2. BÖLÜM: İLETİŞİM, ÖĞRENME VE EĞİTİM
2.2. İletişim ve Eğitim
2.2.4. Eğitim Süreci ve Unsurları
Yukarıdaki amaçları ve ilkeleri gerçekleştirmek üzere verilecek eğitim üzerinde süreç odaklı bir çalışma yapmak gereklidir. Bir eğitim durumu, üç ana bileşeni ile analiz edilebilir ve tanımlanabilir: eğitilen, eğitmen ve içerik. Eğitimin üç ana ögesinin bir araya getirilmiş hali, didaktik (öğretme) üçgeni olarak bilinmektedir. Antik dünyadan beri var olan bu yaklaşım gene bir Aristo ürünüdür ve ilk hali hatip, dinleyici ve konudan oluşan üç ögeden oluşmuştur. Bu fikir daha sonra Cicero tarafından ele alınmış ve pedagojik ve didaktik bir bağlam haline getirilmiştir (Zierer & Seel, 2012, s. 5). Didaktik üçgen, eğitime analiz ve planlama odaklı yaklaşım sunar ve Şekil 2-15‘de sunulmuştur.
Şekil 2-15: Didaktik Üçgen
Kaynak: Zierer, K. & Seel, N. (2012). General Didactics and Instructional Design: Eyes Like Twins. SpringerPlus, s.5. Eğitim Hedefleri ve Sonuçları Bilgi (İçerik) Eğitilen Eğitmen Eğitim Gerçekleştirme
55
Bilgi (içerik) ve eğitilenle ilgili planlama ve analiz, eğitim tasarımı alanına girmektedir. Eğitim tasarımı; eğitim dersleri, materyalleri ve aşamalarının planlanması ve oluşturulması olarak tanımlanabilir.
Gagné’ye göre, eğitim süreci bireyin öğrenmesine yardımcı olacak şekilde tasarlanmalı ve aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır (Gagne, 1974, s. 4):
- Eğitim tasarımı, hemen ve uzun vadeli sonuçlar oluşturacak işlemlere bölünmeli ve bu bölümler birbirine karıştırılmamalıdır.
- Eğitim tasarımı sistem yaklaşımıyla yapılmalıdır, çünkü sistematik olarak tasarlanmış eğitim bireysel gelişime etkisi büyüktür.
- Eğitim tasarımı, bireylerin nasıl öğrendiği bilgisi üzerine kurulmalıdır.
McCarthy, 4MAT adını vermiş olduğu bir eğitim içerik modeli önerisinde bulunmuştur. Öğrenme Kavramı başlığı altında da değinilen bu model, açıkça bir öğrenme döngüsüdür. McCarthy, 4MAT öğretim modelini oluştururken Kolb’un ve diğer öğrenme stili araştırmalarını sentezlediğini belirtmektedir (McCarthy B. , 1982, s. 20). McCarthy’nin 4MAT modeli, Şekil 2-16’da verilmiştir:
Şekil 2-16: 4MAT Eğitim Modeli
Kaynak: Merrill, M. (2002). First Principles of Instruction. Educational Technology Research and Development, s.53.
Eğitim tasarımında önerilen modeller açısından bakıldığında, üzerinde en fazla araştırma/yayın gerçekleştirilmiş olan modelin ADDIE ve ARCS modelleri olduğu ortaya konmuştur (Özerbaş & Kaya, 2017, s. 30).
ADDIE modeli 1970'lerin sonunda Florida Üniversitesi Eğitim Teknolojisi Merkezi'nde geliştirilmiştir. Eğitimde Analiz (Analysis), Tasarım (Design), Geliştirme (Development), Uygulama (Implementation) ve Değerlendirme (Evaluation) işlevlerini içeren sistematik bir modeldir. Eğitilen merkezli olduğu için yukarıdaki her aşama öğrenme sonuçlarına göre yeniden tasarlanır ve bu öğrenme sonuçları da eğitim ihtiyaç analizinden temin edilir (Spector, 2008, s. 82):
Yenileme Şayet? Anlamlandırma Neden? Nasıl? Uygulama Ne? Kavramlandırma
56
- analiz (analysis): performans açığının muhtemel nedenlerinin belirlenmesi, eğitilecek bireylerin ihtiyaçları ve beklentileri üzerinden eğitim hedeflerinin saptanması,
- tasarım (design): istenen performansa uygun öğrenme aşamaları, alt hedefleri ve ölçme yöntemlerinin tespiti ve doğrulanması,
- geliştirme (development): öğrenme kaynaklarının ve araçlarının üretilmesi, sıralanması ve doğrulanması,
- uygulama (implementation): öğrenme ortamının çalıştırılması ve eğitilenlerin sürece aktif şekilde dâhil edilerek eğitimin gerçekleştirilmesi,
- değerlendirme (evaluation): hem uygulama öncesi hem de sonrasında öğretim metot, materyal ve süreçlerinin kalitesini değerlendirmek.
ARCS modeli 1987 yılında Keller tarafından ortaya atılmış bir modeldir. ARCS, Dikkat (Attention), Uygunluk (Relevance), Güven (Confidence) ve Tatmin (Satisfaction) işlevlerini içeren bir modeldir. Model, motivasyon etkeninin eğitimin merkezinde olduğu bir modeldir ve eğitmenlere, eğitilenlerin derse meraklarının uyandırılması ve sürdürülmesi için imkânlar sağlar (Keller, 1987, s. 2):
- dikkat (attention): motivasyonun ilk basamağıdır ki; eğitilenin, eğitime karşı ilgisini çekmek ve eğitimin sonuna kadar sürdürmeyi amaçlar; bunun alt kırılımları:
o algısal uyarılma: belirsizlik, sürpriz, yenilik gibi değişik, belirsiz ve ilgi çekici ortamlar oluşturularak eğitilenlerin dikkatinin çekilmesi ve korunması,
o araştırmaya yönelik uyarılma: eğitilenlerin problem çözmeleri ve soru sormaları için teşvik edilmesi,
o değişkenlik: eğitim ögeleri ile eğitilenlerin ilgisinin devamlılığını sağlama. - uygunluk (relevance): eğitilenin ilgisi, beklenti ve ihtiyaçlarıyla bağlantılar
kurup, öğrendikleri konunun önemi hakkında bilgilendirilmesini içerir; eğitimin gerçek hayatla ilişkisini kurmak, dikkat çekmekten daha zordur ki alt kırılımları:
o yakınlık-aşinalık: sunulan örnek, kavram ve ilkelerin eğitilenlerin daha önceki bilgileri ve ilgileri ile ilişkilendirilerek sunulması,
o hedefe yöneltme: eğitimin amaçlarını gösteren ifadelerin kullanılması, o motivasyon uygunluğu: eğitilenlerin motivasyonuna uygun eğitim
57
- güven (confidence): eğitilenlerin başarı için olumlu düşünceler geliştirmesiyle ilgili faaliyetlerdir; eğitilenlerin başarıları, kişisel özellikleri, eğitmen, eğitim ortamı ve geçmiş deneyimlerinden etkilenmektedir; ölçme sorularının zorluğu da başarıyı etkileyen unsurlardandır ki, alt kırılımları:
o başarı beklentisi: eğitilenlerin, başarının bilincinde olmaları ve bunu nasıl elde edebileceklerini planlamaları,
o güç deneme: eğitilenlere, uygun fırsat ve olanakların sağlanması,
o destekleme: başarı elde etmek için çaba gösteren eğitilenlerin, çaba ve yeteneklerinin desteklenmesi.
- tatmin (satisfaction): eğitilenler, beklentileri ile bu beklentileri elde etmek için gösterdikleri çabalar arasında bir ilişki kuramamaları durumunda, büyük motivasyon kaybına uğrarlar ve motive edilmeleri gerekir ki, bunun alt kırılımları:
o doğal sonuçlar: yeni kazanılan bilgi ve yeteneklerin gerçek ortamlarda kullanılması için imkânlar sağlanması,
o olumlu sonuçlar ve istenilen davranış için gerekli pekiştireçler verilmesi, o eşitlik: başarı elde etmek için oluşturulan hedefler ile sonuçların
uyumunun sağlanması.
Yukarıda verilen hususlara dayanan bir eğitim süreci, Gagné tarafından önerilmiştir. Gagné’ye göre eğitim, öğrenmeyi kolaylaştıracak şekilde eğitilenleri etkileyen, eğitimi kolaylaştıran bir dizi olaydır (Gagne, 1974, s. 3). Gagné'nin, öğrenmeyi desteklemek amacıyla tasarladığı eğitimsel adımlar dizisi, eğitim olayları olarak tanımlanmaktadır (Gagné, 1985, s. 246):
- giriş davranışı ve dikkat çekme, - amaçların eğitilene bildirilmesi, - ön bilgilerin hatırlatılması, - bilginin sunumu,
- yönlendirmenin sağlanması,
- beklenen performansın ortaya çıkarılması,
- performansın iyileştirilmesi için geribildirimde bulunulması, - performansın değerlendirilmesi ve
58
Gagné’nin eğitim olayları, öğrenme sürecinin adımları düşünülerek hazırlanmış faaliyet adımlarıdır. Bu ilişki, Tablo 2-3’te verilmiştir (Gagné, Briggs, & Wager, 1992, s. 190).
Tablo 2-3: Eğitim Olayları ve Öğrenme Süreciyle İlişkisi
Eğitim Olayları Öğrenme Süreciyle İlişkisi Giriş davranışı ve dikkat çekme Sinir dalgaları desenlerinin alınması Amaçların eğitilene bildirilmesi Yürütme kontrol sürecinin etkinleştirilmesi Ön bilgilerin hatırlatılması Önceki öğrenmenin çalışan belleğe alınması Bilginin sunumu Seçici algılamanın gerçekleşmesi
Yönlendirmenin sağlanması Anlamsal kodlama; çağırma ipuçları Beklenen performansın ortaya çıkarılması Yanıt organizasyonunu aktive etmek Performansın iyileştirilmesi için geribildirimde
bulunulması Takviye oluşturmak
Performansın değerlendirilmesi Geri alımı etkinleştirmek; takviye yapılmasını mümkün kılmak
Kalıcılığı ve aktarmayı güçlendirme Çağırma ipuçları ve stratejileri sağlama
Kaynak: Gagné, R., Briggs, L. & Wager, W. (1992). Principles of Instructional Design. Orlando: Harcourt Brace & Company. s.190.
Bir başka taraftan, Dick ve Carey'nin Eğitimin Sistematik Tasarımı, eğitim tasarımı alanında en temel ve etkili yaklaşımlardan biridir.
Günümüzün eğitim tasarımı modelleri genel olarak aşağıdaki adımları içermektedir:
- ihtiyaç analizi yapılması,
- ihtiyacın eğitimle çözülebilecek olup olmadığının belirlenmesi, - eğitim hedeflerin tespiti,
- görev analizlerinin yapılması,
- öğrenme çıktılarının türlerinin tanımlanması,
- eğitilenlerin mevcut beceri ve özelliklerinin değerlendirilmesi, - test öğelerinin geliştirilmesi,
- eğitimde kullanılacak yöntemlerin belirlenmesi, - eğitim için araç ve materyalin belirlenmesi,
- eğitim verilmezden önce deneme sürüşünün yapılması, - eğitimin takip değerlendirmesinin tamamlanması.
Bu adımların bir süreç akışı şeklinde düzenlenmiş gösterimi Şekil 2-17’de sunulmuştur.
59
Şekil 2-17: Eğitim Tasarımında Dick ve Carey Modeli
Kaynak: Zierer, K. & Seel, N. (2012). General Didactics and Instructional Design: Eyes Like Twins. SpringerPlus, s.6.
Yukarıda sunulan çalışma ve bulguları kullanarak hazırlanmış olan bir başka öneri ve doğrudan pratik uygulamaya dönük bir eğitim süreç yaklaşımı, UNESCO tarafından geliştirilmiştir (UNESCO Asia-Pacific Regional Bureau for Education, 2004, s. 2). UNESCO’nun bu yaklaşımı, didaktik üçgen ögelerinin tümünü kapsamaktadır ancak ağırlık, içerik ve eğitilene verilmiş, eğitmen nitelikleri ve yetkinlikleri üzerinde kavramsal yaklaşımlarda bulunulmamıştır.
Söz konusu yaklaşımda, eğitim öncesi sürecin önemli adımları şu şekilde verilmiştir:
- eğitim ihtiyaçlarının değerlendirilmesi:
o eğitim ihtiyaçlarının değerlendirilmesi, eğitim döngüsünün ilk adımlarından biridir; olası eğitileceklerin kimler olduğunun, eğitim ihtiyaçlarının, karşılaşılabilecek sorunların ve nedenlerinin belirlenmesi aşamasıdır,
o eğitim ihtiyaçları değerlendirmesi, anket, katılımcılarla görüşme ya da potansiyel katılımcıların gözlemlenmesi yoluyla gerçekleştirilebilir.
Değerlen- dirme Araçlarını Belirlen- mesi Eğitim Hedef- lerinin Tanım- lanması Eğitim Analizi Performan Hedef- lerinin Tespiti Eğitim Metotlarını Belirlen- mesi Eğitim Materyal ve Araçlarını Belirlen- mesi Eğitilen- ler ve Kapsam Analizi
Eğitimin Gözden Geçirilmesi
Bölümsel Değerlen- dirmenin Tasar- lanması Bütünsel Değerlen- dirmenin Tasarlan- ması
60 - eğitimin kavramsal tasarımı:
o eğitim ihtiyaçları analizi sonuçlarını kullanarak, gerçekçi yaklaşımla aşağıdaki hususları içeren bir taslak geliştirilmelidir:
genel (geniş) ve özel (dar) hedefler, eğitimin adı, kapsamı ve amacı, konuların kırılımı veya içerik, eğitim akışı ve etkinlikleri,
eğitim içeriği için kaynak kişiler, hedef katılımcılar/eğitilecekler, eğitim süresi ve yeri,
gerekli kaynaklar (insan, mali, malzeme ve teçhizat, tesisler), beklenen/istenen sonuçlar.
Eğitimin genel hedefleri, eğitimin nihai sonuçlar açısından neyi başarmasını beklediğimizi belirtmelidir. Bu genel hedefler, daha özel/dar hedeflere bölünebilir. Hedefler açık ve öncelik sırasına göre belirtilmeli ve eğitilenler tarafından kazanılması beklenen yetkinliklerle eşleşen öğrenme hedeflerini de içermelidir. Hedefler, spesifik, ölçülebilir, ulaşılabilir, sonuç odaklı ve zamana bağlı (İngilizce karşılıklarının baş harfleriyle SMART) olmalıdır.
Eğitim programının adı/başlığı, kolay hatırlanmalı, açık, basit ve kısa olmalı, ancak aynı zamanda eğitim programının tüm önemli bölümlerini veya kapsamını da belirtebilmelidir.
Konuların kırılımı veya içerik, eğitim ihtiyaçları değerlendirmesinin sonuçlarına dayanmalıdır. Konular, eğitileceklerin hayatında etkin ve verimli olabilmesi için gerekli bilgi, tutum, değer ve becerileri yansıtmalıdır. İçerik, mevcut durum (eğitim öncesi) ile istenen durum (eğitim sonrası) arasındaki boşluğu doldurabilmelidir.
Eğitim tasarımında belirtilen eğitim akışı ve etkinlikleri esnek olmalı ve katılımcıların çeşitli öğrenme stillerine uyacak şekilde kolayca adapte edilebilmelidir.
Kaynak kişilerin seçimi, eğitim için özel olarak geliştirilen ölçütlere dayanmalıdır. Bu ölçütler, uzmanlık alanı, deneyim, erişilebilirlik, kişilerarası beceriler, sağlık durumu ve kaynak kişiyle mutabakatı belirtmelidir.
Çoğu durumda, hedef katılımcılar, eğitim öncesi ihtiyaç analizi çalışmasının konuları oldukları için zaten bellidir. Zaten eğitimin varlık nedeni, bu belirli bireylerin belirlenmiş ihtiyaçlarını gidermektir.
61
Eğitimin uzunluğunu veya süresini belirlerken aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır:
- eğitimin amaçları,
- kapsanacak konuların niteliği ve sayısı, - katılımcı sayısı,
- sunum, grup çalışması ve saha ziyaretleri için gerekli zaman, - kültürel ve dini etkenler ve
- tartışmalar, etkileşim, düşünme ve rahatlama için gereken zaman.
Eğitimde en çok göz ardı edilen husus olan eğitim yeri ve ortamının tasarımı, doğal olarak büyük bir öneme sahiptir (Wigforss, 2017, s. 4). Ortam, tüm katılımcıların erişebileceği durumda ve katılımcı öğrenmenin gerçekleşmesi için yeterince büyük ve rahat olmalıdır. Oturum şekli düzenlenebilir olmalıdır. Ortam imkânları, ekipman ve kolaylıklar (multimedya projektör, tepegöz, flipchart, mikrofon, telefon ve diğer teknoloji) yeterli ve çalışıyor olmalıdır. Gerektiğinde küçük grup çalışmaları için imkanlar da bulunmalıdır. Ve tüm bu şartlar, eğitimden önce yerinde ziyaret ile incelenmelidir.
Eğitim için basılı malzemeler mutlaka önceden hazırlanmalıdır.
Herhangi bir eğitim programı başlamadan önce, eğitimden beklenen/istenen sonuçların açıkça tanımlanması gerekir. Genel olarak, beklenen sonuçlar eğitim programının kazandırdığı gerekli bilgi, beceri, tutum ve değerleri elde etmeyi belirten öğrenme hedeflerine ulaşma açısından ifade edilmiştir. Buna ek olarak, eğitim değerlendirmesinin bir parçası olan bu sonuçların ölçülmesi için kullanılacak metotlar ve araçlar üzerinde önceden karar verilmesi, hazırlık yapılması ve denenmesi gerekmektedir.
Eğitim planlanırken, olası katılımcıların kültürel özellikleri ve tercihleri göz önünde bulundurulmalıdır. Bu hususun programın başarısı üzerinde etkisi olabilir. Uygulama içeriğinin zenginleştirilmesi için kullanılacak ifade biçimlerinde ya da eğitim yöntemlerinde, kültürel hassasiyetlerin farkında olunması, çok kültürlü ortamlar için en önemli gerekliliklerden biridir. Bunun için eğitim içerik geliştiricinin ve eğitmenin, kültürel unsurlar konusunda hazırlanmış olması beklenir.
UNESCO yaklaşımında eğitim sırasında uygulanması önerilen adımlar şunlardır: - Açılış oturumu:
o Açılış oturumu, eğitim programının resmi başlangıcını simgeler. Ancak buna ihtiyaç, eğitimin amacına, hedef katılımcılara ve eğitilecek grubun boyutuna bağlıdır.
62
- Eğitime oryantasyon ve hedeflerin sunulması:
o Katılımcılara eğitim hedefleri, eğitim akışı ve içeriği hakkında net bir bilgi verilmelidir.
- Katılımcıları tanıtmak:
o Eğitmenin kendini katılımcılara tanıtması, eğitmene duyulacak güveni büyük ölçüde artıracak bir etmendir, şayet eğitmen eğitim için gerekli tecrübi veya eğitimsel nitelikleri taşıyorsa.
o Katılımcıları tanımak, her şeyden önce eğitmenin eğitimi etkin bir şekilde yürütmesine yardımcı olur. Büyük olmayan gruplarda, katılımcılar kendilerini gruba ve eğitmene tanıtabilirler.
o Eğitim sırasında eğitmenlerin diğerlerine yardımcı olması için daha yetenekli bazı katılımcıları ataması gerekebilir.
o Kayıt formu, katılımcılar hakkında bilgilenmek için çok iyi bir araçtır ve uygun şekilde tasarlanmalı ve kullanılmalıdır.
- Zaman yönetimi:
o Eğitimin zamanlamanın gerisinde kalması ve verimsiz olmasını önlemek için gereklidir.
- Eğitimin kolaylaştırılması:
o Eğitimin sorunsuz bir şekilde akması ve zamanında gerçekleşmesi için malzemeler her zaman ihtiyaç duyulduğunda mevcut olmalı ve ekipman her zaman çalışmalıdır.
o Eğitmen, eğitim sırasında eğitilenlerle etkileşim için fırsat sağlamalı, soruları cevaplamalıdır.
- Özetleme ve yansıtma:
o Eğitilenlerin eğitim oturumunun içeriğini kavrayamaması tehlikesini bertaraf etmek amacıyla, önceki gün ya da oturum konularının veya içeriklerinin, eğitilenler tarafından özetlenmesi büyük fayda sağlar. - Eğitilenlerin aktif katılımının sağlanması:
o Katılımcılar, birbirlerine yabancı olduğu eğitimlerde, ayrılmış ve aktif olarak katılmaya isteksiz olabilirler. Bu durum, günün, ayın veya yılın fizyolojik olarak düşük enerjili olunan zamanları ya da dönemleri için de geçerlidir.
o Eğitmenin, katılımcıların daha rahat ve aktif olmalarını sağlaması gerekmektedir.
63
o Aynı önlemler, grup etkinlikleri için grup oluşturma ve çalışma açısından da gereklidir. Grup faaliyetleri içinde aktif katılımı sağlayacak şartlar, eğitmenin yetkinlikleri içinde ve kontrolünde olmalıdır.
- Saha ziyareti:
o Eğitilenlerin, eğitimde öğrendiklerini uygulaması için gerekli olan faaliyetlerden biri de, gerçek hayata yapılacak saha ziyaretleridir. Saha ziyaretleri, eğitmenin, eğitilenleri gözlemlemesi için de önemli bir imkândır.
o Saha ziyareti sonrası, eğitilenlerin gözlemlediklerini, öğrendiklerini ve uyguladıklarını tartışmak ve karşılıklı yansıtmak için kısa bir oturum yapılmalıdır.
- Eğitimin değerlendirilmesi:
o Bir eğitim programının etkililiğini değerlendirmenin birçok yolu vardır. En yaygın olanı önceden hazırlanan bir değerlendirme metodunu veya aracını kullanmaktır.
o Eğitilenlerin bireysel ve özgür geri bildirimleri de gelecek eğitim programlarının tasarımının daha da iyileştirilmesi veya geliştirilmesinde kullanılacak girdiler sağlayacaktır.
- Kapanış:
o Eğitim programı, program türüne ve katılımcı sayısına bağlı olarak resmi veya gayri resmi şekilde kapatılabilir. Kapanış oturumunda katılımcılar belgelerini de alabilirler.
UNESCO yaklaşımında eğitim sonrası önemli adımlar da şunlardır: - Eğitmen ile bilgilendirme:
o Eğitim programının genel sonuçlarının, güçlü ve zayıf yönlerinin tartışılması ve eğitim sırasında eğitmenin gözlemlerinin paylaşılması; eğitimin içeriğinin, stratejilerin, eğitmen performansının, eğitim ortamının, eğitim süresinin, ekipman ve kolaylıkların iyileştirilmesi veya geliştirilmesinde kullanılacak girdiler sağlayacaktır.
- Takip faaliyetleri:
o Eğitimi vermek bir amaç değildir. Eğitilenlerin gerçekten öğrendiklerinden ve eğitimden faydalandıklarından emin olmak için eğitim sonrası (a) eğitilenlerden yaptıklarıyla ilgili periyodik bir rapor almak, eğitilenlerin yöneticilerinden veya diğer paydaşlardan geri bildirim almak ve yerinde
64
kontroller yapmak ve (b) eğitilenlerin güçlendirilmesi için tazeleme eğitimleri sağlamak faydalı olacaktır.
Eğitim süreci içinde, eğitim gerçekleştirmeye yönelik adımların detayına inildiğinde ise, eğitim yöntemleri karşımıza çıkmaktadır. Yöntem terimi, eğitimin nasıl yapılacağına dair yaklaşımı ve araçlar, teknikler ve materyallerin kullanımını kapsar.
Ostrowski Martin, Kolomitro ve Lam’e göre eğitim yöntemleri; eğitmenin, öğrenme sürecini kolaylaştırmak için katılımcılara –eğitim amaçları doğrultusunda- bilgi, deneyim veya bilgi aktarmak için bir araç olarak kullandığı faaliyetler olarak tanımlanır (Ostrowski Martin, Kolomitro, & Lam, 2014, s. 12).
Temel eğitim yöntemleri şu şekilde verilebilir: - Vaka analizi:
o Katılımcılara çözmeleri için bir problem (olay veya durum) sunularak, becerilerini geliştirmelerine olanak sağlanmasıdır.
- Oyun temelli eğitim:
o Eğitilenler, olası durumları ve sonuçları keşfetmelerini ve diğer oyuncuları etkileyebilecek sonuçlarla karşılaşmalarını sağlayan bir dizi karar verme görevinde yarışmalarıdır.
- Staj:
o Eğitilenlerin, eğitim gördükleri alanda bazı kısıtlamalarla ve denetimle uygulama ve gözlem yapmalarının sağlanmasıdır.
- Görev rotasyonu:
o Esas görevde devam ederken, eğitim konusu alandaki diğer görevde sınırlı süreli çalışma yaptırılmasıdır.
- Gölge izleme:
o Birinci elden işin ayrıntılarına tanıklık etmek amacıyla doğal iş ortamında işin yapılmasının gözlemlenmesidir.
- Anlatım dersi:
o Eğitim materyalinin eğitmen tarafından bir grup eğitilene, sözlü ve görsel şekilde aktarılmasıdır.
- Çıraklık:
o Kıdemli bir çalışanla yeni başlayan bir çalışanın bire bir ortaklığıdır. Eğitilenlere rehberlik yoluyla becerilerinin geliştirilmesi amaçlanır.
65
o Eğitmen tarafından elektronik ortamlar aracılığıyla ve bir program dâhilinde eğitim verilmesidir.
- Rol modelleme:
o Eğitilenlere, eğitim konusu bilgi, beceri ve tutumların canlı gösterimidir. - Rol oynama:
o Eğitilenlerin roller üstlenmesini ve bir senaryoda ya da senaryolar serisinde uygulamasıdır. Öğrenme yansıma yoluyla oluşur.
- Simülasyon:
o Çoklu duyusal deneyim sağlayan taklit şartlarında tekrarlanan uygulamalarla belirli becerilerin geliştirildiği bir benzeşim aracının (simülatör) kullanılmasını içerir.
o Sanal gerçeklik, toplam duyusal yaşatma içeren simülasyon biçimidir. Bu nedenle de, sanal gerçekliğin, gerçek olay ve durumları gerçek seviyede yansıtabilme özelliği çok önemlidir.
- Uyarıcı tabanlı eğitim:
o Eğitileni öğrenmeye motive etmek için bazı uyarıcıları (müzik, sanat eseri, anlatı vb.) kullanma. Eğitilenlerde rahatlama ve farkındalık artırır.
- Ekip eğitimi:
o Etkileşimli davranan bireylerden oluşan gruplara özel olarak, ekip içindeki karşılıklı bilgiyi geliştirmek veya gruba özel bir yetenek için birlikte eğitmek amacıyla gerçekleştirilen eğitim yöntemidir.
Temel eğitim yöntemlerinin karşılaştırmalı özellikleri Tablo 2-4’te sunulmuştur.
Tablo 2-4: Temel Eğitim Yöntemlerinin Karşılaştırması Yöntem Öğrenme Şekli Eğitim Ortamı Eğitmenin Varlığı Yakınlık Etkileşim Seviyesi Süre Uzunluğu Vaka analizi Yapmak Yapmacık Var Yüz yüze
veya uzak
Değişken Orta Oyun temelli
eğitim
Yapmak Yapmacık Var Yüz yüze veya uzak
Etkileşimli Yüksek
Staj Yapmak Tabii Var Yüz yüze Biraz
Etkileşimli Yüksek Görev
rotasyonu
Yapmak Tabii - Yüz yüze Etkileşimli değil
- Gölge izleme Görmek Tabii Var Yüz yüze Etkileşimli
değil
Düşük Anlatım dersi Duymak Yapmacık Var Yüz yüze
veya uzak
Etkileşimli değil
Düşük
Çıraklık Yapmak Tabii Var Yüz yüze
veya uzak
Biraz Etkileşimli
Orta (devam ediyor)
66
Tablo 2-4: Temel Eğitim Yöntemlerinin Karşılaştırması (devam) Programlanmış
eğitim
Görmek Yapmacık Yok Uzak Etkileşimli değil
Düşük Rol modelleme Görmek Simüle
edilmiş
Var Yüz yüze veya uzak
Etkileşimli değil
Düşük Rol oynama Yapmak Simüle
edilmiş
Var Yüz yüze Etkileşimli Düşük Simülasyon Yapmak Simüle
edilmiş
Yok Yüz yüze Etkileşimli değil Orta Uyarıcı tabanlı eğitim Değişken Simüle edilmiş
Var Yüz yüze Biraz Etkileşimli
Düşük Ekip eğitimi Yapmak Yapmacık Var Yüz yüze veya
uzak
Etkileşimli Düşük Kaynak: Ostrowski Martin, B., Kolomitro, K. & Lam, T. (2014). Training Methods: A Review and Analysis.
Human Resource Development Review, s.18.
Yukarıda incelenen unsurlarıyla eğitim süreci, çıktılar üretmek için yerine getirilir. Eğitim, eğitim için değildir, sonuç içindir. Eğitim sürecinin mutlak surette ölçülebilir ve önceden hedeflenmiş sonuç ya da sonuçları olmalıdır. Sürecin çıktısı ve vazgeçilmez bir parçası olan eğitim sonuçları için Gagné’nin yaklaşımı şu şekildedir (Gagné, Briggs, & Wager, 1992, s. 43): - entellektüel beceriler, - bilişsel stratejiler, - sözel bilgi, - motor beceriler, - tutumlar.
Entellektüel beceriler, bireylerin semboller veya kavramsallaştırmalar açısından çevreleriyle etkileşimde bulunabilmesini sağlar. Örneğin, bir dörtgenin köşegenini