4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA
4.5. Yaşam Tatmini
4.5.1. Cinsiyet değişkeninin irdelenmesi
Emekli öğretmenlerin yaşam tatmini ölçeğinde yer alan yorum cümlelerine katılma durumları Çizelge 4.20’de cinsiyet değişkeni dikkate alınarak açıklanmıştır.
Çizelge 4.20’de de görüldüğü gibi, “emeklilikten sonra herşey umduğumdan daha iyi gidiyor” cümlesine emekli öğretmenlerin % 38.1’inin katıldıkları, % 29.2’sinin katılmadıkları % 13.5’inin hiç katılmadıkları, % 12.7’sinin kararsız oldukları ve
% 6.5’inin tamamen katıldıkları belirlenmiştir.
Çizelge 4.20. Emekli öğretmenlerin yaşam tatminine ilişkin yorumlarının cinsiyet değişkenine göre dağılımı ve “Pearson Ki-Kare” önemlilik testi sonuçları Hiç
katılmıyorum Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Tamamen
katılıyorum Toplam Yaşam Tatmini Cinsiyet
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %
Önemlilik Kadın 13 7.8 44 26.5 25 15.1 71 42.8 13 7.8 166 100.0 Erkek 22 23.4 32 34.0 8 8.5 28 29.8 4 4.3 94 100.0 Emeklilikten sonra herşey
umduğumdan daha iyi gidiyor
Toplam 35 13.5 76 29.2 33 12.7 99 38.1 17 6.5 260 100.0 P=0.00*
x2=17.83 sd=1 Kadın 8 4.8 41 24.7 16 9.6 81 48.8 20 12.0 166 100.0 Erkek 17 18.1 22 23.4 12 12.8 31 33.0 12 12.8 94 100.0 Tıpkı çalıştığım yıllardaki gibi
mutluyum.
Toplam 25 9.6 63 24.2 28 10.8 112 43.1 32 12.3 260 100.0 P=0.00*
x2=15.08 sd=1 Kadın 47 28.3 72 43.4 21 12.7 24 14.5 2 1.2 166 100.0 Erkek 28 29.8 31 33.0 13 13.8 16 17.0 6 6.4 94 100.0 Bu dönem yaşamımın en sıkıcı dönemi
Toplam 75 28.8 103 39.6 34 13.1 40 15.4 8 3.1 260 100.0 P=0.12 x2=7.23 sd=1 Kadın 7 4.2 20 12.0 28 16.9 88 53.0 23 13.9 166 100.0 Erkek 5 5.3 19 20.2 17 18.1 43 45.7 10 10.6 94 100.0 Yaşıtlarıma göre görünümüm daha
sağlıklı ve genç
Toplam 12 4.6 39 15.0 45 17.3 131 50.4 33 12.7 260 100.0 P=0.40 x2=3.99 sd=1 Kadın 12 7.2 65 39.2 22 13.3 58 34.9 9 5.4 166 100.0 Erkek 7 7.4 19 20.2 16 17.0 43 45.7 9 9.6 94 100.0 Şimdi olduğumdan daha mutlu
olabilirdim.
Toplam 19 7.3 84 32.3 38 14.6 101 38.8 18 6.9 260 100.0 P=0.03*
x2=10.55 sd=1 Kadın 22 13.3 64 38.6 18 10.8 57 34.3 5 3.0 166 100.0 Erkek 16 17.0 29 30.9 11 11.7 28 29.8 10 10.6 94 100.0 Bugünden itibaren bir ay ya da bir yıl
sonrası yapacağım şeyler için plan
yaptım. Toplam 38 14.6 93 35.8 29 11.2 85 32.7 15 5.8 260 100.0 P=0.09 x2=8.04 sd=1 Kadın 35 21.1 78 47.0 11 6.6 30 18.1 12 7.2 166 100.0 Erkek 16 17.0 42 44.7 10 10.6 15 16.0 11 11.7 94 100.0 Yaptığım çoğu şey ya sıkıcı ya da
monoton
Toplam 51 19.6 120 46.2 21 8.1 45 17.3 23 8.8 260 100.0 P=0.51 x2=3.28 sd=1 Kadın 9 5.4 32 19.3 24 14.5 86 51.8 15 9.0 166 100.0 Erkek 19 20.2 21 22.3 6 6.4 41 43.6 7 7.4 94 100.0 Yaşamdan beklentilerimin çoğunu elde
ettim.
Toplam 28 10.8 53 20.4 30 11.5 127 48.8 22 8.5 260 100.0 P=0.00*
x2=16.86 sd=1 Kadın 7 4.2 23 13.9 10 6.0 89 53.6 37 22.3 166 100.0 Erkek 15 16.0 14 14.9 7 7.4 45 47.9 13 13.8 94 100.0 İstediğim şeyleri istediğim zaman
yapabilme özgürlüğüne sahibim.
Toplam 22 8.5 37 14.2 17 6.5 134 51.5 50 19.2 260 100.0 P=0.01*
x2=12.62 sd=1 Kadın 53 31.9 67 40.4 13 7.8 26 15.7 7 4.2 166 100.0 x2=0.27
Çizelge 4.20. (devam)
Hiç
katılmıyorum Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Tamamen
katılıyorum Toplam Yaşam Tatmini Cinsiyet
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %
Önemlilik Kadın 21 12.7 53 31.9 18 10.8 61 36.7 13 7.8 166 100.0 Erkek 22 23.4 41 43.6 9 9.6 19 20.2 3 3.2 94 100.0 Çok seyahat edebilme olanağım var.
Toplam 43 16.5 94 36.2 27 10.4 80 30.8 16 6.2 260 100.0 P=0.00*
x2=13.99 sd=1 Kadın 9 5.4 14 8.4 19 11.4 105 63.3 19 11.4 166 100.0 Erkek 8 8.5 21 22.3 10 10.6 43 45.7 12 12.8 94 100.0 Çocuklarıma ve torunlarıma daha çok
zaman ayırıyorum.
Toplam 17 6.5 35 13.5 29 11.2 148 56.9 31 11.9 260 100.0 P=0.01*
x2=12.85 sd=1 Kadın 20 12.0 56 33.7 17 10.2 60 36.1 13 7.8 166 100.0 Erkek 6 6.4 24 25.5 18 19.1 33 35.1 13 13.8 94 100.0 Geriye dönüp baktığımda yaşamımda
tamamlanmamış pek çok şeyin
olduğunu görüyorum Toplam 26 10.0 80 30.8 35 13.5 93 35.8 26 10.0 260 100.0 P=0.06 x2=8.95 sd=1 Kadın 8 4.8 20 12.0 13 7.8 102 61.4 23 13.9 166 100.0 Erkek 11 11.7 15 16.0 11 11.7 52 55.3 5 5.3 94 100.0 Yakın çevremden duygusal olarak
destek alabiliyorum
Toplam 19 7.3 35 13.5 24 9.2 154 59.2 28 10.8 260 100.0 P=0.04*
x2=9.98 sd=1 Kadın 1 0.6 16 9.6 12 7.2 110 66.3 27 16.3 166 100.0 Erkek 9 9.6 14 14.9 5 5.3 59 62.8 7 7.4 94 100.0 Yakınlarımla dertleşebiliyorum
Toplam 10 3.8 30 11.5 17 6.5 169 65.0 34 13.1 260 100.0 P=0.00*
x2=18.01 sd=1 Kadın 49 29.5 83 50.0 13 7.8 17 10.2 4 2.4 166 100.0 Erkek 24 25.5 41 43.6 12 12.8 11 11.7 6 6.4 94 100.0 Kendimi boşlukta hissediyorum
Toplam 73 28.1 124 47.7 25 9.6 28 10.8 10 3.8 260 100.0 P=0.29 x2=4.95 sd=1 Kadın 15 9.0 50 30.1 28 16.9 60 36.1 13 7.8 166 100.0 Erkek 17 18.1 23 24.5 19 20.2 27 28.7 8 8.5 94 100.0 İmkanım olsa bile geçmiş yaşamıma
dönmezdim
Toplam 32 12.3 73 28.1 47 18.1 87 33.5 21 8.1 260 100.0 P=0.19 x2=6.06 sd=1 Kadın 1 0.6 4 2.4 21 12.7 108 65.1 32 19.3 166 100.0 Erkek 2 2.1 8 8.5 20 21.3 41 43.6 23 24.5 94 100.0 Yakın çevremde sevilen ve aranan
biriyim
Toplam 3 1.2 12 4.6 41 15.8 149 57.3 55 21.2 260 100.0 P=0.00*
x2=14.46 sd=1 Kadın 9 5.4 41 24.7 13 7.8 51 30.7 52 31.3 166 100.0 Erkek 10 10.6 7 7.4 5 5.3 38 40.4 34 36.2 94 100.0 Her istediğimi yapmak için zamanım
var ama ekonomik kaynaklarım kısıtlı
Toplam 19 7.3 48 18.5 18 6.9 89 34.2 86 33.1 260 100.0 P=0.00*
x2=14.53 sd=1
Çizelge 4.20. (devam)
Hiç
katılmıyorum Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Tamamen
katılıyorum Toplam Yaşam Tatmini Cinsiyet
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %
Önemlilik Kadın 9 5.4 21 12.7 40 24.1 57 34.3 39 23.5 166 100.0 Erkek 7 7.4 8 8.5 13 13.8 36 38.3 30 31.9 94 100.0 Eşimle birbirimize daha fazla zaman
ayırıyoruz
Toplam 16 6.2 29 11.2 53 20.4 93 35.8 69 26.5 260 100.0 P=0.17 x2=6.29 sd=1
*P<0.05
Cinsiyet değişkeni dikkate alındığında; kadınların yarısına yakınının (% 42.8) emeklilikten sonra herşeyin umduklarından daha iyi gittiğini belirttikleri, erkeklerin ise
% 34’ünün buna katılmadıkları anlaşılmaktadır. Hatta bu yoruma katılmadığını belirten erkeklerin oranına hiç katılmadığını belirtenler de eklenince (% 34 + % 23.4) erkeklerin yarısından fazlasının emeklilikten sonra herşeyin umduklarından daha iyi olmadığını düşündükleri de söylenebilir. Kadınların ve erkeklerin yanıtları arasındaki bu fark istatistiksel yönden de önemlidir (P<0.05). Yılmaz tarafından (1996) yapılan araştırmada ise, emeklilerin büyük bir çoğunluğunun (% 59.4) emekli olduktan sonra mutlu oldukları, çalışma yaşamını özlemedikleri, aldıkları emeklilik kararından hiç pişman olmadıkları saptanmıştır (Çizelge 4.20).
Araştırmaya katılan emekli öğretmenlerin “tıpkı çalıştığım yıllardaki gibi mutluyum”
yorumuna % 43.1’i katılmakta, % 24.2’si katılmamakta, % 12.3’ü tamamen katılmakta ve % 10.8’i kararsızken, % 9.6’sı ise bu görüşe hiç katılmamaktadırlar.
Öğretmenlerin bu görüşe katılmaları cinsiyet değişkenine göre incelendiğinde, kadınların yarısından fazlasının katılıyorum (% 48.8) ve tamamen katılıyorum (% 12) yanıtını verdikleri, buna katılmayan kadın (% 24.7) ve erkeklerin (% 23.4) oranlarının birbirine yakın olduğu, hiç katılmadığını belirten erkeklerin oranının (% 18.1) kadınların oranının (% 4.8) yaklaşık dört katı olduğu anlaşılmaktadır. Bu cümle ile ilgili kadın ve erkeklerin yanıtları arasındaki fark istatistiksel açıdan da önemli bulunmuştur (P<0.05).
“Bu dönem yaşamımın en sıkıcı dönemi” cümlesine emekli öğretmenlerin % 39.6’sının katılmadıkları % 28.8’inin hiç katılmadıkları, % 15.4’ünün katıldıkları, % 13.1’inin kararsız oldukları ve % 3.1’inin tamamen katıldıkları saptanmıştır.
Bu yorum cinsiyet değişkenine göre ele alındığında, hem kadınların hem de erkeklerin katılmıyorum (% 43.4, % 33) ve hiç katılmıyorum (% 28.3, % 29.8) yanıtlarını tercih ettikleri görülmüştür. Kararsızım ya da katılıyorum yanıtını veren kadın (% 12.7,
% 14.5) ve erkeklerin (% 13.8, % 17) yanıtları arasında istatistiksel açıdan önemli bir farklılık bulunamamıştır (P>0.05).
“Yaşıtlarıma göre görünümüm daha sağlıklı ve genç” yorumuna araştırma kapsamına alınan emekli öğretmenlerin yarısı (% 50.4) katılmakta, bunu kararsız olduğunu belirtenler (% 17.3) izlemektedir. Bu yoruma katılmadıklarını belirtenlerin % 15, tamamen katılanların % 12.7 ve hiç katılmayanların % 4.6 oranında olduğu belirlenmiştir.
Konu cinsiyet değişkenine göre irdelendiğinde kadınların yarısından biraz fazlasının (% 53), erkeklerin ise yarısına yakınının (% 45.7) bu yoruma katıldıkları, katılmadıklarını belirten erkeklerin oranının % 20.2, kadınların oranının ise % 12 olduğu saptanmıştır. Kararsız olduklarını belirten kadın (% 16.9) ve erkeklerin (% 18.1) oranının ise birbirine yakın olduğu bulunmuştur. Araştırmaya katılan kadın ve erkek emekli öğretmenlerin yaşıtlarına göre görünümlerini daha sağlıklı ve genç bulma konusunda hem fikir oldukları söylenebilir (P>0.05).
“Şimdi olduğumdan daha mutlu olabilirdim” yorumuna emekli öğretmenlerin
% 38.8’inin katıldıkları, % 32.3’ünün katılmadıkları, % 14.6’sının kararsız oldukları,
% 7.3’ünün hiç katılmıyorum, % 6.9’unun tamamen katılıyorum yanıtını verdikleri görülmektedir.
Bu yoruma erkeklerin yarısından fazlasının katılıyorum (% 45.7) ve tamamen katılıyorum (% 9.6) yanıtını verdikleri, kadınlardan ise bu yanıtları verenlerin (% 34.9,
% 5.4) oranının % 40.3 olduğu anlaşılmaktadır. Bu yoruma hiç katılmayan kadın ve erkeklerin oranı (% 7.2, % 7.4) hemen aynı olup katılmıyorum yanıtını veren kadınların oranı (% 39.2) erkeklerin oranından (% 20.2) daha fazladır. Yaşam tatmini ölçeğinde
“şimdi olduğundan daha mutlu olabilirdim” yorumuna kadın ve erkeklerin katılıp katılmamaları arasındaki fark istatistiksel yönden de önemli bulunmuştur (P<0.05).
Yılmaz (1996) tarafından yapılan araştırmada ise, emeklilerin çoğunluğunun (% 59.4)
emekli olduktan sonra mutlu oldukları, çalışma yaşamını özlemedikleri, aldıkları emeklilik kararından hiç pişman olmadıkları saptanmıştır.
“Bu günden itibaren bir ay ya da bir yıl sonrası yapacağım şeyler için plan yaptım”
yorumuna emekli öğretmenlerin % 35.8’i katılmadıklarını, % 32.7’si katıldıklarını,
% 14.6’sı hiç katılmadıklarını, % 11.2’si kararsız olduklarını, % 5.8’i ise tamamen katıldıklarını belirtmişlerdir.
Konuya cinsiyet değişkeni açısından bakıldığında kadınların % 38.6’sının, erkeklerin
% 30.9’unun bu yoruma katılmadıkları, kadınların % 34.3’ü, erkeklerin % 29.8’i katılırken hiç katılmayan erkelerin oranının (% 17) kadınların oranından (% 13.3) daha fazla olduğu, kararsız olan kadın ve erkeklerin oranının (% 10.8, % 11.7) ise birbirine yakın olduğu saptanmıştır. Kadın ve erkeklerin yanıtları arasında bulunan oransal farklılıkların, istatistiksel açıdan önemli olmadığı da anlaşılmıştır (P>0.05).
Emekli öğretmenlerin “yaptığım çoğu şey ya sıkıcı ya da monoton” yorumuna yarısına yakınının (% 46.2) katılmadıkları, % 19.6’sının hiç katılmadıkları, % 17.3’ünün katıldıkları, % 8.8’inin tamamen katıldıkları, % 8.1’inin ise kararsız oldukları bulunmuştur.
Cinsiyet değişkenine göre hem kadınların hem de erkeklerin yarısına yakınının (% 46,
% 44,7) “yaptığım çoğu şey ya sıkıcı ya da monoton” yorumuna katılmadıkları hatta hiç katılmıyorum yanıtını verenlerin oranları da (% 21.1, % 17) eklenince bu yoruma ilişkin olarak kadınların ve erkeklerin yarısından fazlasının emeklilik döneminde yaptıkları pek çok şeyi sıkıcı ya da monoton bulmadıkları söylenebilir. Konuya ilişkin kadınların ve erkeklerin yanıtları arasında anlamlı bir fark olmadığı da görülmüştür (P>0.05).
“Yaşamdan beklentilerimin çoğunu elde ettim” yorumuna emekli öğretmenlerin
% 48.8’inin katıldıkları, bunu % 20.4 oranı ile katılmıyorum, % 11.5 oranı ile
kararsızım, % 10.8 oranı ile hiç katılmıyorum ve % 8.5 oranı ile de tamamen katılıyorum yanıtını verenlerin izlediği görülmektedir.
Bu cümleye katılım cinsiyet değişkenine göre irdelendiğinde; kadınların yarısı (% 51.8), erkeklerin ise yarısına yakını (% 43.6) katılıyorum, erkeklerin % 22.3’ü kadınların % 19.3’ü katılmıyorum yanıtını vermişlerdir. Kararsız olduğunu dile getiren kadınların oranı (% 14.5) erkeklerin oranından % 6.4 fazladır. Tamamen katılan kadın ve erkeklerin oranı (% 9, % 7.4) birbirine yakın olup hiç katılmayan erkeklerin oranı (%
20.2) kadınların oranının (% 5.4) yaklaşık dört katıdır. Araştırmaya katılan emekli öğretmenlerin “yaşamdan beklentilerimin çoğunu elde ettim” yorumuna katılıp katılmamaları cinsiyet değişkenine göre istatistiksel yönden önemli farklılık (P>0.05) göstermektedir.
“İstediğim şeyleri istediğim zaman yapabilme özgürlüğüne sahibim” yorumuna emekli öğretmenlerin yarısı (% 51.5) katılırken, % 19.2’si tamamen katılmaktadır.
Katılmadıklarını belirtenlerin oranı % 14.2, hiç katılmayanların oranı % 8.5 ve kararsız olanların oranı ise % 6.5 olarak saptanmıştır.
Bu yorum cinsiyet değişkenine göre incelendiğinde kadınların yarısının (% 53.6), erkeklerin ise yarısına yakınının (% 47.9) katılıyorum yanıtını verdikleri, katılmıyorum yanıtını veren kadın ve erkeklerin oranının (% 13.9, % 14.9) birbirine yakın, tamamen katılan kadınların oranının (% 22.3) erkeklerin oranından (% 13.8) daha fazla olduğu saptanmıştır. Ayrıca kararsızlığını dile getiren kadınların ve erkeklerin oranı (% 6,
% 7.4) birbirine yakındır. Cinsiyet değişkenine göre bu yoruma ilişkin yanıtlar arasındaki farklılığın istatistiksel olarak önemli olduğu da belirlenmiştir (P<0.05).
Araştırma kapsamına alınan emekli öğretmenlerin “kendimi yaşlı ve yorulmuş hissediyorum” yorumuna % 40’ının katılmadıkları, % 32.3’ünün hiç katılmadıkları,
% 16.2’sinin katıldıkları, % 7.3’ünün kararsız oldukları ve % 4.2’sinin tamamen katıldıkları bulunmuştur. Yanıtlar cinsiyet değişkenine göre irdelendiğinde,
katılmıyorum ve tamamen katılmıyorum yanıtını veren kadınların (% 40.4, % 31.9) ve erkeklerin (% 31.9, % 33) oranlarının birbirine yakın olduğu saptanmıştır. Ayrıca katılıyorum (% 15.7, % 17) kararsızım (% 7.8, % 6.4) ya da tamamen katılıyorum (% 4.2, % 4.3) yanıtlarını veren kadınların ve erkeklerin oranlarının hem birbirine yakın hem de daha az olduğu anlaşılmıştır. Konuya ilişkin kadınların ve erkeklerin yanıtları arasındaki farklılıklar istatistiksel olarak önemli bulunmamıştır (P>0.05).
“Çok seyahat edebilme olanağım var” yorumuna emekli öğretmenlerin % 36.2’si katıldıklarını, % 30.8’i ise katılmadıklarını belirtmişlerdir. Buna hiç katılmıyorum yanıtını verenlerin oranı % 16.5, kararsız olanların oranı % 10.4, tamamen katılıyorum yanıtını verenlerin oranı ise % 6.2’dir.
Araştırmaya katılan kadınların bu yoruma katılma oranı (% 36.7), erkeklerden (% 20.2)
fazla iken bu yoruma erkeklerin katılmama oranı (% 43.6) kadınların oranından (% 31.9) fazla bulunmuştur. Ayrıca hiç katılmıyorum yanıtını veren erkeklerin oranı da
(% 23.4) kadınların oranından (% 12.7) daha fazladır. “Çok seyahat edebilme olanağım var”yorumuna ilişkin kadınların ve erkeklerin yanıtları arasında istatistiksel yönden önemli farklılıklar olduğu saptanmıştır (P<0.05).
“Çocuklarıma ve torunlarıma daha çok zaman ayırıyorum” görüşüne emekli öğretmenlerin yarısından fazlası (% 56.9) katıldıklarını, % 13.5’i katılmadıklarını belirtmişlerdir. Kararsız olduklarını ve tamamen katıldıklarını ifade edenlerin oranları birbirine yakın bulunmuştur (% 11.2, % 11.9). Hiç katılmayanların oranı ise % 6.5’tir.
Konu cinsiyet değişkeni gözönüne alınarak değerlendirildiğinde, kadınların çoğunluğunun (% 74.7) katılıyorum (% 63.3) ve tamamen katılıyorum (% 11.4) yanıtını verdikleri ve oranların erkeklerden daha fazla (% 65) olduğu görülmektedir. Buna karşın çocuklarına ve torunlarına daha çok zaman ayıramadığını düşünen erkeklerin oranının (% 22.3, % 8.5) kadınların oranından (% 5.4, % 8.4) daha fazla olduğu bulunmuştur. Yanıtlar arasındaki bu farklılık istatistiksel olarak da önemlidir (P<0.05).
“Geriye dönüp baktığımda yaşamımda tamamlanmamış pek çok şeyin olduğunu görüyorum” yorumuna emekli öğretmenlerin % 35.8’i katıldıklarını, % 30.8’i ise katılmadıklarını belirtirlerken, % 13.5’i kararsız olduklarını ifade etmişlerdir. Hiç katılmıyorum ve tamamen katılıyorum yanıtını verenlerin oranının (% 10) ise aynı olduğu saptanmıştır.
Bu yorum cinsiyet değişkeni dikkate alınarak açıklandığında; katılıyorum yanıtını veren kadınların ve erkeklerin oranının birbirine yakın (% 36.1, % 35.1), katılmıyorum ve hiç katılmıyorum yanıtını veren kadınların oranının (% 33.7, % 12) erkeklerin oranından (% 25.5, % 6.4) daha fazla olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca tamamen katılıyorum ve kararsızım yanıtını veren erkeklerin oranının (% 13.8, % 19.1) ise, kadınların oranından (% 7.8, % 10.2) daha fazla olduğu da görülmektedir. Yanıtlar arasındaki bu farklılıklar istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır (P>0.05).
“Yakın çevremden duygusal olarak destek alabiliyorum” yorumuna emekli öğretmenlerin yarısından fazlası (% 59.2) katılırlarken, % 13.5’i katılmadıklarını,
% 10.8’i tamamen katıldıklarını, % 9.2’si kararsız olduklarını, % 7.3’ü ise hiç katılmadıklarını belirtmişlerdir.
Konu cinsiyet değişkenine göre incelendiğinde, kadınların yarısından fazlasının (% 61.4), erkeklerin ise yarısından fazlasının (% 55.3) bu yoruma katıldıkları,
kadınların % 13.9’unun, erkeklerin % 5.3’ünün tamamen katıldıkları, hiç katılmıyorum ve katılıyorum yanıtını veren erkeklerin oranının (% 16, % 11.7) kadınların oranından (% 12, % 4.8) daha fazla olduğu saptanmıştır. Kadınların ve erkeklerin yanıtları arasındaki fark istatistiksel yönden anlamlıdır (P<0.05). İncealtın tarafından (1999) yapılan araştırmada da, emeklilerin en büyük desteği yakınlarından ve çocuklarından bekledikleri bulunmuştur. Ayrıca Telsiz ve Öztop (2001)’un çalışmasında da, yaşlıların yakın çevreleri ile sıklıkla görüşmeyi istedikleri bulunmuştur.
“Yakınlarımla dertleşebiliyorum” yorumuna emekli öğretmenlerin % 65’inin katıldıkları, % 13.1’inin tamamen katıldıkları, % 11.5’inin katılmadıkları, % 6.5’inin kararsız oldukları, % 3.8’inin ise hiç katılmadıkları belirlenmiştir.
Cinsiyet değişkenine göre oranlar incelendiğinde, katılıyorum yanıtını veren kadınların ve erkeklerin oranının birbirine yakın (% 66.3, % 62.8), tamamen katılan kadınların
oranının (% 16.3) erkeklerin oranından (% 7.4), katılmayan erkeklerin oranının (% 14.9) ise kadınların oranından (% 9.6) daha fazla olduğu belirlenmiştir. Yanıtlar
arasındaki bu farklılık istatistiksel olarak da önemlidir (P<0.05).
“Kendimi boşlukta hissediyorum” yorumuna emekli öğretmenlerin yarısına yakını (% 47.7) katılmadıklarını, % 28.1’i hiç katılmadıklarını, % 10.8’i katıldıklarını, % 9.6’sı kararsız olduklarını, % 3.8’i ise tamamen katıldıklarını belirtmişlerdir.
Emeklilik döneminde yaşam tatminine ilişkin önemli bir yoruma işaret eden bu cümleye hem kadınların hem de erkeklerin çoğunluğunun (% 79.5, % 69.1) katılmadıkları (% 50,
% 43.6) ve hiç katılmadıkları (% 29.5, % 25.5) anlaşılmıştır. Konuya ilişkin cinsiyet değişkeninin istatistik olarak yorumlanabilecek bir farklılığa neden olmadığı saptanmıştır (P>0.05).
Araştırma kapsamına alınan emekli öğretmenlerin “imkanım olsa bile geçmiş yaşamıma dönmezdim” yorumuna % 33.5’inin katıldıkları, % 28.1’inin katılmadıkları, % 18.1’inin kararsız oldukları, % 12.3’ünün hiç katılmadıkları, % 8.1’inin ise tamamen katıldıkları belirlenmiştir.
Emekli öğretmenlerin bu yoruma ilişkin değerlendirmeleri cinsiyet değişkenine göre ele alındığında, kadınların % 43.9’unun katılmıyorum ve hiç katılmıyorum (% 9) şeklinde bir değerlendirme yaptıkları, buna katılmayan (% 24.5) ve hiç katılmayan (% 18.1) erkeklerin oranının daha düşük olduğu görülmüştür.
Bu yoruma olumlu yaklaşan (% 28.7, % 8.5) ya da kararsız olan (% 20.2) erkeklerin oranının kadınların oranından (% 36.1, % 7.8, % 16.9) daha fazla olduğu da görülmüştür. Ayrıca kadınların ve erkeklerin yorumları arasında istatistiksel olarak önemli bir fark da bulunamamıştır (P>0.05).
“Yakın çevremde sevilen ve aranan biriyim” yorumuna emekli öğretmenlerin
yarısından fazlasının (% 57.3) katıldıkları, % 21.2’sinin tamamen katıldıkları,
% 15.8’inin kararsız oldukları, % 4.6’sının katılmadıkları, % 1.2’sinin ise hiç katılmadıkları saptanmıştır.
Konu cinsiyet değişkenine göre irdelendiğinde; kadınların çoğunluğunun (% 84.4) yakın çevrelerinde sevilen ve aranan biri olma yorumuna katıldıkları (% 65.1) ve tamamen katıldıkları (% 19.3), erkeklerin ise kadınlara göre daha düşük olmakla birlikte (% 67.1) bu konuda olumlu olarak katılıyorum (% 43.6) ve tamamen katılıyorum (% 24.5) yanıtını verdikleri anlaşılmaktadır. Ayrıca bu yoruma olumsuz yaklaşan erkeklerin ve kadınların oranı fazla olmamakla birlikte, kararsız olan erkeklerin oranı
% 21.3 olup, kadınların oranından (% 12.7) fazladır. Kadınların ve erkeklerin yakın çevrelerinde sevilen ve aranan biri olmalarına ilişkin yorumları istatistiksel olarak önemli farklılık göstermektedir (P<0.05).
“Her istediğimi yapmak için zamanım var, ama ekonomik kaynaklarım kısıtlı”
yorumuna emekli öğretmenlerin % 34.2’si katılmakta, % 33.1’i tamamen katılmaktadır.
Emekli öğretmenlerin % 18.5’i bu görüşe katılmazken, % 7.3’ü hiç katılmamakta,
% 6.9’u ise kararsız olduğunu belirtmektedir.
Emekli öğretmenlerin bu yoruma ilişkin değerlendirmeleri cinsiyet değişkeni dikkate alınarak açıklandığında, kadınların ve erkeklerin bu konuda hem fikir oldukları, özellikle erkeklerin çoğunluğunun (% 80.6) kadınların ise % 62’sinin katılıyorum (% 40.4, % 30.7) ve tamamen katılıyorum. (% 36.2, % 31.3) şeklinde yorum yaptıkları anlaşılmıştır. Katılmayan kadınların oranının % 24.7, erkeklerin ise % 7.4 olduğu,
tamamen katılmayan erkeklerin oranının (% 10.6) kadınların oranının (% 5.4) iki katı olduğu bulunmuştur. Cinsiyet değişkenine göre verilen yanıtlar istatistiksel yönden de önemli farklılık göstermektedir (P<0.05).
Araştırmada emekli öğretmenlerin yaşam tatmini ölçeğindeki “Eşimle birbirimize daha fazla zaman ayırıyoruz” yorumuna % 35.8’inin katıldıkları, % 26.5’i tamamen katıldıkları % 20.4’ünün kararsız oldukları, % 11.2’sinin katılmadıkları, % 6.2’si ise hiç katılmadıkları saptanmıştır.
Konu cinsiyet değişkeni açısından ele alındığında, erkeklerin çoğunluğunun (% 70.2) kadınların ise yarısından fazlasının (% 57.8) emeklilik döneminde eşlerine daha fazla zaman ayırabildiklerini katılıyorum (% 38.3, % 34.3) ve tamamen katılıyorum (% 31.9,
% 23.5) şeklinde yanıtladıkları, buna ilişkin kararsız olduklarını belirten kadınların oranının % 24.1, erkeklerin oranının ise % 13.8 olduğu anlaşılmıştır. Aynı zamanda katılmadığını belirten kadınların oranı % 12.7 olup, erkeklerin oranından (% 8.5) fazladır.
Bu sonuç emeklilik döneminde eşlerin birbirine daha fazla zaman ayırabildiklerini, cinsiyet değişkeninin bu konuda istatistiksel olarak önemli bir farklılık yaratmadığını ortaya koymaktadır (P>0.05).
Araştırmaya katılan emekli öğretmenlerin yaşam tatminini belirlemek amacı ile uygulanan ölçekte yer alan 20 cümlenin puan ortalamaları arasında fark olup olmadığı
“bağımsız gruplarda t testi” ile analiz edilmiş, elde edilen bilgiler Çizelge 4.21’de açıklanmıştır.
Çizelge 4.21. Cinsiyet değişkenine göre yaşam tatminine ilişkin yorumların puan ortalamaları ve t testi sonuçları
Yaşam Tatminine İlişkin
Yorumlar Cinsiyet N x S SH Sd t p
Kadın 166 3.16 1.14 0.08 Emeklilikten sonra herşey
umduğumdan daha iyi
gidiyor. Erkek 94 2.57 1.25 0.12 260 3.84 0.00*
Kadın 166 3.38 1.12 0.08 Tıpkı çalıştığım yıllardaki
gibi mutluyum. Erkek 94 2.98 1.34 0.13 260 2.41 0.01*
Kadın 166 2.16 1.03 0.08 Bu dönem yaşamımın en
sıkıcı dönemi Erkek 94 2.37 1.25 0.12 260 -1.33 0.18 Kadın 166 3.60 1.00 0.07
Yaşıtlarıma göre görünümüm
daha sağlıklı ve genç Erkek 94 3.36 1.08 0.11 260 1.79 0.07 Kadın 166 2.92 1.11 0.86
Şimdi olduğumdan daha
mutlu olabilirdim Erkek 94 3.29 1.12 0.11 260 -2.60 0.01*
Kadın 166 2.75 1.15 0.08 Bugünden itibaren bir ay ya
da bir yıl sonrası yapacağım
şeyler için plan yaptım Erkek 94 2.86 1.30 0.13 260 -.69 0.48 Kadın 166 2.43 1.21 0.09
Yaptığım çoğu şey ya sıkıcı
ya da monoton Erkek 94 2.60 1.27 0.13 260 -1.08 0.28 Kadın 166 3.39 1.06 0.08
Yaşamdan beklentilerimin
çoğunu elde ettim. Erkek 94 2.95 1.33 0.13 260 2.73 0.00*
Kadın 166 3.75 1.07 0.08 İstediğim şeyleri istediğim
zaman yapabilme
özgürlüğüne sahibim Erkek 94 3.28 1.32 0.13 260 2.94 0.00*
Kadın 166 2.19 1.17 0.09 Kendimi yaşlı ve yorulmuş
hissediyorum Erkek 94 2.20 1.19 0.12 260 -.02 0.98 Kadın 166 2.95 1.22 0.09
Çok seyahat edebilme
olanağım var Erkek 94 2.36 1.14 0.11 260 3.88 0.00*
Kadın 166 3.66 0.97 0.07 Çocuklarıma ve torunlarıma
daha çok zaman ayırıyorum Erkek 94 3.31 1.20 0.12 260 2.40 0.01*
Kadın 166 2.93 1.22 0.09 Geriye dönüp baktığımda
yaşamımda tamamlanmamış pek çok şeyin olduğunu
görüyorum Erkek 94 3.24 1.17 0.12
260 -1.98 0.04*
Çizelge 4.21. (devam) Yaşam Tatminine İlişkin
Yorumlar Cinsiyet N x S SH Sd t P
Kadın 166 3.67 1.01 0.07 Yakın çevremden duygusal /
sosyal destek
sağlayabiliyorum Erkek 94 3.26 1.15 0.11 260 2.85 0.00*
Kadın 166 3.87 0.81 0.06 Yakınlarımla
dertleşebiliyorum Erkek 94 3.43 1.13 0.11 260 3.33 0.00*
Kadın 166 2.06 1.00 0.07 Kendimi boşlukta
hissediyorum Erkek 94 2.29 1.16 0.11 260 -1.66 0.09 Kadın 166 3.03 1.15 0.08
İmkanım olsa bile geçmiş
yaşamıma dönmezdim Erkek 94 2.85 1.26 0.13 260 1.17 0.24 Kadın 166 4.00 0.68 0.05
Yakın çevremde sevilen ve
aranan biriyim Erkek 94 3.79 0.97 0.10 260 1.77 0.07 Kadın 166 3.57 1.30 0.10
Her istediğimi yapmak için zamanım var ama ekonomik
kaynaklarım kısıtlı Erkek 94 3.84 1.28 0.13 260 -1.56 0.11 Kadın 166 3.57 1.14 0.08
Eşimle birbirimize daha fazla
zaman ayırıyoruz Erkek 94 3.78 1.19 0.12 260 -1.37 0.16 P= 0.02, P<0.05
Çizelgeden de anlaşılacağı gibi, yaşam tatmini ölçeğinde yer alan 20 yorum cümlesinin tümünü dikkate alınarak yapılan t testi sonucunda; cinsiyetin emeklilik döneminde yaşam tatmini açısından istatistik olarak önemli farklılığa neden olan (0.096) yordayıcı bir değişken olduğu anlaşılmıştır. Yapılan bir araştırmada kendi isteği ile emekli olanlar, sağlık sorunları az olanlar ile evlerine kira ödemeyenler ve eşleri ile birlikte yaşayanların emeklilik döneminde yaşam tatmini yüksek bulunmuştur (Çimen 1996).