Elektromanyetik Kirlilik Farkındalığı Ölçme Aracını Geliştirme

Bu çalışmada, araştırmacılar tarafından geliştirilen ‘‘Elektromanyetik Kirlilik Farkındalığı Ölçme Aracı’’ kullanılmıştır.

‘‘Elektromanyetik Kirlilik Farkındalığı Ölçme Aracı (EKFÖA)’’ geliştirilirken aşağıdaki işlem basamakları takip edilmiştir.

3.3.1.1. Madde Oluşturma Aşaması

Bu aşamada ilk olarak “Elektromanyetik Kirlilik Farkındalığı Ölçme Aracı” geliştirme ile ilgili literatür taraması yapılmış ve daha önceki çalışmalarda kullanılan ölçme araçları incelenmiştir. Ancak sınıf öğretmenleri için; uygun içerik ve kapsama sahip ölçeğe rastlanılamamıştır. Bu nedenle ölçme aracını geliştirilme çalışmasının tez konusu olmasına karar verilmiştir. Ölçme aracındaki maddeler literatür taraması yapılarak oluşturulmuştur. Başlangıçta ulusal ve uluslararası kaynaklardan da yararlanılarak 64 madde oluşturulmuştur.

Maddeler hazırlanırken; maddelerin eşit oranda olumlu ve olumsuz olarak ifade edilmesine; sade ve anlaşılır olmasına; bir maddenin birden fazla yargı/düşünce/duyuş içermemesine dikkat edilmiştir. Bunun yanı sıra ölçme aracında kullanılan olumlu maddeler için “tamamen katılıyorum” ve “katılıyorum” ifadeleri, olumsuz maddeler içinse “hiç katılmıyorum” ve “katılmıyorum” ifadeleri kullanılmıştır. Olumlu ve olumsuz bir fikir içermeyen maddeler için ise “kararsızım” ifadesi kullanılmıştır. Sonuç olarak öğretmenlerin elektromanyetik farkındalık düzeylerini ölçmek için beşli likert tipi ölçme aracı hazırlanmıştır. Öğretmenlerin doğru olarak maddelere verdikleri “kesinlikle katılıyorum” şeklindeki yanıtlara (5) puan, “katılıyorum” şeklindeki yanıtlara (4) puan, “kararsızım” şeklindeki yanıtlara (3) puan, “katılmıyorum” şeklindeki yanıtlara (2) puan,

46

“kesinlikle katılmıyorum” şeklindeki yanıtlara (1) puan verilmiştir. Yanlış olarak cevapladıkları maddelerde ise bu puanlama ters şekilde yapılmıştır.

3.3.1.2. Uzman Görüşüne Başvurma Aşaması

Bir ölçme aracının geçerli ve güvenilir olması bireylerin davranışlarını tahmin etmedeki başarısı ile doğru orantılıdır (Büyüköztürk, 2004). Geçerlik bir ölçü aracının, ölçtüğünü öne sürdüğü değişkeni ne derece doğru ölçtüğü ilgili bir kavramdır. Kapsam (içerik), Uyum ve Yapı geçerliliği olmak üzere 3 çeşit geçerlik var olup, araştırmada kullanılan ölçü aracının özelliğine göre bu geçerlik çeşitlerinden biri ya da birkaçı uygun olmaktadır. Bu aşamada hazırlanan ölçme aracının kapsam (içerik) geçerliliği açısından yeterliliği incelenmiştir. İçerik geçerliliği, ölçme aracında bulunan maddelerin ölçme aracına uygun olup olmadığını, ölçülmek istenen alanı temsil edip etmediğini belirlemek için uzman görüşüne başvurularak gerçekleştirilir. Bunun için önce bir grup uzman tarafından ölçme amaçları ve bu amaçların gerektirdiği içeriği temsil edip edemeyeceği tartışılır (Tyler, 1971). Bu çerçevede yapılan çalışmada ikinci olarak alanında uzman ve üniversite öğretim üyesi olan 3 uzmandan görüş alınmıştır. Bu uzmanlar ölçme aracındaki maddelerin elektromanyetik kirlilik farkındalığını ölçüp ölçmediğini ve dilbilgisi ve anlaşılabilirliğini incemişlerdir. Uzman görüşleri doğrultusunda taslak ölçme aracında düzenlemeler yapılarak 64 maddelik ölçme aracı hazırlanmıştır. Bu sayede hazırlanan ölçme aracının kapsam (içerik) geçerliliği sağlanmaya çalışılmıştır (Karasar, 1999; Balcı, 2005).

3.3.1.3. Ön Uygulama

Kahramanmaraş İl Milli Eğitim Müdürlüğü' nden uygulama için gerekli izinler alındıktan sonra “Mart 2016” tarihinde 300 sınıf öğretmenine ön uygulama yapılmıştır. Elde edilen veriler doğrultusunda istatistiksel hesaplamalar yapılmıştır.

3.3.1.4. Güvenirlik Hesaplama Aşaması

Güvenilirlik; ölçme aracının tutarlı olarak her durumda benzer sonuçlar doğurmasıdır (Bell, 1993, s.5). Ölçme aracı geliştirilirken geçerlikten önce güvenilirliğe bakılır. Çünkü güvenilir olmayan bir ölçme aracı geçerli de olmayacağından geçerlilik çalışması yapmaya gerek yoktur (Bindak, 2005).

47

Bu çerçevede ilk olarak ölçme aracı oluşturmak için hazırlanan ifadeler kendi içinde tutarlı olma, kararlı olma ve gözlenmek istenmeyen tepkileri uyandırmadan, gözlenmek istenen tepkileri uyandırabilme gücü bakımından incelenmelidir. Bu nedenle denemelik-taslak- maddeler arasından madde seçmede genellikle madde ya da ölçme aracının puanları ölçüt alınmaktadır. Bir maddenin ölçme gücünü belirlemek için;

a) Güvenilirlik (iç tutarlılık) ölçütüne (t-test) dayalı,

b) Korelasyona dayalı olmak üzere özgün olarak iki farklı madde analizi önerilmektedir (Tezbaşaran, 1997).

Yapılan bu çalışmada da sınıf öğretmenlerinin elektromanyetik kirlilik farkındalıklarını ölçmek için oluşturulan ölçme aracının güvenilirliği (iç tutarlılığı) madde analizi ile incelenmiş hem alt-üst grup ortalamaları farkına dayalı madde analizi hem de korelasyona dayalı madde analizi yapılmıştır. Ölçme aracının Cronbach Alpha Güvenilirlik Katsayısı hesaplanmıştır. Bu süreçte aşağıdaki işlemler yapılmıştır:

3.3.1.4.1. Alt-Üst Grup Ortalamaları Farkına Dayalı Madde Analizi Ölçme aracında yer alan maddelerin ayırt edicilik güçlerini belirlemeye yönelik, her bir madde için üst grup ve alt grup “Elektromanyetik kirlilik farkındalık puanları” ortalamaları arasındaki farkın t değeri hesaplanmıştır. Bunun için “Elektromanyetik kirlilik farkındalık” toplam puanları yüksekten düşüğe doğru sıralanmıştır. Alt ve üst gruplar tüm anketlerin en çok %27’sini oluşturmalıdır. Taslak ölçme aracından elde edilen verilere değişik madde analizleri uygulayarak, her maddenin nihai ölçeğe alınıp alınmayacağına karar verilebilir (Tezbaşaran, 1997). Yapılan analizde madde ortalamaları için t-testi sonuçları p>0,05 olan ve korelasyon katsayıları r≤0,30 düşük olan maddeler nihai ölçme aracında ölçülmek istenen durumun ölçülmesine çok az katkıda bulunduklarına karar verilerek ölçme aracından atılmıştır.

3.3.1.4.2. Madde-Toplam Puan Korelasyonu

Ölçme aracındaki maddelerden hangilerinin çalıştığını belirlemek amacıyla her bir maddenin ayırt ediciliğine yani madde toplam korelasyonuna bakılmıştır. Madde toplam test korelasyonu test maddelerinden alınan puanlar ile testin toplam puanı arasındaki ilişkiyi açıklamaktadır.”(Büyüköztürk, 2004). Bu çerçevede, madde-toplam test

48

korelasyonunun pozitif ve yüksek olması, ölçme aracının güvenilirliğinin (iç tutarlılığının) yüksek olduğunu ifade eder.

Yapılan madde analizi sonucunda madde-toplam korelasyonları kullanılarak, maddelerin güvenirlikleri bulunmuştur. Madde-toplam korelasyonu katsayılarının r ≥ 0,40 için çok iyi bir madde ve 0,30 ≤ r ≤ 0,39 için iyi derecede bir maddedir (Büyüköztürk 2002, 2003). Buna göre değerlendirme yapılmış ve buradan hareketle ölçme aracında yer alan maddelerin iyi, güvenirlikleri yüksek olup olmadığı ve benzer davranışı ölçmeye yönelik olup olmadıklarına karar verilmiştir. Ölçme aracının gerekli düzenlemeler sonucunda tamamının Cronbach alpha değeri hesaplanarak bulgular kısmında verilmiştir.

Ölçme aracı son haliyle iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde katılımcıların demografik özelliklerine ait üç soru bulunmaktadır. Ölçme aracının ikinci bölümünde öğretmenlerin elektromanyetik farkındalık düzeylerini ölçmek üzere 5' li likert şeklinde oluşturulmuş 47 madde bulunmaktadır. Ölçme aracından alınabilecek en düşük puan 47, en yüksek puan 235’ tir. Ölçme aracından elde edilecek ortalamalar; “0-47” arası olanlar “kesinlikle katılmıyorum” ve farkındalığı hiç yok; “48-94” arası “katılmıyorum” ve farkındalığı yok; “95 ve 141” arası olanlar kararsız; “142-188” arası olanlar “katılıyorum” ve farkındalığa sahip, “189-235” arası olanlar “kesinlikle katılıyorum” ve farkındalığı yüksek olarak değerlendirilecektir.