Bulgular ve Yorum
Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinin kıdem verilerine ait betimsel istatistik sonuçları Tablo 15' te verilmiştir.
Tablo 15
Sınıf Öğretmenlerinin Kıdem Verilerine Ait Ortalama Değerleri
Kıdem N X S 1-5 yıl 60 182,3 14, 95 6- 10 yıl 64 184, 89 13, 41 11- 15 yıl 110 186, 5 16, 18 16- 20 yıl 65 188, 52 17, 15 21 + 101 182, 18 16, 51 Toplam 400 184, 85 15, 94
Tablo 15’ te sınıf öğretmenlerinin kıdemlerine göre elektromanyetik kirlilik farkındalık düzeylerine ait betimsel istatistik sonuçları verilmektedir. Bu sonuçlara göre; 16- 20 yıl kıdeme sahip öğretmenlerin farkındalık puan ortalamaları, diğer kıdemlerde bulunan öğretmenlerin farkındalık puan ortalamalarından yüksektir ( X = 188, 52; std sapma= 17,15). Diğer taraftan 21 yıl ve üstü kıdeme sahip öğretmenlerin farkındalık puan ortalamaları da diğer kıdemlerde bulunan öğretmenlerin farkındalık ortalamalarından en düşüktür (X = 182, 18; std sapma= 16, 51).
Sınıf öğretmenlerinin kıdem düzeyleri ve elektromanyetik farkındalıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi için tek yönlü varyans analizi (ANOVA) uygulanmıştır. Analiz sonuçları Tablo 16’ da verilmiştir.
56 Tablo 16
Sınıf Öğretmenlerinin Kıdemlerine Göre Elektromanyetik Farkındalarına Ait ANOVA Testi Sonuçları Kaynak Kareler Toplamı Sd Kareler ortalaması F P Gruplararası 2285,624 4 571, 406 2,27 0,06 Gruplariçi 99187,966 395 251,109 Toplam 101473,590 399
Sınıf öğretmenlerinin elektromanyetik farkındalık düzeyleri ile kıdem düzeyleri arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla yapılan tek yönlü varyans analizi sonuçlarına göre p˃ 0,05 olduğundan; sınıf öğretmenlerinin elektromanyetik farkındalıklarında kıdem düzeyi bakımından istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmadığı söylenebilir (p = 0,06). Kıdem bakımından anlamlı bir fark göstermemesi öğretmenlerin hepsinin yakın düzeyde elektromanyetik kirlilik farkındalıkları bulunduğu şeklinde yorumlanabilir.
4. 5.Araştırmada, ‘‘Sınıf öğretmenlerinin elektromanyetik kirlilik farkındalık düzeyleri yaşa göre farklılık göstermekte midir?’’ 4. Alt Problemine Ait Bulgular ve Yorum
Sınıf öğretmenlerinin yaşlarına göre elektromanyetik farkındalık ölçme aracına verdikleri yanıtlara ait betimsel istatistik sonuçları Tablo 17' de verilmiştir.
Tablo 17
Sınıf Öğretmenlerinin Yaşlarına Ait Betimsel İstatistik Sonuçları
Yaş N X S 22- 28 yaş 56 182,62 15,09 29- 35 yaş 94 184,58 13,39 36- 42 yaş 110 186,58 16,44 43- 49 yaş 71 188,38 17,17 50 + 69 180,65 16,9 Toplam 400 184,85 15,95
57
Tablo 17' e göre; 43- 49 yaş aralığında olan öğretmenlerin farkındalık puan ortalamaları diğer yaş gruplarındaki öğretmenlerinkinden daha fazladır (X =188,38 std sapma= 17,17). Diğer taraftan 50 yaş ve üstü sınıf öğretmenlerinin farkındalık puan ortalamaları diğer yaş gruplarındaki öğretmenlerin farkındalık puan ortalamalarından daha azdır.
Sınıf öğretmenlerinin yaşları ile elektromanyetik farkındalıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi için tek yönlü varyans analizi (ANOVA) uygulanmıştır. Analiz sonuçları Tablo 18’ de verilmiştir.
Tablo 18
Sınıf Öğretmenlerinin Yaşlarına Göre Elektromanyetik Farkındalarına Ait ANOVA Testi Sonuçları Kaynak Kareler Toplamı Sd Kareler ortalaması F P Gruplararası 2714,498 4 678,624 2,71 0,03 Gruplariçi 98759,092 395 250,023 Toplam 101473,590 399
Tablo 18' de verilen analiz sonuçlarına göre öğretmenlerin yaşlarıyla farkındalık düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki olduğu görülmektedir (p˂ 0,05). Farklılığın hangi yaş grupları arasında olduğunu anlamak amacıyla analizlerin Tukey HSD sonuçları incelenmiştir. Sonuçlara göre; 43-49 yaş aralığındaki sınıf öğretmenlerinin elektromanyetik farkındalık düzeyleri(X =188,38) ile 50 yaş ve üstündeki sınıf öğretmenlerinin farkındalık düzeyleri(
X = 180,65) arasında anlamlı farklılık olduğu görülmektedir. Buna göre; 43- 49 yaş aralığındaki sınıf öğretmenlerinin elektromanyetik farkındalık düzeylerinin; 50 yaş ve üstündeki öğretmenlerin elektromanyetik farkındalık düzeylerinden yüksek olduğu söylenebilir.
Türkiye İstatistik Kurumu' nun 2014 yılında yaptığı “Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması” na göre; yaş gruplarına göre bilgisayar ve internet kullanım oranları Tablo 19' da verilmiştir.
58 Tablo 19
Son Üç Ay İçinde (Ocak- Mart, 2014) Yaş Grubuna Göre Bilgisayar ve İnternet Kullanım Oranı
Yaş Grubu Bilgisayar Kullanım Oranı İnternet Kullanım Oranı
Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam
16-24 79,6 61,0 70,3 82,8 63,2 73,0 25-34 71,3 55,3 63.3 76,8 57,4 67,1 35-44 61,9 40,0 51,0 63,7 40,2 52,0 45-54 40,5 20,6 30,6 40,7 20,0 30,4 55-64 21,9 9,1 15,4 21,5 9,3 15,3 65-74 8,8 1,8 5,0 8,8 1,8 5,0
Türkiye İstatistik Kurumu ( 2014). http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=16198 sayfasından erişilmiştir.
Tablo 19' a göre 50 ve üstü bireylerin bilgisayar ve internet kullanım oranlarının diğer yaş gruplarına göre en düşük seviyede olduğu görülmektedir. Bu araştırmada 50 yaş ve üstü öğretmenlerin elektromanyetik farkındalıkları diğer yaş gruplarına göre anlamlı düzeyde farklılık göstertmiştir. 50 yaş ve üstü öğretmenlerin elektromanyetik kirlilik farkındalıkları oldukça düşük çıkarken; 43-49 yaş arası öğretmenlerin elektromanyetik kirlilik farkındalıkları en yüksek çıkmıştır. Tablo 19' a göre 50 yaş ve üzeri öğretmenlerin elektromanyetik kirlilik farkındalıklarının ortalamalarının düşük çıkmasının, teknolojiyi daha az kullanımlarıyla ilgili olabileceği yorumu yapılabilir.
59
BÖLÜM V
SONUÇ ve ÖNERİLER
Bu bölümde araştırmanın bulgularından elde edilen sonuçlara, bu sonuçların ilgili alanyazınla tartışmasına ve diğer araştırmacılara yönelik bir takım önerilere yer verilmiştir.
5.1. Sonuç
Bu araştırmanın amacı; sınıf öğretmenlerinin elektromanyetik farkındalık düzeylerini; cinsiyet, kıdem ve yaş değişkenlerine göre belirlemek ve elektromanyetik farkındalığını belirleyebilecek ölçme aracı geliştirebilmektir. Amaçlar doğrultusunda ''Elektromanyetik Kirlilik Farkındalığı Ölçme Aracı'' oluşturulmuş ve Kahramanmaraş' ın merkez ilçelerinde görev yapan 400 sınıf öğretmenine uygulanmıştır.
Elde edilen veriler SPSS 19.0 paket programı üzerinden analiz edilmiştir. Araştırmanın alt problemlerine göre elde edilen sonuçlar şu şekildedir;
1. Sınıf öğretmenlerinin elektromanyetik farkındalıklarını belirlemek üzere,
öğretmenlerin EMKFÖA' ından aldıkları puanların aritmetik ortalama ve standart sapmaları hesaplanmıştır. Buna göre; öğretmenlerin ölçme aracından aldıkları puanların aritmetik ortalaması (X = 184, 85), maksimum puan olan ''235'' puana yakın olduğundan ve puanlamada “katılıyorum” a denk geldiğinden sınıf öğretmenlerinin elektromanyetik kirlilik farkındalığına sahip oldukları söylenebilir.
2. Sınıf öğretmenlerinin elektromanyetik kirlilik farkındalıklarının cinsiyete göre farklılık
gösterip göstermediğini belirleyebilmek amacıyla ölçme aracından elde edilen veriler üzerinde t-testi analizi yapılmıştır. p>0,05 olduğundan sınıf öğretmenlerinin
60
elektromanyetik kirlilik farkındalıkları ile cinsiyetleri arasında anlamlı bir farklılık olmadığı görülmüştür (p= 0,09).
3. Sınıf öğretmenlerinin elektromanyetik kirlilik farkındalıklarının kıdemlerine göre
farklılık gösterip göstermediğini belirlemek üzere ANOVA testi yapılmıştır. Elde edilen bulgulara göre p˃ 0,05 olduğundan öğretmenlerin kıdemleri ile elektromanyetik kirlilik farkındalıkları arasında anlamlı farklılık olmadığı görülmüştür (p= 0,06).
4. Sınıf öğretmenlerinin elektromanyetik kirlilik farkındalıklarının yaşlarına göre farklılık
gösterip göstermediğini belirlemek üzere ANOVA testi yapılmıştır. Elde edilen bulgulara göre p˂ 0,05 olduğundan öğretmenlerin yaşları ile elektromanyetik farkındalıkları arasında anlamlı fark olduğu görülmüştür (p= 0,03).
Bütün bu sonuçlar göz önüne alındığında 2015- 2016 eğitim öğretim yılında Kahramanmaraş' ın merkez ilçeleri olan; Dulkadiroğlu ve Onikişubat ilçelerinde görev yapan sınıf öğretmenlerinin elektromanyetik kirlilik farkındalıklarına sahip olduğu söylenebilir.
5.2. Tartışma
Günümüzde insanların sebep olduğu çevre sorunlarıyla mücadele edilmeye çalışılmaktadır. İnsanların çevre sorunlarıyla baş edebilmesi için çevre farkındalığına sahip bireylere ihtiyaç duyulmaktadır. Çevre farkındalığı olan insanlar hayatları boyunca çevrelerine karşı duyarlı olarak çevre sorunlarının büyümesine ve bu sorunlardan zarar görülmesine engel olacaktır.
Çevre sorunlarının azalması için en iyi yol eğitim olarak görülmektedir. Çevre konusunda küçük yaştan itibaren duyarlı olarak yetişen bireyler çevreye karşı daha dikkatli olacak ve bu sorunların azalmasına neden olacaktır.
Çevre konusunda varolan sorunlarla baş edilmeye çalışılırken gün geçtikçe yeni ve farklı çevre sorunları ortaya çıkmaktadır. Günlük yaşamda sürekli kullandığımız araç- gereçlerin de sebep olduğu elektromanyetik kirlilik bunlardan biridir. Elektromanyetik kirlilik diğer kirlilik türlerinden farklı olarak biranda ortaya çıkan zararlara sebep olmamaktadır. Zararları uzun süre maruz kalma sonucunda ortaya çıktığı için oldukça tehlikeli görülmektedir.
61
Teknolojinin gelişmesiyle beraber her eve giren araç gereçlerle elektromanyetik dalgalara çok fazla maruz kalındığı için günümüz insanı için elektromanyetik kirlilik ciddi bir tehlike olarak görülmektedir. Ancak araştırmacılar tarafından kullanmaktan kaçınamadığımız elektronik cihazların, doğru ve bilinçli şekilde kullanılarak zararlarının azaltılabileceği belirtilmektedir. Bu yüzden günümüz insanı için elektromanyetik kirlilik farkındalığı önem arz etmektedir.
İlkokullarda öğrenciler öğretmenlerini her şekilde rol model almaktadırlar. Bu yüzden sınıf öğretmenlerinin çevreye karşı sahip olduğu farkındalık ve beraberinde elektromanyetik kirlilik farkındalığı önemlidir. Elektromanyetik farkındalığı olan öğretmenler bunu öğrencilerine aktarabilecek ve öğrencilerinde de elektromanyetik farkındalığın oluşmasını sağlayacaktır.
Bu araştırma ile sınıf öğretmenlerinin elektromanyetik kirliliğe ilişkin farkındalık düzeylerini çeşitli değişkenler açısından incelemek ve elektromanyetik farkındalıkla ilgili ölçme aracı geliştirmek amaçlanmıştır. Araştırma süresince toplanan verilerden alt problemlere ilişkin bulgulara, bu bulgulardan da çalışmanın sonuçlarına ulaşılmıştır. Ulaşılan araştırma sonuçlarının ilgili literatürle tartışmasına bu bölümde yer verilmektedir. Yapılan literatür incelemesinde eğitim alanında elektromanyetik kirlilikle ilgili az sayıda çalışmaya rastlanmıştır. Eğitim alanında çalışmalar çevre konusunda “farkındalık, tutum, davranış ve bilgi incelemeleri” etrafında yoğunlaşmıştır.
Bu araştırmada öğretmenlerin elektromanyetik farkındalığa sahip olduğu ve elektromanyetik farkındalık düzeylerinin cinsiyet ve kıdem değişkenlerine göre farklılaşmadığı belirlenmiştir. Akdemir Ömür, Düren ve Özbebek Tunç (2012), üniversite öğrencilerinin “çevresel farkındalık” larına sahip olduklarını belirlemiştir. Bu araştırmayla benzerlik gösteren bir araştırmada, Malkoç 2011' de sınıf öğretmeni adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumlarını ve bilişsel farkındalık becerilerini incelemiştir. Çalışmanın sonucunda sınıf öğretmeni adaylarının çevre sorunlarına yönelik olumlu tutuma sahip oldukları belirlenmiştir. Aynı zamanda öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumlarının ve bilişsel farkındalıklarının cinsiyete göre farklılık göstermediği sonucuna varılmıştır.
İrak, Karakuş ve Sarıgöl (2012), çalışmalarında Hakkari Üniversitesi' nde öğrenim görmekte olan Meslek Yüksekokulu öğrencilerinin elektromanyetik kirlilik ile ilgili görüşlerini değerlendirmişlerdir. Araştırmanın sonucunda; Meslek Yüksekokulu
62
öğrencilerinin, elektromanyetik kirlilik ile ilgili yeterli temel bilgiye sahip oldukları, ancak elektromanyetik kirlilik yapan cihazları kullanırken gerekli önlemleri almadıkları ve elektromanyetik kirlilik ile ilgili olarak bilinçli hareket etmedikleri sonucuna ulaşılmıştır. Yine araştırma sonuçlarına göre; cinsiyete göre elektromanyetik kirlilik ile ilgili olarak kız öğrenciler ile erkek öğrenciler arasında bir görüş farkının olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca çevre kirliliklerinde ve çevreye yönelik tutum, farkındalık, davranış ve bilgi değişkenleri açısından inceleyen birçok araştırmada cinsiyet faktörüne göre anlamlı bir farklılık görülmemiştir (Kumar & Patil, 2007; Aksu, 2009; Polat, 2012; Genç M. & Genç, 2013).
Straughan ve Roberts (1999) tarafından Amerika’da bir üniversitede yapılan bir araştırmada, genç insanların çevresel kaygılara daha duyarlı olduğu, kadınların erkeklerden çevreye karşı daha ilgili oldukları tespit edilmiştir (Aktaran Akdemir Ömür, Düren ve Özbebek Tunç, 2012). Bu araştırmada yaş bakımından öğretmenler arasında anlamlı farklılık bulunmuştur. Bu araştırma cinsiyet yönüyle Straughan ve Roberts (1999)' ın araştırmasıyla farklılık gösterse de, yaş bakımından benzer sonuçta oldukları söylenebilir. Öğretmenlerin ileri yaşta olanlarının elektromanyetik kirlilik farkındalıklarının az olmasına sebep olarak teknolojiyi az kullanmaları söylenebilir. Köklükaya (2013), araştırmasında öğrencilerin elektromanyetik kirlilik oluşturan cihazların bilinçli kullanımına ilişkin farkındalık düzeylerinde kız öğrencilerin lehine anlamlı farklılık gösterdiğini belirlemiştir. Cinsiyet yönünden kadınların lehine anlamlı farklılık gösteren birçok araştırma bulunmaktadır (Tikka, Kuitunen & Tynys, 2000; Slimak ve Dietz 2006; Yapıcı, 2009; E. Kahyaoğlu, 2011; M. Kahyaoğlu; Aydoğdu ve Güven, 2011).
Türkiye İstatistik Kurumu' nun 2014 yılında yaptığı “Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması” na göre; bilgisayar ve internet kullanımı 16-74 yaş grubundaki erkek bireylerde %62,2 ve %63,5 iken; 16-74 yaş grubunda olan kadınlarda bu oran %44,3 ve 44,1' dir. Bu verilere göre; erkekler kadınlara göre daha fazla internet kullanmaktadır. Kadınlar ve erkekler arasında internet ve bilgisayar kullanımı ve de çevresel duyarlılık konularında bu şekilde fark olması; Zelezny, Chun, ve Aldrich (2000) belirttiği “Sosyolizasyon Teorisi” ile açıklanabilir. Bu teoriye göre bireylerin toplumlaşma süreci cinsiyetlerine göre şekillenmektedir. Kültürel normlar kadınlara “ evcil” roller verdiği için erkeklerle aralarında farklılık olduğu söylenebilir (E. Kahyaoğlu, 2011). Ancak bu araştırma sonuçları elektromanyetik kirlilik farkındalığının cinsiyete göre farklılık
63
göstermemesi şeklindedir. Buna sebep olarak günümüzde hızlı gelişen teknolojiyle ve iş hayatında beraber çalışan bayan ve erkek öğretmenlerin teknolojiyle aynı oranda iritibatta olmaları söylenebilir.
Yalçın ve Okur (2014) yılında ''Ekopedagojik Yaklaşım İle Uygulanmış Elektromanyetik Alan (EMA) Eğitiminin EMA Farkındalığı Üzerine Etkisi'' isimli araştırmalarında ekopedagojik yaklaşımla hazırlanmış olan çevre eğitimi projesi kapsamında, katılımcıların elektromanyetik alan (EMA) konusunda farkındalık gelişimini incelemişlerdir. Araştırma sonuçlarına göre; verilmiş olan eğitim doğrultusunda katılımcıların farkındalıklarının geliştiği, günlük hayatlarında elektrikli cihazları kullanırken daha dikkatli olma eğiliminde oldukları belirlenmiştir.
Elektromanyetik kirlilikle ilgili eğitim alanında çok fazla araştırma bulunmamaktadır. Araştırmalar genellikle tıp ve mühendislik alanlarında yoğunlaşmaktadır. Araştırmalarda elektromanyetik dalgalara sürekli maruz kalmanın sağlığı tehdit ettiği belirtilmektedir. Tıp alanında yapılan çalışmalarda bu zararlara yer verilmektedir. Örneğin; doku ve hücre sistemleri ile yapılan çalışmalarda düşük şiddette elektromanyetik alanlara uzun süre maruz kalmanın; biyomoleküllerin (DNA, RNA ve protein) sentezi, hücre bölünmesi, kanser oluşumu, hücre yüzeyine ait özellikler, üzerine etkili olduğu gözlenmiştir (Seyhan, 2010).
Dünyada ve Türkiye' de teknolojik gelişimle birlikte elektromanyetik kirlilik artmaktadır. Özellikle çocuklar teknolojiyi sağlıklı kullanma bilinci edinemeden elektromanyetik dalga yayan cihazlarla; özellikle bilgisayar ve cep telefonlarıyla tanışıp; bu cihazlarla fazla vakit geçirmektedirler. Çocukların elektronik cihazlarla bu kadar vakit geçirmemesi için yetişkinler tarafından bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Bu yüzden öncelikle yetişkinlerin elektromanyetik kirlilik farkındalığına sahip olmaları gereklidir. Literatür incelemesinde sınıf öğretmenleri veya diğer branşlarda bulunan öğretmenler ile elektromanyetik kirlilik veya elektromanyetik kirlilik farkındalığı hakkında bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu çalışmada sınıf öğretmenlerinin elektromanyetik farkındalık düzeyleri belirlenmeye çalışılmış, araştırmanın sonucunda sınıf öğretmenlerinin elektromanyetik kirlilik farkındalıklığına sahip oldukları belirlenmiştir.
64 5.3. Öneriler
Bu bölümde araştırmanın verilerinden elde edilen sonuçlar ve araştırmacının uygulama esnasındaki deneyimlerinden yola çıkılarak, araştırmacılar ve öğretmenler için bir takım önerilere yer verilmektedir
1. Alanyazında çevre sorunları ile ilgili birçok ölçek geliştirilmiştir; fakat elektromanyetik kirlilikle ilgili bilgi, farkındalık ve tutum ölçeklerinde eksiklikler olduğu görülmüştür (Köklükaya, 2013, s.126). Alanyazına söz konusu ölçeklerin kazandırılması gerektiği düşünülmektedir.
2. Bu araştırmada sınıf öğretmenlerinin elektromanyetik kirlilik farkındalıkları ölçülmeye çalışılmıştır. Diğer branşlarda bulunan öğretmenlerle de aynı çalışma yapılabilir.
3. Araştırma sırasında, öğretmenler birçok yeni kavram duyduklarını belirtmişlerdir ve elektromanyetik kirlilik hakkında bilinçlenmek için kendilerine bu konuda eğitim verilmesini talep etmişlerdir. Bu konuda Milli Eğitim Bakanlığı veya araştırmacılar tarafından öğretmenlerde elektromanyetik kirlilik farkındalığı oluşumuna katkı sağlayacak çalışmalar yapılabilir.
4. Çocuklar anaokulu çağında telefon veya tablet bilgisayarlarla vakit geçirmeye başlamaktadır. Bu yüzden veliler için elektromanyetik kirlilik farkındalık oluşturmak amacıyla çalışmalar yapılabilir.
5. Elektromanyetik kirlilik hakkında öğrencilerin bilgi, tutum ve farkındalıklarını araştıran ve geliştirmeyi amaçlayan çalışmalar yapılabilir.
6. İlkokul ders kitaplarında elektrik konusu yer almaktadır. Ders kitaplarında elektrik konusuyla beraber elektromanyetik kirlilik hakkında bilgilere yer verilebilir.
65
KAYNAKLAR
Acar, N. V. (2004). Ne kadar farkındayım: Gestalt terapi (2. Baskı). Ankara: Babil.
Ağacan, İ. (2014). Çevre kirliliği sorunları ile mücadelelerde Türkiye’de uygulanan çevre vergileri ve çevre vergisi bilinci.. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
Akçay, İ. (2006). Farklı ülkelerde okul öncesi çocuklara yönelik çevre eğitimi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Akdemir Ömür G., Düren A. Z. & Özbebek, T. (2012). Çevresel Farkındalık, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (47), 227- 246.
Akdur, R. ( 2005). Avrupa birliği ve Türkiye’de çevre koruma politikaları Türkiye’ nin Avrupa Birliği' ne uyumu. Ankara: Ankara Üniversitesi.
Aksoy, B. A. (2006). Mobil telefon kullanımına bağlı oluşan 900-1800 mhz radyo frekans dalgalarının meydana getirdiği elektromanyetik alanın iliak kanat kemik mineral yoğunluğuna etkisi. Tıpta Uzmanlık Tezi. Süleyman Demirel Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Isparta.
Aksu, Y. (2009). Fen ve Teknoloji ile Sınıf öğretmenlerinin çevre sorunlarına yönelik tutumlarının belirlenmesi (Burdur ili örneği). (Yüksek Lisans Tezi).
https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Aktepe S. & Girgin G. (2009). İlköğretimde eko- okullar ve klasik okulların çevre eğitimi açısından karşılaştırılması. Elementary Education Online, 8( 2), 401- 414.
Alım, M. (2006). Avrupa Birliği üyelik sürecinde Türkiye’ de çevre ve ilköğretimde çevre eğitimi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14 (2), 599- 616.
66
Aydoğdu, M. & Güven, E. (2011). Determination of candidate science teachers’ knowledge levels towards environmental problems. Procedia Social and Behavioral Sciences, 15, 2781–2784.
Aydoğdu, M. & Güven, E. (2012). Çevre sorunlarına yönelik farkındalık ölçeğinin geliştirilmesi ve öğretmen adaylarının farkındalık düzeylerinin belirlenmesi. Öğretmen Eğitimi ve Eğitimcileri Dergisi, 1( 2), 185- 202.
Bakırcı H. & Çepni S. (2014). Fen bilimleri dersi öğretim programı temelinde ortak bilgi yapılandırma modelinin irdelenmesi. Fen Eğitimi ve Araştırmaları Derneği Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 2( 2), 83-94.
Balcı, A. (2005). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeleri. (5. baskı). Ankara: Pegema.
Barlaz Us S. (2013). Rf-mikrodalga frekans aralığındaki elektromanyetik dalgaların biyolojik dokular üzerine etkisinin fdtd simülasyonu. ( doktora tezi).
https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Baykal, T. (2010). Küreselleşme ve başlıca küresel çevre kirlilikleri. Mevzuat Dergisi, 148.
http://www.mevzuatdergisi.com/2010/04a/04.htm sayfasından erişilmiştir.
Baykal, H. & Baykal, T. (2008). Küreselleşen dünyada çevre sorunları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,5 (9), 1-17.
Bell, J. (1993). Doingyourresearch Project (2. Edition). Buckingham: Open University. Berkes, F. & Kışlalıoğlu, M. ( 1997). Çevre ve Ekoloji (6. Baskı). İstanbul: Remzi.
Bindak R. (2005). Tutum ölçeklerine madde seçmede kullanılan tekniklerin karşılaştırılması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(10), 17-26.
Brohi A.R., Karaman M. R. & Topbaş, M. T. (1998). Çevre kirliliği, Ankara: Çevre Bakanlığı.
Budak, B. ( 2008). İlköğretim kurumlarında çevre eğitiminin yeri ve uygulama çalışmaları. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Bulca, A. ( 1983). Çevre Sorunları. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi içinde ( c. 11, s. 332 ). İstanbul: İletişim.
67
Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32, 470-483.
Büyüköztürk, Ş. (2003). Veri analizi el kitabı (3.Baskı). Ankara: Pegema. Büyüköztürk, Ş. (2004). Veri analizi el kitabı (4. Baskı). Ankara: Pegema.
Bold, A., Toros, H. & Şen, O. (2003). Manyetik alanın insan sağlığı üzerindeki etkisi. O. Şen, L. Şaylan, K. Koçak, H. Toros (Editörler). 3. Atmosfer Bilimleri Sempozyumu Bildiri Kitabı (ss. 62-68). İstanbul.
Çepel, N. (2003). Ekolojik Sorunlar ve Çözümleri, Ankara: Tübitak.
ÇEDGM, (2004). Türkiye Çevre Atlası.
http://ahmetsaltik.net/arsiv/2012/06/Turkiye_Cevre_Atlasi_Cevre_Bakanligi.pdf
adresinden alınmıştır.
Dayıoğlu, H. & Nakiboğlu C. (1999, Kasım). Yüksek frekanslı elektromanyetik dalgaların insan vücudundaki etkisi ve sf- za metoduyla incelenmesi. Bilişim Toplumuna Giderken Elektromanyetik Kirlilik Etkileri Sempozyumu’ nda sunulmuş bildiri, Gazi Üniversitesi, Ankara.
Demir N. (2004). Elektromanyetik kirlilik ve kent yaşamına etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Deveci S. E., Açık Y., Gülbahar C., Demir A. F., Karadağ M. & Koçdemir E. (2007). İlköğretim öğrencilerinin cep telefonu, bilgisayar, televizyon gibi elektromanyetik alan oluşturan cihazları kullanım sıklığı. Fırat Tıp Dergisi, 12(4), 279- 283.
Develi, İ., Kapucu, N., & Sorgucu, U. (2011). Arama ve aranma sırasında gsm 900 mhz cep telefonunun yaydığı elektromanyetik radyasyonun değişiminin deneysel olarak gözlenmesi. Elektrik-Elektronik ve Bilgisayar Sempozyumu’ nda sunulmuş bildiri, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
Doğan, M. (1997). Türkiye ulusal çevre stratejisi ve eylem planı eğitim ve katılım grubu raporu. Ankara: DPT Müsteşarlığı ve Türkiye Çevre Vakfı.
Durduran, S.S. & Uygunol, O. (2009, Mayıs). Gsm baz istasyonlarında elektromanyetik kirlilik haritalarının coğrafi bilgi sistemi (cbs) yardımıyla oluşturulması; Konya örneği. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 12. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı, Ankara.
68
Durusoy, R., Özkurt, A. & Sarmaşık, G. (2012). Bilgisayar laboratuvarlarında maruz kaldığımız elektromanyetik alanların zararları ve çözüm önerileri, Akademik Bilişim Konferansı' 12 bildirileri, 393- 399.
Düzgün S. (2009). Elektromanyetik alanların insan sağlığı üzerindeki zararlı etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana. Erinç, E. ( 1984). Ortam ekolojisi ve degradasyonel ekosistem değişimlikleri. İstanbul:
İstanbul Üniversitesi Denizbilimleri Coğrafya Enstitüsü.
Erten, S. (2004). Çevre eğitimi. Çevre ve İnsan dergisi, 65, 1-13.
http://yunus.hacettepe.edu.tr/~serten/makaleler/cevre.pdf sayfasından erişilmiştir.
Garaj V. V., Fucic A. & Horvat D. (1992). The correlation between the frequency of micronuclei and spesific chromosome aberrations in human lymphocytes exposed to
microwave radiation in vitro. Mutation Res, 281(3), 181–186.
http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0165799292900064 sayfasından
erişilmitir.
Görmez, K. (1989). Çevre, çevre sorunları ve çevre politikaları üzerine bazı mülahazalar, Türkiye Günlüğü, 3, 6- 10.
Genç, M & Genç, T. (2013). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarının belirlenmesi, Asya Öğretim Dergisi, 1(1). 9- 19.
Görmez, K. ( 2010). Çevre sorunları ( 2. Baskı). Ankara: Nobel.
Güney, E. ( 2003). Çevre ve insan ( Toplum doğa iliskileri). İstanbul: Çantay.
Güven, E. (2011). Çevre eğitiminde tahmin- gözlem- açıklama destekli proje tabanlı öğrenme yönteminin farklı değişkenler üzerine etkisi ve yönteme ilişkin öğrenci görüşleri. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.