94 36.2 27 10.4 80 30.8 16 6.2 260 100.0 P=0.25 x2=10.17 sd=1
≤ 5 8 10.8 8 10.8 8 10.8 41 55.4 9 12.2 74 100.0 6-10 yıl 5 5.3 10 10.5 15 15.8 54 56.8 11 11.6 95 100.0 11 ≤ 4 4.4 17 18.7 6 6.6 53 58.2 11 12.1 91 100.0 Çocuklarıma ve torunlarıma
daha çok zaman ayırıyorum.
Toplam 17 6.5 35 13.5 29 11.2 148 56.9 31 11.9 260 100.0 P=0.31 x2=9.38 sd=1
≤ 5 5 6.8 25 33.8 12 16.2 24 32.4 8 10.8 74 100.0 6-10 yıl 12 12.6 30 31.6 8 8.4 39 41.1 6 6.3 95 100.0 11 ≤ 9 9.9 25 27.5 15 16.5 30 33.0 12 13.2 91 100.0 Geriye dönüp baktığımda
yaşamımda tamamlanmamış pek çok şeyin olduğunu görüyorum
Toplam 26 10.0 80 30.8 35 13.5 93 35.8 26 10.0 260 100.0 P=0.40 x2=8.25 sd=1
≤ 5 4 5.4 12 16.2 7 9.5 43 58.1 8 10.8 74 100.0 6-10 yıl 7 7.4 11 11.6 10 10.5 56 58.9 11 11.6 95 100.0 11 ≤ 8 8.8 12 13.2 7 7.7 55 60.4 9 9.9 91 100.0 Yakın çevremden duygusal /
sosyal destek sağlayabiliyorum
Toplam 19 7.3 35 13.5 24 9.2 154 59.2 28 10.8 260 100.0 P=0.98 x2=1.88 sd=1
Çizelge 4.22. (devam)
Hiç
katılmıyorum Katılmıyorum Kararsızım Katılmıyorum Tamamen
katılıyorum Toplam Yaşam Tatminine İlişkin
Yorumlar Cinsiyet
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %
Önemlilik
≤ 5 4 5.4 8 10.8 4 5.4 48 64.9 10 13.5 74 100.0 6-10 yıl 3 3.2 6 6.3 5 5.3 66 69.5 15 15.8 95 100.0 11 ≤ 3 3.3 16 17.6 8 8.8 55 60.4 9 9.9 91 100.0 Yakınlarımla dertleşebiliyorum
Toplam 10 3.8 30 11.5 17 6.5 169 65.0 34 13.1 260 100.0 P=0.36 x2=8.74 sd=1
≤ 5 23 31.1 33 44.6 7 9.5 4 5.4 7 9.5 74 100.0 6-10 yıl 27 28.4 51 53.7 7 7.4 9 9.5 1 1.1 95 100.0 11 ≤ 23 25.3 40 44.0 11 12.1 15 16.5 2 2.2 91 100.0 Kendimi boşlukta hissediyorum
Toplam 73 28.1 124 47.7 25 9.6 28 10.8 10 3.8 260 100.0 P=0.03 x2=16.22 sd=1
≤ 5 9 12.2 24 32.4 11 14.9 23 31.1 7 9.5 74 100.0 6-10 yıl 16 16.8 31 32.6 14 14.7 31 32.6 3 3.2 95 100.0 11 ≤ 7 7.7 18 19.8 22 24.2 33 36.3 11 12.1 91 100.0 İmkanım olsa bile geçmiş
yaşamıma dönmezdim
Toplam 32 12.3 73 28.1 47 18.1 87 33.5 21 8.1 260 100.0 P=0.06 x2=14.67 sd=1
≤ 5 1 1.4 3 4.1 14 18.9 41 55.4 15 20.3 74 100.0 6-10 yıl 1 1.1 7 7.4 13 13.7 56 58.9 18 18.9 95 100.0 11 ≤ 1 1.1 2 2.2 14 15.4 52 57.1 22 24.2 91 100.0 Yakın çevremde sevilen ve
aranan biriyim
Toplam 3 1.2 12 4.6 41 15.8 149 57.3 55 21.2 260 100.0 P=0.83 x2=4.26 sd=1
≤ 5 6 8.1 14 18.9 6 8.1 24 32.4 24 32.4 74 100.0 6-10 yıl 8 8.4 14 14.7 7 7.4 38 40.0 28 29.5 95 100.0 11 ≤ 5 5.5 20 22.0 5 5.5 27 29.7 34 37.4 91 100.0 Her istediğimi yapmak için
zamanım var ama ekonomik kaynaklarım kısıtlı
Toplam 19 7.3 48 18.5 18 6.9 89 34.2 86 33.1 260 100.0 P=0.77 x2=4.84 sd=1
≤ 5 8 10.8 11 14.9 14 18.9 23 31.1 18 24.3 74 100.0 6-10 yıl 5 5.3 7 7.4 17 17.9 37 38.9 29 30.5 95 100.0 11 ≤ 3 3.3 11 12.1 22 24.2 33 36.3 22 24.2 91 100.0 Eşimle birbirimize daha fazla
zaman ayırıyoruz
Toplam 16 6.2 29 11.2 53 20.4 93 35.8 69 26.5 260 100.0 P=0.36 x2=8.77 sd=1
“Emeklilikten sonra herşey umduğumdan daha iyi gidiyor” yorum cümlesine genel olarak öğretmenlerin sırasıyla % 38.1’inin katıldıkları, % 29.2’sinin katılmadıkları,
% 13.5’inin hiç katılmadıkları, % 12.7’sinin kararsız oldukları, % 6.5’inin ise tamamen katıldıkları saptanmıştır. Konu toplam emeklilik süresi değişkenine göre incelendiğinde bu yorum için üç toplam emeklilik süresinde de katılıyorum (% 37.8, % 37.9, % 38.5) ve katılmıyorum (% % 27, % 27.4, % 33) yanıtlarının birbirine yakın oranlarda verildiği en fazla kararsız olanların 6-10 yıldır emekli olanlar arasında bulunduğu (% 18.9) saptanmıştır. Ayrıca tamamen katılanların oranı (% 12.2) toplam emeklilik süresi 6-10 yıl ile 11 yıl ve daha fazla süredir emekli olanlar arasında aynı olup (% 4.2), 5 yıl ve daha az süredir emekli olanlara göre daha düşüktür (% 12.2) (Çizelge 4.22).
“Tıpkı çalıştığım yıllardaki gibi mutluyum” yorumuna emekli öğretmenlerin yarısına yakını (% 43.1) katılmakta, % 24.2’si katılmamaktadır. Tamamen katıldığını belirtenlerin oranı % 12.3, kararsız olanların oranı % 10.8, hiç katılmayanların oranı
% 9.6 olarak bulunmuştur. Emeklilik süresi değişkenine göre, 11 yıl ve daha uzun süredir çalışanların (% 50.5) bu yoruma katıldıkları, her üç emeklilik süresinde de katılmayanların oranlarının birbirine yakın (% 20.3, % 25.3, % 26.4) olduğu anlaşılmıştır.
“Bu dönem yaşamımın en sıkıcı dönemi” yorum cümlesine araştırmaya dahil edilen emekli öğretmenlerin % 39.6’sının katılmadıkları, % 28.8’inin hiç katılmadıkları,
% 13.1’inin kararsız oldukları ve % 3.1’inin tamamen katıldıkları belirlenmiştir.
Yoruma katılma durumuna emeklilik süresi değişkeninin etkisi incelendiğinde, katılmadıklarını belirtenlerin oranı (% 46.2) 11 yıl ve daha uzun süredir emekli olanlarda daha yüksektir. 6-10 yıl ile 5 yıl ve daha az süredir emekli olanlarda ise birbirine yakındır (% 35.8, % 36.5). Hiç katılmayanların oranı 6-10 yıldır emekli olanlar (% 36.8) arasında diğer toplam emeklilik sürelerine göre daha fazladır (% 27, % 22).
Tamamen katılanların oranı, 6-10 yıl ile 11 yıl ve daha uzun süredir emekli olanlarda aynı olup (% 1.1), 5 yıl ve daha az süredir emekli olanlardan daha düşüktür (% 8.1).
Bu cümle, emeklilik süresi değişkenine göre irdelendiğinde ise, üç emeklilik süresinde de katıldıklarını belirtenlerin oranları birbirine yakın bulunmuştur (% 45.9, % 53.7,
% 50.5). Tamamen katılanların oranı 5 yıl ve daha az süredir emekli olanlarda en fazla (% 18.9) iken, kararsız olanların oranı 11 yıl ve daha uzun süredir emekli olanlarda daha yüksektir (% 20.9).
“Yaşıtlarıma göre görünümüm daha sağlıklı ve genç” yorumuna genel olarak emekli
öğretmenlerin sırasıyla % 50.4’ü katılmakta, % 17.3’ü kararsız olduklarını belirtmekte,
% 15’i katılmamakta, % 12.7’si tamamen katılmakta ve % 4.6’sı hiç katılmamaktadırlar.
“Şimdi olduğumdan daha mutlu olabilirdim” yorum cümlesine araştırmaya dahil edilen emekli öğretmenlerin % 38.8’inin katıldıkları, % 32.3’ünün katılmadıkları, % 14.6’sının kararsız oldukları, % 7.3’ünün hiç katılmadıkları, % 6.9’unun tamamen katıldıkları saptanmıştır. Ölçekteki bu yorum emeklilik süresi değişkeni dikkate alınarak incelendiğinde, 11 yıl ve daha uzun süredir emekli olanların yarısına yakınının (% 44), 6-10 yıl ile 5 yıl ve daha az süredir emekli olanlara göre (% 36.8, % 35.1) daha fazla oranda katılıyorum yanıtını seçtikleri anlaşılmıştır. Katılmıyorum yanıtını verenlerin oranı toplam emeklilik sürelerinde birbirine yakın (% 32.4, % 30.5, % 34.1) bulunurken, hiç katılmıyorum yanıtını verenlerin oranı 5 yıl ve daha az süredir emekli olanlarda en yüksektir (% 12.2).
“Bugünden itibaren bir ay ya da bir yıl sonrası yapacağım şeyler için plan yaptım”
yorumuna emekli öğretmenlerin sırasıyla % 35.8’i katılmadıklarını, % 32.7’si katıldıklarını, % 14.6’sı hiç katılmadıklarını, % 11.2’si kararsız olduklarını, % 5.8’i tamamen katıldıklarını belirtmişlerdir. Konu emeklilik süresi değişkenine göre açıklandığında, katılmıyorum yanıtını verenlerin oranının 11 yıl ve daha uzun süredir emekli olanlardan (% 40.7), katılıyorum yanıtını verenlerin oranının ise 5 yıl ve daha az süredir emekli olanlarda en fazla bulunduğu (% 36.5), hiç katılmıyorum ifadesini tercih edenlerin 5 yıl ve daha az zamandır emekli olanlar ile 11 yıl ve daha fazla zamandır
emekli olanlar da birbirine yakın (% 12.2, % 12.1) bulunduğu, buna karşın 6-10 yıldır emekli olanlarda (% 18.9) bu oranın daha fazla olduğu anlaşılmıştır.
“Yaptığım çoğu şey ya sıkıcı ya da monoton” yorum cümlesine araştırma kapsamına alınan emekli öğretmenlerin % 46.2’sinin katılmadıkları, % 19.6’sının hiç katılmadıkları, % 17.3’ünün katıldıkları, % 8.8’inin tamamen katıldıkları, % 8.1’inin kararsız oldukları belirlenmiştir. Ölçekteki bu yorum cümlesi emeklilik süresi değişkenine göre irdelendiğinde, üç toplam emeklilik süresi için de emekli öğretmenlerin, yarısına yakınının (% 48.6, % 46.3, % 44) katılmıyorum yanıtını verdikleri, hiç katılmadıklarını belirtenlerin oranının (% 22.1) 6-10 yıldır emekli olanlarda, katılıyorum yanıtını verenlerin ise, 5 yıl ve daha az süredir emekli olanlarda (% 20.3) daha yüksek oranda bulunduğu belirlenmiştir.
“Yaşamdan beklentilerimin çoğunu elde ettim” yorumuna araştırmaya dahil edilen emekli öğretmenlerin % 48.8’i katıldıklarını, % 20.4’ü katılmadıklarını, % 11.5’i kararsız olduklarını, % 10.8’i hiç katılmadıklarını, % 8.5’i tamamen katıldıklarını belirtmişlerdir. Bu yorum cümlesi emeklilik süresi değişkenine göre irdelendiğinde, katılıyorum yanıtını verenlerin oranının 11 yıl ve daha uzun süredir emekli olanlarda (% 57.1) daha yüksek, katılmayan ve hiç katılmayanların oranının 6-10 ile 11 yıl ve daha uzun süredir emekli olanlarda hemen hemen birbiriyle aynı (% 29.5, % 29.7), 5 yıl ve daha az süredir emekli olanlardan (% 35.1) daha düşük olduğu saptanmıştır.
“İstediğim şeyleri istediğim zaman yapabilme özgürlüğüne sahibim” yorum cümlesine genel olarak emekli öğretmenlerin yarısı (% 51.5) katıldıklarını, % 19.2’si tamamen katıldıklarını, % 14.2’si katılmadıklarını, % 8.5’i hiç katılmadıklarını ve % 6.5’i kararsız olduklarını belirtmişlerdir. Ölçekte yer alan bu yoruma 11 yıl ve daha uzun süre emekli olanlar ile 6-10 yıldır emekli olanların yarısından fazlasının (% 57.1, % 51.6), 5 yıl ve daha az süredir emekli olanlara (% 44.6) göre daha yüksek oranda katıldıkları anlaşılmıştır. 6-10 yıldır emekli olan öğretmenlerin yarısına yakınının (% 46.8), 5 yıl ve daha az süre ile 11 yıl ve daha uzun zamandır emekli olanlara göre (% 16.2, % 9.9) daha yüksek oranda katılmadıklarını belirttikleri görülmüştür.
“Kendimi yaşlı ve yorulmuş hissediyorum” yorumuna araştırmaya dahil edilen emekli öğretmenlerin sırası ile % 40’ı katılmıyorum, % 32.3’ü hiç katılmıyorum, % 16.2’si katılıyorum, % 7.3’ü kararsızım, % 4.2’si tamamen katılıyorum yanıtlarını vermişlerdir.
Ölçekte yer alan bu yorum cümlesine özellikle 6-10 yıl ile 5 yıl daha az süredir emekli olanların çoğunluğunun katılmıyorum ve hiç katılmıyorum yanıtını verdikleri, toplam emeklilik süresi 11 yıl ve daha fazla olan emekli öğretmenlerden ise bu yanıtları tercih edenlerin oranının % 60.5 olduğu saptanmıştır.
“Çok seyehat edebilme olanağım var” yorum cümlesine genel olarak emekli öğretmenlerin % 36.2’si katılmadıklarını belirtirlerken, % 30.8’i katıldıklarını, % 16.5’i hiç katılmadıklarını, % 10.4’ü kararsız kaldıklarını, % 6.2’sinin tamamen katıldıklarını belirtmişlerdir.
Emeklilik süresi değişkenine göre irdelendiğinde ise emekli öğretmenlerin üç toplam emeklilik süresinde de yarısından biraz fazlasının (% 54.1, % 52.7, % 51.7), “çok seyehat edebilme olanağım var” yorumuna hiç katılmıyorum ve katılmıyorum yanıtını verdikleri, katılıyorum ve tamamen katılıyorum yanıtını verenlerin oranlarının üç toplam emeklilik süresinde de birbirine yakın (% 39.2, % 35.8, % 36.3) ve katılmayanlardan daha düşük olduğu görülmüştür.
“Çocuklarıma ve torunlarıma daha çok zaman ayırıyorum” yorumuna emekli öğretmenlerin yarısından fazlası (% 56.9) katıldıklarını, % 13.5’i katılmadıklarını,
% 11.9’u tamamen katıldıklarını, % 11.2’si kararsız olduklarını, % 6.5’i ise hiç katılmadıklarını belirtmişlerdir. Konu emeklilik süresi değişkenine göre ele alındığında katılıyorum ve tamamen katılıyorum yanıtını veren emekli öğretmenlerin oranı tüm toplam emeklilik sürelerinde daha yüksek olup, en yüksek oran 11 yıl ve daha uzun süredir emekli olanlarda bulunmuştur (% 67.6, % 68.4, % 70.3).
“Geriye dönüp baktığımda yaşamımda tamamlanmamış pek çok şeyin olduğunu görüyorum” yorum cümlesine genel olarak emekli öğretmenlerin % 35.8’inin katıldıkları, % 30.8’inin katılmadıkları, % 13.5’inin kararsız oldukları, % 10’unun hiç katılmadıkları ve tamamen katıldıkları anlaşılmıştır. Ölçekte yer alan bu yoruma ilişkin yanıtlar emeklilik süresi değişkeni gözönüne alınarak incelendiğinde tüm emeklilik sürelerinde emekli öğretmenlerin birbirine yakın oranda (% 43.2, % 47.4, % 46.2) katılıyorum ve tamamen katılıyorum yanıtını seçtikleri ve oranların hiç katılmıyorum ile katılmıyorum yanıtını seçenlerden daha yüksek olduğu da (% 40.6, % 44.2, % 37.4) görülmüştür.
“Yakın çevremden duygusal / sosyal destek sağlayabiliyorum” yorumuna emekli öğretmenlerin yarısından fazlası (% 59.2) katıldıklarını, % 13.5’i katılmadıklarını,
% 10.8’i tamamen katıldıklarını, % 9.2’si kararsız olduklarını, % 7.3’ü ise katılmadıklarını belirtmişlerdir. Bu yorum cümlesi emeklilik süresi değişkenine göre incelendiğinde; emekli öğretmenlerin çoğunluğunun tüm toplam emeklilik sürelerinde (% 68.9, % 70, % 70.3) katılıyorum ve tamamen katılıyorum yanıtını tercih ettikleri saptanmıştır.
“Yakınlarımla dertleşebiliyorum” yorum cümlesi için araştırmaya dahil edilen emekli öğretmenlerin % 65’i katılıyorum, % 13.1’i tamamen katılıyorum, % 11.5’i katılıyorum,
% 6.5’i kararsızım, % 3.8’i hiç katılmıyorum ifadelerini kullanmışlardır.
“Yakınlarımla dertleşebiliyorum” yorumuna ilişkin yanıtlar emeklilik süresi değişkenine göre irdelendiğinde; yüksek oranların üç toplam emeklilik süresinde de katılıyorum ve tamamen katılıyorum ifadelerinde toplandığı (% 78.4, % 75.3 % 70.3) dikkati çekmektedir.
“Kendimi boşlukta hissediyorum” yorumuna emekli öğretmenlerin % 47.7’si katılmadıklarını, % 28.1’i hiç katılmadıklarını, % 10.8’i katıldıklarını, % 9.6’sı kararsız olduklarını, % 3,8’i tamamen katıldıklarını belirtmişlerdir.
Yaşam tatmini ölçeğinde yer alan bu yoruma emekli öğretmenlerden en fazla (% 82.1) 6-10 yıl emekli olanların hiç katılmıyorum ve katılmıyorum yanıtını verdikleri, bunu
% 75.7 oranı ile 5 yıl ve daha az süredir emekli olanların, % 69.3 oranı ile de 11 yıl ve daha fazla süredir emekli olanların izlediği saptanmıştır.
“İmkanım olsa bile geçmiş yaşamıma dönmezdim” yorumuna emekli öğretmenlerin
% 33,5’inin katıldıkları % 28,1’inin katılmadıkları, % 18.1’inin kararsız oldukları
% 12.3’i onun hiç katılmadıkları, % 8.1’inin ise tamamen katıldıkları belirlenmiştir.
Yaşam tatmini ölçeğinde yer alan bu yorum için özellikle dikkati çeken 11 yıl ve daha uzun süredir emekli olan öğretmenlerin yarısına yakınının (% 48.4) katılıyorum ve tamamen katılıyorum yanıtlarını vermeleri, ayrıca kararsız olanlar ile (% 24.2) hiç katılmıyorum ve katılmıyorum yanıtını verenlerin oranının (% 27.5) birbirine yakın olmasıdır. Buna karşılık 6-10 yıldır emekli olan öğretmenlerin yaklaşık yarısının (% 49.4), hiç katılmıyorum ve katılmıyorum yanıtını vermeleri ve bu oranın katılıyorum, tamamen katılıyorum yanıtlarına göre (% 35.8) daha yüksek olması da ilginçtir. Emeklilik süresi 5 yıl ve daha az olanlarda ise hiç katılmıyorum ve katılmıyorum yanıtını verenler (% 44.6) ile katılıyorum ve tamamen katılıyorum yanıtını tercih edenlerin (% 40.6) oranları birbirine yakın bulunmuştur.
“Yakın çevremde sevilen ve aranan biriyim” yorumuna emekli öğretmenlerin yarısından fazlası (% 57.3) katıldıklarını, % 21,2’si tamamen katıldıklarını, % 15.8’i kararsız olduklarını % 4.6’sı katılmadıklarını, % 1.2’si hiç katılmadıklarını belirtmişlerdir.
Yaşam tatmini ölçeğinde yer alan bu yorum emeklilik süresi değişkenine göre incelendiğinde, emekli öğretmenlerin yakın çevrelerinde sevilen ve aranan insanlar sonucuna varılabilir. Çünkü üç toplam emeklilik süresinde de katılıyorum ve tamamen katılıyorum yanıtlarının oranlarının yüksek olduğu (% 81.3, % 77.8, % 75.7) sonucuna görülmektedir.
“Her istediğimi yapmak için zamanım var ama ekonomik kaynaklarım kısıtlı”
yorumuna ilişkin görüşlerini emekli öğretmenlerin % 34.2’si katılıyorum, % 33.1’i tamamen katılıyorum % 18.5’i katılmıyorum % 7.3’ü hiç katılmıyorum % 6.9’u ise kararsızım şeklinde ifade etmişlerdir. Emekli öğretmenlerin ölçekte yer alan bu yoruma ilişkin görüşleri emeklilik süresi değişkenine göre ele alındığında, 6-10 yıldır emekli olanların % 69.5’inin, 11 yıl ve daha uzun süredir emekli olanların % 67.1’inin, 5 yıl ve daha az süredir emekli olanların % 64.8’inin bu yoruma katılıyorum ve tamamen katılıyorum yanıtını verdikleri, tüm toplam emeklilik sürelerinde ise hiç katılmıyorum ve katılmıyorum yanıtlarını tercih edenlerin oranlarının (% 27, % 23.1, % 27.5) birbirine yakın olduğu saptanmıştır.
“Eşimle birbirimize daha fazla zaman ayırıyoruz” yorumuna emekli öğretmenlerin
% 35.8’i katıldıklarını, % 26.5’i tamamen katıldıklarını, % 20,4’ü kararsız olduklarını
% 11.2’si katılmadıklarını, % 6.2’si hiç katılmadıklarını belirtmişlerdir.
Bu yorum emeklilik süresi değişkeni dikkate alınarak incelendiğinde, katılıyorum ve tamamen katılıyorum yanıtını verenlerin oranı 6-10 yıldır emekli olanlarda 5 yıl ve daha az süredir emekli olanlar (% 69.4), (% 65.4) ile 11 yıl ve daha uzun süredir emekli olanlara (% 60.5) göre daha yüksektir. Ayrıca bu konuda kararsız olduklarını ifade edenlerin oranı, 11 yıl ve daha uzun süredir emekli olanlarda % 24.2, 5 yıl ve daha az süredir emekli olanlarda % 18.9, 6-10 yıldır emekli olanlarda ise % 17.9 olarak saptanmıştır.
Araştırmada emeklilik süresi değişkeninin Çizelge 4.22’den de anlaşılacağı gibi, emekli öğretmenlerin yaşam tatminine ilişkin yorumları üzerinde önemli bir etkisinin bulunmadığı da istatistiksel olarak saptanmıştır.
Emeklilik süresi değişkenine göre irdelenen yaşam tatmini ölçeğinde yer alan yorum cümlelerine verilen yanıtların ortalama puanları arasında farklılık bulunup bulunmadığı Tek Yönlü Varyans Analizi (ONE WAY ANOVA) ile test edilmiş, sonuçlar Çizelge 4.23’de gösterilmiştir.
Yapılan analiz sonucunda emekli öğretmenlerin “kendimi yaşlı ve yorulmuş hissediyorum” cümlesine verdikleri yanıtların farklılık gösterdiği ve farklılığa 5 yıl ve daha az süredir emekli olan ile 11 yıl ve daha uzun süredir emekli olanlar arasında rastlandığı anlaşılmıştır.
Ayrıca “imkanım olsa bile geçmiş yaşamıma dönmezdim” cümlesine verilen yanıtlar arasında önemli bir farklılık olduğu ve bu farklılığın 6-10 yıldır emekli olan öğretmenler ile 11 yıl ve daha fazla süredir emekli olan öğretmenler arasında bulunduğu anlaşılmıştır. (P<0.05) Her iki yoruma ilişkin farklılığa neden olan emeklilik süresini belirleyen POST-HOC TESTS’nin sonuçları Çizelge 4.24’de gösterilmiştir.
Çizelge 4.23. Emeklilik süresi değişkenine göre yaşam tatminine ilişkin yorumların puan ortalamaları ve varyans analizi sonuçları
Yaşam Tatminine İlişkin Yorumlar
Emeklilik
Süresi N x S Sd F P Anlamlı Fark
≤ 5 74 3.02 1.34 6-10 yıl 95 2.95 1.13 11 ≤ 91 2.87 1.19 Emeklilikten sonra herşey
umduğumdan daha iyi gidiyor
Toplam 260 2.95 1.21
2 0.30 0.73
-≤ 5 74 3.25 1.35 6-10 yıl 95 3.27 1.25 11 ≤ 91 3.19 1.08 Tıpkı çalıştığım yıllardaki gibi
mutluyum
Toplam 260 3.24 1.22
2 0.09 0.90
-≤ 5 74 2.39 1.24 6-10 yıl 95 2.06 1.07 11 ≤ 91 2.30 1.05 Bu dönem yaşamımın en sıkıcı
dönemi
Toplam 260 2.24 1.12
2 2.04 0.13
-≤ 5 74 3.59 1.10 6-10 yıl 95 3.46 1.02 11 ≤ 91 3.50 1.00 Yaşıtlarıma göre görünümüm
daha sağlıklı ve genç
Toplam 260 3.51 1.04
2 0.33 0.71
-≤ 5 74 2.94 1.22 6-10 yıl 95 3.08 1.14 11 ≤ 91 3.12 1.04 Şimdi olduğumdan daha mutlu
olabilirdim
Toplam 260 3.05 1.13
2 0.52 0.59
-Çizelge 4.23. (devam) Yaşam Tatminine İlişkin Yorumlar
Emeklilik
Süresi N x S Sd F P Anlamlı Fark
≤ 5 74 2.97 1.22 6-10 yıl 95 2.71 1.26 11 ≤ 91 2.72 1.12 Bugünden itibaren bir ay ya da
bir yıl sonrası yapacağım şeyler için plan yaptım
Toplam 260 2.79 1.20
2 1.15 0.31
-≤ 5 74 2.47 1.20 6-10 yıl 95 2.35 1.15 11 ≤ 91 2.65 1.32 Yaptığım çoğu şey ya sıkıcı ya
da monoton
Toplam 260 2.49 1.23
2 1.40 0.24
-≤ 5 74 3.13 1.31 6-10 yıl 95 3.28 1.10 11 ≤ 91 3.27 1.16 Yaşamdan beklentilerimin
çoğunu elde ettim
Toplam 260 3.23 1.18
2 0.39 0.67
-≤ 5 74 3.50 1.29 6-10 yıl 95 3.66 1.10 11 ≤ 91 3.58 1.20 İstediğim şeyleri istediğim
zaman yapabilme özgürlüğüne sahibim
Toplam 260 3.58 1.19
2 0.38 0.67
-≤ 5 74 2.01 1.09 6-10 yıl 95 2.06 1.13 11 ≤ 91 2.49 1.24 Kendimi yaşlı ve yorulmuş
hissediyorum
Toplam 260 2.20 1.17
2 4.53 0.01* 1-3
≤ 5 74 2.74 1.33 6-10 yıl 95 2.67 1.25 11 ≤ 91 2.80 1.11 Çok seyahat edebilme
olanağım var
Toplam 260 2.73 1.23
2 0.25 0.77
-≤ 5 74 3.47 1.17 6-10 yıl 95 3.58 1.00 11 ≤ 91 3.54 1.06 Çocuklarıma ve torunlarıma
daha çok zaman ayırıyorum
Toplam 260 3.54 1.07
2 0.24 0.78
-≤ 5 74 3.06 1.17 6-10 yıl 95 2.96 1.22 11 ≤ 91 3.12 1.23 Geriye dönüp baktığımda
yaşamımda tamamlanmamış pek çok şeyin olduğunu görüyorum
Toplam 260 3.05 1.21
2 0.37 0.68
-Çizelge 4.23. (devam) Yaşam Tatminine İlişkin Yorumlar
Emeklilik
Süresi N x S Sd F P Anlamlı Fark
≤ 5 74 3.52 1.06 6-10 yıl 95 3.55 1.07 11 ≤ 91 3.49 1.11 Yakın çevremden duygusal /
sosyal destek sağlayabiliyorum
Toplam 260 3.52 1.08
2 0.07 0.92
-≤ 5 74 3.70 1.01 6-10 yıl 95 3.88 0.86 11 ≤ 91 3.56 1.00 Yakınlarımla
dertleşebiliyorum
Toplam 260 3.71 0.96
2 2.67 0.07
-≤ 5 74 2.17 1.20 6-10 yıl 95 2.01 0.91 11 ≤ 91 2.26 1.08 Kendimi boşlukta
hissediyorum
Toplam 260 2.14 1.06
2 1.35 0.26
-≤ 5 74 2.93 1.23 6-10 yıl 95 2.72 1.17 11 ≤ 91 3.25 1.14 İmkanım olsa bile geçmiş
yaşamıma dönmezdim
Toplam 260 2.96 1.19
2 4.66 0.01
* 2-3
≤ 5 74 3.89 0.82 6-10 yıl 95 3.87 0.84 11 ≤ 91 4.01 0.76 Yakın çevremde sevilen ve
aranan biriyim
Toplam 260 3.92 0.80
2 0.76 0.46
-≤5 74 3.62 1.33 6-10 yıl 95 3.67 1.27
≥ 11 91 3.71 1.31 Her istediğimi yapmak için
zamanım var ama ekonomik kaynaklarım kısıtlı
Toplam 260 3.67 1.30
2 0.10 0.90
-≤5 74 3.43 1.30 6-10 yıl 95 3.82 1.11
≥ 11 91 3.65 1.07 Eşimle birbirimize daha fazla
zaman ayırıyoruz
Toplam 260 3.65 1.16
2 2.34 0.09
-≤5 74 3.16 1.23 6-10 yıl 95 3.20 1.30
≥ 11 91 3.00 1.20 Eşim ev işlerinde bana daha
fazla yardımcı oluyor
Toplam 260 3.11 1.24
2 0.65 0.52
-* P<0.05 1 : ≤ 5 2 : 6-10 yıl 3 : ≥ 11
Araştırmada emeklilik süresi değişkeninin yaşam tatmini ölçeğinde Pearson Ki Kare analizi sonuçlarına göre herhangi bir farklılığa neden olmadığı ancak, yapılan varyans analizi ile bu değişkenin ölçekte yeralan iki yorum cümlesinde önemli farklılığa neden olduğu anlaşılmış ve farklılığın kaynaklandığı emeklilik süresi “POST HOC TESTS”
yapılarak açıklanmaya çalışılmıştır. Test sonuçları Çizelge 4.24’de gösterilmiştir.
Çizelge 4.24. Emeklilik süresi değişkenine göre yaşam tatmini ölçeğinde farklılığın kaynaklandığı grubu açıklanan “POST HOC TESTS” sonuçları
Yaşam Tatminine İlişkin Yorumlar
Emeklilik Süresi
Emeklilik Süresi
Ortalama
Fark Sh P
6-10 yıl -.0496 0.18 0.95 Kendimi yaşlı ve yorulmuş
hissediyorum
≤ 5*
≥ 11* -.4810* 0.18 0.02**
≤ 5 -.2061 0.18 0.49
İmkanım olsa bile geçmiş yaşamıma dönmezdim
6-10 yıl*
≥ 11* -.5264* 0.17 0.00**
* Farklılığı yaratan emeklilik süreleri ve önemli ortalama fark değerleri
** P<0.05
Bu teste göre “kendimi yaşlı ve yorulmuş hissediyorum” yorumunda istatistik olarak önemli bulunan farklılığın ortaya çıkışına 5 yıl ve daha az olan emeklilik süresinin yolaçtığı bulunmuştur.
“İmkanım olsa bile geçmiş yaşamıma dönmezdim” yorumunda ise; ise farkın 6-10 yıldır emekli olan gruptan kaynaklandığı belirlenmiştir.