ELEKTRONİK FATURA SİSTEMİ

1980’li yılların ikinci yarısından itibaren, gelişmiş ülkeler başta olmak üzere tüm dünyada ekonomik alanda köklü değişim ve dönüşümler yaşanmaya başlanmıştır. Bu değişimin gerisinde, bir süreç içerisinde dünya ekonomisinde meydana gelen yapısal değişimler ve ileri teknoloji yatmaktadır.⁴⁷

Teknolojinin kaydettiği hızlı gelişme ve internetin küresel nitelikte kullanımı, çeşitli teknolojilere açık bir yaklaşımı ve elektronik yoldan aktarılan verilerin tasdikini sağlayacak hizmetlerin sağlanmasını gerektirdiği gibi, sağlanacak olan bu gereğin bir anlam ifade edebilmesi, bir başka ifade ile buna bağlanacak hüküm ve sonuçların ispat edilebilirliğinin de sağlanmasını zorunlu kılmaktadır. Aksi takdirde konunun kendisinden bekleneni tam anlamıyla vermesi mümkün olmayacaktır.⁴⁸

Elektronik fatura, klasik kağıt faturanın elektronik versiyonudur.

Elektronik faturalama, faturaların elektronik yoldan alıcıya gönderilmesidir.

Elektronik fatura; şirketler arasındaki fatura bilgisi akışının tamamen otomasyonunu hedefleyen ve kağıt fatura gönderilmesi ve alınmasını elimine eden bir kilometre taşıdır. Elektronik faturalama, oluşturulan faturanın e-mail yoluyla doğrudan doğruya müşteriye gönderilmesi sürecidir. ⁴⁹

Türk vergi mevzuatında ise kayıtlar 1995 yılına kadar tamamen kağıda dayalı idi. Ancak, son yıllarda VUK’da yapılan değişiklikler ile mükelleflerin

46 Kızılot,Kızılot, a.g.e., s.67

47 Fehmi Başaran, ‘’Elektronik Kayıt ve Belgelerin Türk Hukuk Sistemindeki İspat ve Delil Hükümleri Açısından Değerlendirilmesi’’, Vergi Dünyası Dergisi, Sayı 251,Temmuz, 2002, s.7

48 Seyithan Deliduman,’’ İspat Sistemimizin Mevcut Durumu ve Elektronik İmzanın Bu Sistemdeki Yeri’’, E-Akademi İnternet Dergisi, (Erişim) www.e-akademi.org, sayı 2, Nisan, 2002, s.1

49 Leyla Keser Berber, Elektronik Fatura ve Şirketlerin Dijital Mali Denetimi, Ankara, YetkinYayınları, 2006, s.19-20

muhasebe kayıtlarını ve belgelerini bilgisayar ortamında tutabilmeleri hususunda Maliye Bakanlığı’na yetkiler verilmiştir.⁵⁰

Vergi Usul Kanunun 242/2 ve 257/1-3. maddelerinin verdiği yetkiye istinaden, Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı Elektronik Fatura Kayıt Sistemini geliştirmiştir.

Elektronik Fatura Kayıt Sistemi (EFKS), elektronik fatura alt yapısının tüm unsurları ile hayata geçirilmesi amacıyla uygulamaya koyulmuş bir başlangıç aşamasıdır.

Genel hatları ile Elektronik Fatura Kayıt Sistemi, kurum ve kuruluşların düzenledikleri faturalarda bulunan bazı bilgilerin, belirlenen uygulama ve veri standartları çerçevesinde Gelir İdaresi Başkanlığı sistemine aktarılması sureti ile faturalara ait ikinci nüshaların kağıt ortamda saklanması zorunluluğunu ortadan kaldıran; ayrıca alıcılarına verilmek üzere hazırlanan birinci nüsha faturaların da güvenli elektronik imzalı dijital belge şeklinde oluşturulmasına imkan sağlayan bir sistemdir.

Elektronik Fatura Kayıt Sistemi kapsamında kağıt veya güvenli elektronik imzalı dijital belge olarak düzenlenebilen birinci nüsha faturalar, genel hükümler çerçevesinde düzenlenen faturalardan aşağıda belirtilen 3 noktada farklılık göstermektedir.

1) Seri Sıra Numarası Yerine Fatura ID Numarası Kullanımı

Elektronik Fatura Kayıt Sistemi kapsamında oluşturulan faturalarda, seri-sıra numarası yerine Fatura ID numarası kullanılması öngörülmüştür.

Fatura ID numarası 3 haneli birim kod ve 15 haneli sıra numarası olmak üzere toplam 18 haneden oluşmaktadır.

2) Sistem Amblemi

50 Başaran, a.g.m., s.12

Elektronik Fatura Kayıt Sistemi kapsamında oluşturulan faturalarda, genel esaslara göre düzenlenen faturaların üst orta kısmına gelecek şekilde basılması zorunlu olan "Belgelere Konulacak Özel İşaret (Amblem)" ile "İl Kod Numarası" yerine, aynı konumda bulunmak üzere Elektronik Fatura Kayıt Sistemi Amblemi basılmaktadır.

3) Sistem Şerhi

Elektronik Fatura Kayıt Sistemi kapsamında oluşturulan faturalarda son olarak, faturanın alt kısmında açık ve okunaklı bir şekilde yer almak üzere "Bu fatura Elektronik Fatura Kayıt Sisteminde kayıtlıdır. Faturanın kayıtlı olduğuna ilişkin sorgulama http://www.efatura.gov.tr internet adresinde yapılabilir." şerhine yer verilmektedir.⁵¹

EFKS kapsamındaki mükellefler tarafından oluşturulan elektronik faturalar, faturada bulunan bilgilerin değiştirilmesini önlemek ve faturanın geldiği kaynağı doğrulamak amacı ile 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu⁵² çerçevesinde güvenli elektronik imza ile imzalanmış olmalıdır.

Bugüne kadar, Gelir İdaresi Başkanlığı ile imzaladıkları protokol sonrasında Elektronik Fatura Kayıt Sistemi kapsamında fatura düzenlemeye hak kazanan altı kurum vardır.⁵³

Sistemden yararlanan mükellefler, elektronik ortamda oluşturdukları faturaların, birinci nüshalarını alıcılara kağıda basılı olarak teslim edebilecekleri gibi kağıda basmaksızın elektronik ya da manyetik ortamda da iletebilirler. Faturaların alıcılarına elektronik ya da manyetik ortamda iletilmesi için alıcının rızası aranmalıdır. Diğer bir ifade ile alıcının talebi durumunda faturanın kağıt olarak iletilmesi zorunludur.

51 (Erişim) www.efatura.gov.tr

52 23.1.2004 gün ve 25355 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan

53 Avea İletişim Hizmetleri A.Ş, Bursagaz, TTnet A.Ş, Turkcell, Türk Telekomünikasyon A.Ş, Vodafone

Sistemden yararlanan mükelleflerin, düzenlemiş oldukları faturalara ait her türlü elektronik kayıt, veri, veri tabanı dosyası, saklama ortamı ve elektronik belge olarak oluşturulan faturaların vergi kanunları ve diğer kanuni düzenlemelerin kağıt nüshalar için öngörmüş olduğu süreler dahilinde muhafaza ve ibraz yükümlülüğü bulunmaktadır.

EFKS kapsamında düzenlenen faturalar, VUK 229. madde de düzenlenen faturalar hükmünde olup, ispat ve delil bakımından genel hükümler çerçevesinde düzenlenen faturalardan bir farkı bulunmamaktadır.

Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından hayata geçirilen Elektronik Fatura Kayıt Sisteminin (EFKS) gerek bu sistemden yararlananlar gerekse vergi idaresi açısından bir çok avantajı vardır.

Özellikle iş hacmi gereği sene içerisinde belki de yüzbinlerce fatura düzenlemek zorunda kalan büyük mükelleflerce kayıtların elektronik ortamda tutulması, saklanması ve ibrazı, bu kayıtların kağıt formatında tutulmasına göre çok daha ekonomik ve uygulamada kolaylık sağlayıcı olacaktır.

Öte yandan, vergi idaresi açısından, elektronik ortamda tutulan faturaların denetimi, klasik ortamda tutulanlara göre daha hızlı ve kolay olacaktır ki bu çalışmamızda ayrıntılı olarak incelenecek olan sahte fatura düzenlenmesi ve kullanılmasının engellenmesi açısından büyük önem arz etmektedir.