Sanat eleştirmeni diye adlandırdığımız bir insandan bahsetmemize rağmen, her birinin uyguladığı sosyal ve profesyonel rollere göre farklılık gösteren gerçekte birçok farklı sanat eleştirisi vardır. Uzmanlık alanları farklılık göstermelerine rağmen fikirler göz ardı edilemez (Feldman 1987, 457).
Feldman’a göre eleştiri türleri, Basın Eleştirisi, Akademik Eleştiri, Popüler Eleştiri ve Pedagojik Eleştiridir. Araştırmanın konusunu da pedagojik eleştiri oluşturmaktadır. Bu eleştiri türüne geçmeden önce diğer eleştirileri de tanımakta yarar olduğu düşünülmektedir.
2.9.1.Basın (Yazar, Gazete) Eleştirisi
Bu eleştirinin temel niteliği haber kategorisine dahil olmasıdır. Hedef okuyucuyu sanat dünyasından haberdar etmektir. Basın eleştirisinde reklâm amacına yönelik siyasi ve ideolojik ağırlıklı çalışmalarda görülebilmektedir. Basın eleştirisi sınırlılık baskısı altında yapılmaktadır.
Bu eleştiriler, aktüalite arasında ikinci bir planda kalabilir. Dikkatli ve titiz sanat izleyicileri, önyargılardan kurtularak farklı eleştirmenlerin yazıları ile mukayese yapabilirler. Bazen bir gazete sanat, müzik ve drama eleştirisi için yalnızca bir muhabir kiralar. Bu muhabir-gazeteci eleştirmenler sanat yazarları olarak adlandırılabilir. Bunun yanı sıra bir sanat dergisi, özgeçmişi sanat kökenli birçok yazar da kiralayabilir. Yazar eleştirisinin ana noktası, haber kategorisi hakkındadır. Eleştirmenler sanat dünyasında olan olaylar hakkında okuyucuları bilgilendirmek ve konuya sadık kalmaktadırlar. Genellikle, bir serginin kısa bir özetini, gözden geçirilmiş bir parçayı okuyup bir sergide çalışmaların bir sistematik analizini oluşturmak için çok az da olsa uzun özetler yer alır.
Gazeteci sanat eleştirmenleri, sanat eserleriyle ilgili haberlerde, haberin zamanında ulaşması, bunu yetiştirmek için zaman azlığı ve yazıdaki yanlışlıklar, acele kararlar ve sanatçının eğilimi hakkındaki yanlış yargılarla yüz yüzedir. Fakat bu hatalara uğrayan okuyucular, hataları görmemezlikten gelmeyi öğrenirler ve önyargıyı önceden belirlerler veya doğruyu bulmak için aynı konuda birkaç farklı eleştirmeni aynı anda okurlar. Bunların da en iyisi, sanat sergilerini kişisel olarak izleyici gezer ve değerlendirir (Feldman 1987, 457).
2.9.2.Akademik Eleştiri
Akademik Eleştiri, ince bir eleştirel duyarlık, uzmanlık ve sabırlı uzun bir araştırmayı gerektiren gelişmiş yöntem demektir. Bu eleştirinin işlevi, akademik tarafsızlığı mümkün kılabilen bir değerlendirme, yorum ve analiz türünü elde etmektir. Müzeler akademik eleştiri yolu ile gözden düşmüş bir üslubu, ekolü, sanatçıyı yeniden değerlendirip şöhrete kavuşturabilirler. Akademik sanat eleştirisi,
seçici eleştiri duyarlılığı, uzmanlaşma ve uzun çalışmanın ürününün tamamıyla geliştirilmesidir. Akademik eleştirinin işlevi akademik tarafsızlığı mümkün kılan değerlendirme, yorum ve analiz türlerini sağlamaktır İzleyicinin, geçmiş yüzyıllarda yapılmış bir eseri anlayabilmesi için eserin yapıldığı çağdaki şartlar, inançlar, dünya görüşü, sanat anlayışı ve gelenekler hakkında bilgi sahibi olması gerektiği ilkesinden hareket eder (Karoğlu, 1986).
2.9.3.Popüler Eleştiri
Sanat hakkındaki herhangi bir tartışma, geniş oranda halk tarafından yapılan eleştirinin temeline karşı yer alır. Orta düzeydeki insanlar, bizim nitelikli bulduğumuz veya bulmadığımız sanatı yargılamaya devam ederler. Böylelikle, geniş oranda yapılmış popüler kritik fikri bütün sanat durumunda etkili olarak değerlendirilir.
Popüler eleştiri, halkın yaptığı eleştiriyi işaret etmektedir. Yeterli olsun ya da olması halk da eleştiri yapmaktadır. Popüler eleştiri, çok az değişir, özellikle resim sanatını tasvir sanatı olarak yargılar. Onlar, sanatın görsel gerçeklere bağlı olmasını bekler ve inanırlar. Estetik eğitim kamuoyuna, realizmin farklı türlerini ayırt etmeyi öğretebilir (Boydaş: 35-39).
Popüler eleştiri çok az değişir ve gösterim gücüne dayanarak sanatı yargılar. Çoğu insan, normal görselliğin sanat eleştirisinin oluşması için yeterli donanım olduğuna inanırlar. Bu insanların kritik birlikteliği, tarih boyunca aynı yönde olmuştur. Böylelikle, kendi standartları kolayca göz ardı edilemez. Bugün, fotoğraf ve film, görsel gerçek olarak popüler isteği tatmin eder.
2.9.4.Pedagojik Eleştiri
Bu eleştirinin amacı, öğrencilerin sanat ve estetiğe yönelik olgunluklarını geliştirmektir. Öğrenciler kendi eserlerini yargılarken kendilerini de yargılayabilirler. Bu eleştiriyi yürütecek eğitimciler hem sanat konusunda hem de pedagojik formasyon konusunda birikimli olmalılardır.
Pedagojik eleştirinin amacı, öğrencilerin artistik ve estetik olgunluğunu geliştirmektir. Kendi eserlerini yargılama becerisinin ötesinde, öğrencilerin kendilerini yargılamasına da izin vermelidir.
Okul düzeyinde yapılan eleştiri çalışmalarına “sanat yapıtı inceleme” demek daha doğru olur. Çünkü bir sanat yapıtına bakmak, ondan tat almak, yapıttaki değerleri görmek, eleştiriye göre daha az uzmanlık ve bilimsellik ister. Aynı zamanda, okul düzeyindeki sanat yapıtı inceleme, kişisel deneyimlere ve çabalara daha açık bir çalışma olduğundan “yapıt inceleme” tanımı daha uygun görünmektedir (Kırışoğlu 1991, 133).
Sanatçı öğretmenin kesin bir oranda ılımlılığa sahip olmasını gerektirdiğini gösteren pedagojik eleştiri, öğrenci içerisindeki eleştirel standardın gelişimine yardımcı olmalıdır. Önemli oranda duyarlılık ve eleştirel beceri isteyen sanat öğretmeninin önemli bir görevi, bir öğrencinin çalışmasını analiz ve yorumunu bir başka öğrenciye yaptırmaktır. Bu, öğrencilerin kendi eserlerinin yorum ve analiz yapmasını öğrenmesi demektir. Başlangıç aşamasında olan öğrenciler için sanat eğitimcisi, sanat eserinin üretimi süresinde bir eleştirmen olarak işlev görür. Öğrenci çalışması böylelikle eleştirel bir işbirliğinin önemli bir türünü sunar, bu işbirliği artistik bir bağımlılık formu olmamalıdır.
Bir sanat yapıtını oluşturan değerleri görmek, zihnin estetik boyutta bir etkinliğidir. Sağlam bir ön bilgilenme, kültür ortamının sunduğu fırsatlarla kazanılan bu deneyim kendi kendine öğrenilmez. Sanat yapıtını eleştirel bir gözle incelemek, bir anlamda yapıtı oluşturan simgeleri estetik anlamda okumak, öğretimle gelişir. Bugün birçok sanat eğitimci, sanat yapıtı incelemenin, sanat eğitiminin içinde yer alması gerekli bir alan olmasında birleşmektedir.