Ev Eksenli Çalışma

Kadının ücretli olarak emek piyasasına dâhil olması iki şekilde karşımıza çıkmaktadır. Bunlardan ilki haneden ayrılmış ev dışında bir işyerinde ücret karşılığı çalışmak iken bir diğeri ise ev eksenli çalışma biçimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Kadının toplumda ev dışında veya ev eksenli çalışma biçimlerine

23

iten ekonomik ya da toplumsal, sosyal sebepler olmakla birlikte yazımızın bu bölümünde kadının ev dışında ücretli olarak çalışma biçimlerini ve çalışma yaşamına dâhil olması sürecini sebepleriyle birlikte irdelenecektir.

Kadınların ağırlıklı olarak ev eksenli çalışma biçiminde istihdam edilmesinin sebebi cinsiyetler arası adaletsiz işbölümü, kız çocuklarının değersiz görülüp okutulmaması, ev işlerini ve çocuk bakımını yapma zorunluluğu gibi sebeplerden dolayı karşımıza çıkarken; (Atasü Topçuoğlu, 2012, s. 7) kadınlarda kadınlık rolleri gereği ev içine ayıracağı zaman dilimini bireysel olarak rahatlıkla ayarlayabileceği için ev eksenli çalışma biçimini tercih etmektedirler.

Türkiye gibi geç kapitalistleşen birçok ülkede olduğu gibi kadının ağırlıklı olarak ücretsiz ya da ücretli olarak çalıştığı sektör tarım sektörüdür. Ancak 1980’lerden sonra yaşanan dönüşümler, ekonomik krizler, ülkede yoksulluğun baş göstermesi, esnek üretim biçimlerine geçiş süreci kadın emeğini çalışma hayatına entegresini kolaylaştırmıştır. Kadın için en ideal çalışma biçimi evden arta kalan zamanlarında çalışmak olduğu için esnek çalışma biçimleri kadın için biçilmiş bir kaftan olarak görülmüştür. Kadın-erkek arasındaki eşitsiz çalışma koşulları, güvencesizlik, düşük ücretler, fırsat eşitsizliği çalışma hayatında da devam etmektedir. Kadın ücret kazansa da kadının asıl yeri evidir anlayışı devam etmekte ve kadın emeği değersiz görülmektedir.

Dolayısıyla Türkiye’de uygulanan neoliberal politikaların genel görünümü işçi haklarının geriletilmesi, özelleştirmeler ve tarımdaki çözülmeye bağlı olarak işsizlik, emek piyasalarının kuralsızlaştırılması, esnekleştirilmesi, güvencesiz çalışma biçimlerinin yaygınlaşması ve kadın istihdamının önemli oranda esnek ve güvencesiz işlerde yoğunlaşması şeklinde karşımıza çıkmaktadır (Ciğerci Ulukan & Özmen Yılmaz, 2016, s. 89).

Ancak şu da bir gerçektir ki kadının ücretli bir işte çalışması onun evde yaptığı işleri azaltmıyor aksine kendi bireysel zamanından feragat ederek yapması gereken ev işlerini de yapmaktadır (Yaman Öztürk, 2010, s. 48). Dolayısıyla kadınlar ücret karşılığı bir işte çalışmış olsalarda ücretsiz bakım emeğini yerine getiren baş aktörlerdir.

Güçlü bir ataerkil yapının olduğu toplumlarda erkeklerin kadınlara oranla daha fazla işgücü piyasasına dâhil edilmesi, erkeklerin kalıplaşmış normlar ve

24

önyargılar gereği kadının işgücüne katılımına izin vermemesi, kadının ücret karşılığı bir işte çalışmasından ziyade eşinin yükselmesine manevi destekte bulunması, çalışan kadının çocuklarıyla yeterince ilgilenemeyeceği düşüncesi kadının çalışma hayatına girmesini zorlaştırmaktadır (Ekiz Gökmen, 2017, s. 1990).

Ataerkil kültür, kadının yerinin evidir anlayışını benimsemektedir. Dolayısıyla kadın evde kadınlık rollerinin gereği olan yeniden üretim olan temizlik, bulaşık, yemek, çocuk ve eş bakımı gibi görevleri yerine getirmektedir. Ev içi sorumluluğu bu kadar fazla olan kadın evlerinde herhangi bir ücret karşılığı olmadan tam zamanlı çalışmaktadır. Dolayısıyla kadının ücret karşılığı bir işte çalışacak boş vakti olmadığı için ev eksenli çalışmayı tercih etmektedir (Atasü Topçuoğlu, 2012, s. 7).

İthal ikameci büyüme modelinin terk edilip ihracata dayalı büyüme modeline geçilmesinin kadınlar açısından en önemli sonucu ev eksenli çalışma biçiminin yaygınlaşmasıdır (T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, 2014, s. 20). Ev eksenli çalışma tüm dünyada özellikle kadınların istihdam edildiği esnek bir çalışma biçimidir (Yaman Öztürk, 2010, s. 40). Özellikle kadınlar için en uygun çalışma biçimi olarak evde çalışma görülmektedir. Böylece kadınlar evde istediği saatte, istediği kadar çalışabilecek, işe gidip gelirken herhangi bir zaman külfeti içine girmek zorunda kalmayacak aynı zamanda ev sorumluluklarını da kalan zamanlarında yerine getirebilmektedir.

Kadın ev eksenli çalışma biçimine dâhil olarak hem aile bütçesine katkıda bulunmakta hem de bu katkıyı dışarıya çıkmadan gerçekleştirmektedir. Bu sebeple ev eksenli çalışma özelliği gereği, işin evde esnek saatler içinde yapılabilmekte kadın anne ve ev kadınlığı rollerinden de ödün vermemektedir (Metin, 2011, s. 115).

Ev eksenli çalışmanın gerek çalışma hayatında gerekse işçi üzerinde birçok olumsuz tarafları vardır. Ataerkil kültür yapısının kadının yeri evidir anlayışını benimsemesi kadın tanımının tamamen ev ve aileden ibaret olması sonucunu doğurmuştur. Kadının ev eksenli çalışması yapmış olduğu ev işlerinde azalmaya sebep olmadığı için zaman yoksulluğu ve çifte emek gibi sorunları karşımıza çıkarmaktadır. Evde ücret karşılığı emeğini satan kadın aynı zamanda

25

hane içi iş ve bakım emeğini de yapmak zorunda olduğu için kendisine ait bireysel zamanının azalması sonucuna sebep olmaktadır (Atasü Topçuoğlu, 2012, s. 7). Dolayısıyla ev içi yükü aynı kalan kadın bu işleri kendi uyku, kişisel bakım, gibi bireysel vaktinden feragat ederek gerçekleştirmek zorunda kalmaktadır.

Ev eksenli çalışmada ücret karşılığında emeğini satan kadın kendini işçi olarak değilde daha çok cinsiyetçi işbölümünün oluşturduğu temel kanıyla ev kadını olarak görmektedir. Evde çalışan kadınların yaptıkları işleri boş vakitlerini değerlendirmek ve eve ek gelir sağlamak için yaptıklarını, kendilerini bu işlerden dolayı işçi olarak görmemeleri yapılan tüm işlerin görünmezlik derecesini tetikleyen unsurlar olarak karşımıza çıkmaktadır (Ergüder, 2006, s. 90).

Çalışma saatlerinin uzun olması, evin bütün yükünü üstlenen kadınla birlikte evdeki kız çocuğuna da sorumluluklar yüklemektedir. Kız çocukları da anneleri gibi küçük yaşta ev işlerinin sorumluluklarını üstlenip ücretsiz emek olarak ev işlerinde aktif rol almaktadırlar. Bu sebeple emek piyasasında hem kadınlar hem de kız çocukları görünmez emek olmaktadır.