EĢyanın Hasara Uğraması

Hasar, taĢınan eĢyanın değerinin düĢmesine neden olan her türlü maddi

kötüleĢmedir.4 _{Ayrıca Adıgüzel, hasarı, taĢınan eĢyanın gerek iç kısmında, gerekse}

için bir kısım eĢya zarara uğramıĢ olmakla birlikte tüm gönderinin değerini yitirmesidir. Mesela, taĢınan 12 kiĢilik antika, mevcudu bulunmayan, yani parçaların ikamesi mümkün olmayan bir yemek takımıdır. 6 tabak, 3 salata tabağı, bir çorba servis tenceresi kırılmıĢtır.(zayi olmuĢtur.) Bu halde zararın hesaplanmasında tüm gönderi dikkate alınır. Ġkinci varsayımda ise, münferit parçaların zıyaı ve hasarı sonucunda, gönderinin bir kısmı değerini yitirmiĢtir. Bu halde hesaplamada, yani her kg için, 8,33 hesap biriminin uygulanmasında değerini yitiren kısım esas alınır.” Bkz. Ulusoy 555.

1 _{Özdemir 100, 101.}

2 _{Arkan, Demiryolu ĠĢletmesi 56, Ayrıca, Bkz. CIM m.8 paragraf 4.}

3 _{Arkan, Demiryolu ĠĢletmesi 56.}

4

Arkan, Sorumluluk 51; Ülgen, Hava TaĢıma, 181;Emine Yazıcıoğlu, Hamburg Kurallarına Göre TaĢıyanın Sorumluluğu, Lahey-Visby Kuralları ile KarĢılaĢtırmalı Olarak: ( Ġstanbul: Beta, 2000 ) 76; Bülent Sözer, Türk Sivil Havacılık Hükümlerine Göre TaĢıyıcının ve ĠĢletenin Sorumluluğu, Batider, 1984 C.XII, S.4 33; Sami Akıncı, Deniz Hukuku Navlun Mukaveleleri: ( Ġstanbul: Ġstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 1968) 139; Atabek 189;Erdil 151.

65

dıĢında meydana gelen fiziksel bozulma neticesinde, maddi değerinin düĢmesi olarak nitelendirmiĢtir.1 _{Örneğin, eĢyanın paslanması, kirlenmesi, ıslanması,} donması, kırılması2_{, eĢyaya yabancı bir koku sinmesi, delinmesi, çizilmesi gibi}

hallerde hasar meydana gelmektedir.3 Burada dikkat edilmesi gereken husus

eĢyanın bir kötüleĢmeye uğraması, yani teslim alındığı durumda teslim edilememesi gerekmektedir. Yoksa eĢyanın borsa değerinin düĢmesi ya da mevsimin geçmesi nedeniyle değerinde bir azalma olması veya geçici kötüleĢmenin sürekli bir değer

kaybına yol açmaması halinde, hasar söz konusu olmaz.4

Kimi zaman öyle haller söz konusu olmaktadır ki, eĢyanın hasara uğramıĢ olduğu tespiti, her zaman dıĢ görünüĢüne bakılarak anlaĢılamamaktadır. Nitekim uygulamada da rastlanıldığı üzere özellikle frigofirik araçla5 _{taĢınması gerekli olan} eĢyaların uygunsuz Ģartlarda taĢınması neticesinde, eĢyanın özünde, iç yapısında bozulmalar meydana geldiği hallerde de hasar söz konusu olmakta ve kimi hallerde

uygulamada da sıkça rastladığımız üzere, bu hasar eksper yardımıyla yapılan

inceleme neticesinde tespit ettirilebilmektedir.6 Bu hususa iliĢkin olarak Özdemir, gıda taĢımalarının yapıldığı hallerde, bu ürünlerde meydana gelen bozulmalar neticesinde artık herhangi bir fayda sağlamaması ve sağlığa zararlı olması nedeniyle de amacına uygun kullanılmak üzere geri dönüĢümünün imkansız hale gelmesi nedeniyle burada hasardan değil tam zıyadan bahsedilmesi gerektiğini belirtmiĢtir.7 _{Ancak doktrinde yer bulan ve bizim de tarafı olduğumuz görüĢe göre,} tam zıyanın varlığından söz edebilmek için teslim edilmenin gerçekleĢmemiĢ olması

1 _{Adıgüzel 79, al.y. “ Clarke Malcolm, Internatıonal Carriages of Good by Road, CMR, Fifth Edition,} London 2009 193”.

2 _{Cam yükünün tamamen kırılması halinde tam zıyanın varlığını ileri sürenler de bulunmaktadır. Bkz.} Aydın 52,dn. 68;Kaya, Velidedeoğlu’na Armağan 248.

3_{Aydın 54; Arkan, Sorumluluk 51.}

4

Arkan, Sorumluluk 51; Aydın 55; Kaya, Velidedeoğlu’na Armağan 247; Ülgen Hüseyin, Hava TaĢıma SözleĢmesi, Banka ve Ticaret Hukuku AraĢtırma Enstitüsü, Yayın No: 201, Ġstanbul 1987 181;Seven 86; Erdil 151, 152.

5 _{Isı değiĢimine duyarlı, gıda maddeleri, ilaçlar ve bazı kimyasal maddelerin, taĢınması için tasarlanıp} imal edilen, duvar kalınlıkları ve izolasyon değeri taĢınan malzemenin ısı değiĢimine duyarlılık boyutlarına bağlı olarak değiĢen ve bir soğutucu ünitesi bulunan karayolu taĢıtına frigofirik araç denir. 6 _{Aydın 55 ; Kaya ise, frigofirik taze salatalığa iliĢkin, %30’u tam bozulmuĢ ve geriye kalan kısım} hastalıklı ise, hasar ya da kısmi zıya değil tam zıyanın söz konusu olacağını belirtmiĢtir. Bkz. Kaya, Velidedeoğlu’na Armağan 247,248; Ayrıca Kaya ile benzer yönde, Bkz. Özdemir 102.

66

gerekmektedir. Bu nedenle, somut olayın Ģartlarının da göz önüne alınarak burada hasardan söz edilmesinin daha yerinde olacağı kanaatindeyiz.

Ayrıca Aydın, kimi hallerde eĢyanın eski hale getirilmesi söz konusu olsa da hasarın varlığından söz edilebilineceğini belirterek, örneğin, taĢıma esnasında bir kumaĢın lekelenmesi yahut kirlenmesi halinde bunların temizlenerek eski haline geri getirilmesi mümkün olsa da, burada gönderen/gönderilenin eĢyanın temizletilmesine ayrı bir bedel ödeyeceğinden bahisle hasarın varlığından söz edilebilineceğini ifade etmiĢ, keza Özdemir ve Erdil de benzer yönde görüĢ belirterek, somut olayın özelliklerine bağlı olmak üzere, eski hale getirmenin hasar sorumluluğuna baĢvurmada bir engel oluĢturmayacağını belirterek önemli olan noktanın, söz konusu zararın her ne kadar sonradan giderilebilecek nitelikte olsa da eĢyanın tamamını etkilemesi ve bir değer düĢüĢüne sebebiyet vermesi olduğunu vurgulamıĢ ve "örneğin; araçtaki sarsılma neticesinde, araçta bulunan her bedenin bir arada bulunduğu takım elbiselerden 42 beden olanların kirlenmesi halinde, temizlenmekle eski hale getirilebilir olması, yükün hasara uğramadığı sonucunu doğurmaz, zira her bir bedenden ayrıca bulunmayan bir elbise grubunun değeri bir bütün olarak düĢecek ve sadece söz konusu bedenlerin zarara uğradığı iddiası ile gerçek zarar tazmin edilemeyecektir." diyerek, kısmi hasardan ziyade tam hasar hükümlerine göre zararın tazmini yoluna gidileceğini belirtmiĢtir1_{. Böyle bir durumda, yazarların} paralel yöndeki görüĢleri, aynı sonuca ulaĢsa da, farklı nedenlere dayanmaktadır. Bu nedenle, bu görüĢleri ayrı ayrı ele almanın yerinde olacağı kanaatindeyiz. Aydın, eĢyanın temizlenilmesi için ayrı bir bedel ödenmesinden yola çıkarak somut olayda hasar sonucuna ulaĢmanın yerinde olacağını belirtmiĢtir. Buna karĢılık, Özdemir ve Erdil'in bu iddialarındaki hareket noktasına baktığımızda, bütünlük arzeden eĢyanın tüm varlığının etkilenmesi hususu ele alınarak, değerin tümünün düĢeceği vurgulanmıĢtır. Nitekim burada hasarın oluĢması için gerekli olan, eĢyanın değerinin düĢmesi unsurunun varlığı gerçekleĢtiğinden, hasardan söz etmek mümkün olmaktadır.

Ayrıca, tıpkı zıyada olan ikili ayrım neticesinde karĢımıza çıkan kısmi zıya gibi hasar da kısmen olabilir.(CMR m25/2) Örneğin 6 ton demirin 4 tonunun paslanması gibi. Bunun gibi, zarar gören eĢyalar ile sağlam eĢyaların birlikte tesliminin söz konusu olduğu hallerde, öncelikle tespit edilmesi gereken nokta, zarar gören kısmın halen ekonomik bir değer taĢıyıp taĢımadığı veya bu hususun belirli masraflarla

1

67

düzeltilmesinin söz konusu olup olmadığıdır. Nitekim ekonomik bir değer taĢıma ve ya belirli masraflarla düzeltilme söz konusuysa kısmi hasardan söz etmek mümkün iken, bunların mümkün olmadığı aksi halde zarar gören kısmın hiç kullanılmaması söz konusu ise, kısmi zıyadan bahsetmek gerekmektedir.1 _{Yargıtay da verdiği bir} kararında, eĢyanın hasara uğramasının söz konusu olduğu bir olayda, davacı gönderilenin eĢyayı teslim almaktan kaçınması veya eĢyayı tamir ettirip bu Ģekliyle kullanma imkânı olmasına rağmen ilk derece mahkemesince hasar oranının incelenmemesi nedeniyle kararı bozarak, hasarın belli bir derecelendirilmeye tabii tutulması gerektiğini belirtmiĢtir.2 _{Ayrıca eğer ki özellikle bütünlük arz eden} eĢyalarda bir kısmının hasara uğraması, geriye kalan kısmın değerinin düĢmesine yol açıyorsa, eĢyanın tümü hasara uğramıĢ varsayılacaktır.3 _{Nitekim Özdemir bu} durumu bir örnekle açıklayarak; “ Her bedenin bir arada bulunduğu elbise grubu taĢınmasında 38 beden olanların hasara uğradığı, kirlendiği, kırıĢtığı ve diğer bedenlere herhangi bir maddi kötüleĢmenin söz konu olmadığı taĢımalarda bile eĢyanın tamamı hasarlanmıĢ sayılacak ve kısmi zıyadan ziyade tam hasarlı teslime göre zarar tespiti cihetine gidilecektir. Çünkü her bir bedenden ayrıca bulunmayan bir elbise grubunun değeri bir bütün olarak düĢecek ve sadece söz konusu bedenlerin zıya uğradığı iddiası halinde gerçek zarar tazmin edilemeyecektir.” demiĢtir.4

2.3.3 Zıya ve Hasarın TaĢıyıcının Sorumlu Olduğu Zaman Dilimi Ġçerisinde