II. BÖLÜM
4.3. Eğitim Öncesi ve Eğitim Sonrası Değerlendirme
Tablo 9. Kadınlar için beslenme bilgisi ve osteoporoz bilgisi sorularının eğitim öncesi ve eğitim sonrası yanıtlarının doğru yanlış dağılımı (n:138)
Eğitim Öncesi Eğitim Sonrası
Doğru Yanlış Doğru Yanlış
Sorular
S % S % S % S %
Antiasitler ve doğum kontrol haplarının sürekli kullanımı kemik erimesi riskini artırır?
70 50.7 68 49.3 83 60.1 55 39.9
D vitamini yetersizliğinde kemik gelişmesi bozukluğu, kemiklerde eğilme, kireçlenme ve kolay kırılma meydana gelir
66 47.8 72 52.2 77 55.8 61 44.2
Hareketsizlik osteoporoz
oluşumuna etken bir faktördür. 75 54.3 63 45.7 104 75.4 34 24.6 Yaş ve kalıtımsal özellikler
osteoporoz oluşumunda etkili değildir
69 50.0 69 50.0 60 43.5 78 56.5
Mineraller genel olarak vücutta iskelet sisteminin ve dişlerin yapı taşlarını oluştururlar.
77 55.8 61 44.2 98 71.0 40 29.0
Osteoporoz yalnızca kadınlarda
görülen bir hastalıktır. 60 43.5 78 56.5 42 30.4 96 69.6
Süt, peynir ve bunlardan yapılan besinler, yeşil yapraklı sebzeler kalsiyum yönünden zengin değildir.
Tablo 9'un devamı
Yetişkin bir birey için günlük alınması gereken süt miktarı 1- 2 porsiyondur.
77 55.8 61 44.2 117 84.8 21 15.2
Alkol vücuttan kalsiyum
atımını hızlandırır. 69 50.0 69 50.0 109 79.0 29 21.0
Sağlıklı bir yaşam için fiziksel aktivite yapmak gerekli değildir.
71 51.4 67 48.6 25 18.1 113 81.9
Sigara ve kahve tüketiminin osteoporoz oluşumuna etkisi yoktur
67 48.6 71 51.4 33 23.9 105 76.1
Kadınlar, erkeklere göre daha
az kemik kitlesine sahiptir. 75 54.3 63 45.7 111 80.4 26 19.6 Kalsiyumun bağırsaktan
emilebilmesi için D vitamini gereklidir.
72 52.2 66 47.8 112 81.2 26 18.8
Kahve ve kolalı içeceklerin osteoporoz oluşumunda etkisi vardır.
69 50.0 69 50.0 76 55.1 62 44.9
Hayvansal besinleri çok tüketmek kemik erimesi hastalığına yol açabilir.
78 54.5 60 43.5 62 44.9 76 55.1.
Demli çay, koyu kahve tüketmek kemik erimesine yol açmaz.
75 51.3 63 45.7 36 26.1 102 73.9
Yeterli ve dengeli beslenmek için her türlü besinden tüketmek gerekmez.
69 50.0 69 50.0 42 30.4 96 69.6
Aşırı zayıf olmak kemik
erimesini önler. 70 50.7 68 49.3 18 23.0 120 87.0
Kadınlarda menopoz, erkeklerde andropoz dönemi kemik erimesinin oluşumunu hızlandırır.
75 54.3 63 45.7 85 62.6 53 38.4
Yemeklerde fazla tuz kullanımı idrarla kalsiyum atımına neden olmaktadır.
84 60.9 54 39.1 123 89.1 15 10.9
Osteoporoz tedavisinde amaç mevcut kemik kitlesinin korunması ve/veya artırılmasıdır.
74 53.6 64 46.4 90 65.2 48 34.8
Kadınların sıkı sıkıya kapalı giyinmesi osteoporoza yol açabilir.
65 47.1 73 52.9 104 75.4 34. 24.6
Kadınların eğitim öncesi ve eğitim sonrasında vermiş oldukları yanıtlar tüm sorular için Tablo 9 da görülmektedir.
Erkeklerin eğitim öncesi ve eğitim sonrasında vermiş oldukları yanıtların dağılımı Tablo 10 da görüldüğü gibidir.
Tablo 10 Erkekler için beslenme bilgisi ve osteoporoz bilgisi sorularının eğitim öncesi ve eğitim sonrası yanıtlarının doğru yanlış dağılımı (n:267)
Eğitim Öncesi Eğitim Sonrası
Doğru Yanlış Doğru Yanlış
Sorular
S % S % S % S %
Antiasitler ve doğum kontrol haplarının sürekli kullanımı kemik erimesi riskini artırır?
145 54.3 122 45.7 172 64.4 95 35.6
D vitamini yetersizliğinde kemik gelişmesi bozukluğu, kemiklerde eğilme, kireçlenme ve kolay kırılma meydana gelir
144 53.9 123 46.1 170 63.7 97 36.3
Hareketsizlik osteoporoz
oluşumuna etken bir faktördür. 142 53.2 125 46.8 196 73.4 71 26.6 Yaş ve kalıtımsal özellikler
osteoporoz oluşumunda etkili değildir
138 51.7 129 48.3 114 42.7 153 57.3
Mineraller genel olarak vücutta iskelet sisteminin ve dişlerin yapı taşlarını oluştururlar.
149 55.8 118 44.2 172 64.4 95 35.6
Osteoporoz yalnızca kadınlarda
görülen bir hastalıktır. 143 53.6 124 46.4 186 69.7 81 36.3
Süt, peynir ve bunlardan yapılan besinler, yeşil yapraklı sebzeler kalsiyum yönünden zengin değildir.
137 51.3 130 48.7 53 19.9 214 80.1
Yetişkin bir birey için günlük alınması gereken süt miktarı 1- 2 porsiyondur.
140 52.4 127 47.6 211 79.0 56 21.0
Alkol vücuttan kalsiyum
atımını hızlandırır. 144 53.9 123 46.1 212 79.4 55 20.6
Sağlıklı bir yaşam için fiziksel aktivite yapmak gerekli değildir.
149 55.8 118 44.2 49 18.4 218 81.6
Sigara ve kahve tüketiminin osteoporoz oluşumuna etkisi yoktur
140 52.4 127 47.6 44 16.5 223 83.5
Kadınlar, erkeklere göre daha
az kemik kitlesine sahiptir. 142 53.2 125 46.8 219 82.4 47 17.6 Kalsiyumun bağırsaktan
emilebilmesi için D vitamini gereklidir.
Tablo 10’un devamı
Kahve ve kolalı içeceklerin osteoporoz oluşumunda etkisi vardır.
142 53.2 125 46.8 227 85.0 40 15.0
Hayvansal besinleri çok tüketmek kemik erimesi hastalığına yol açabilir.
136 50.9 131 49.1 112 41.9 155 58.1
Demli çay, koyu kahve tüketmek kemik erimesine yol açmaz.
136 50.9 131 49.1 67 25.1 200 74.9
Yeterli ve dengeli beslenmek için her türlü besinden tüketmek gerekmez.
152 56.9 115 43.1 76 28.5 191 71.5
Aşırı zayıf olmak kemik
erimesini önler. 140 52.4 127 47.6 53 19.9 214 80.1
Kadınlarda menopoz, erkeklerde andropoz dönemi kemik erimesinin oluşumunu hızlandırır.
152 56.9 115 43.1 191 71.5 76 28.5
Yemeklerde fazla tuz kullanımı idrarla kalsiyum atımına neden olmaktadır.
150 56.2 117 43.8 216 80.9 51 19.1
Osteoporoz tedavisinde amaç mevcut kemik kitlesinin korunması ve/veya artırılmasıdır.
154 57.7 113 42.3 178 66.7 89 33.3
Kadınların sıkı sıkıya kapalı giyinmesi osteoporoza yol açabilir.
118 44.2 149 55.8 200 74.9 67 25.1
Eğitim programında antiasitler ve doğum kontrol hapları hakkında gerekli genel bilgi tüm katılımcılara program süresinde görsel ve yazılı olarak belirtilmiştir. Eğitim öncesinde anti asitler ve doğum kontrol haplarının kemik erimesi ile olan ilişkisine doğru yanıt oranı kadınlar için %50,7, erkekler için ise %54.3 tür. Erkeklerin başarı oranının kadınlara göre eğitim öncesinde daha yüksek olduğu görülmüştür. Eğitim sonrasında doğru yanıt oranları kadınlar için %60.1 (83 kişi) , erkekler için %64.4 (172 kişi) e yükselmiştir. Eğitim sonrasında her iki cinsiyet içinde doğru yanıt oranlarındaki artış yakın değerlerde olduğu görülmektedir.
Eğitim programında D vitamini konusunda görsel şekillerle ve yazılı olarak özet ve geniş bilgi sunulmuştur. D vitaminin kemiklerle olan ilişkisi belirtilmiştir. D vitaminin kemiklerle olan ilişkinin anlaşılırlığını her iki cinsiyet için Tablo 9 ve
Tablo 10 incelediğimizde, kadınların doğru yanıt verme oranları eğitim öncesinde %47.8, erkeklerin %53.9 dir. Doğru yanıt verme oranlarını eğitim sonrasın testte her iki cinsiyet için incelediğimizde, kadınların %55.8, erkeklerin %63.7 ye yükselmiştir.
Feskanich, Willett ve Colditz’in (2003) yaptığı bir araştırmada postmenopozal kadının diyetle vitamin D alımı incelenmiştir. Sonuçta 12.5mg D vitamini takviyesi alan kadınların 3.5 mg’dan düşük D vitamini takviyesi alan kadınlardan daha az kalça kırığı riski taşıdığı bulunmuştur.
Hareketsizliğin osteoporoz oluşumuna neden olduğuna doğru yanıtlayan kadınlar %54.3(75 kişi), erkekler %53.2 (143 kişi) dir. Kadınların eğitim öncesindeki bu soruyu yanıtlama başarısı erkeklerinkine göre daha yüksektir. Eğitim sonrasında doğru yanıtlar ise kadınlar %75.4 (104 kişi), erkekler %73.4 (196 kişi) dir. Bu soru için eğitim sonrasında da kadınların başarısı erkeklere göre daha fazladır.
Yaş ve kalıtımsal özelliklerin osteoporoz üzerindeki etkisi üzerine verilen doğru yanıtlar eğitim öncesinde kadınlar için %50.0, erkekler için %51.7 dir. Eğitim sonrasındaki doğru yanıtlama oranı ise kadınlar için %56.5’ e yükselirken erkeklerde doğru yanıtlama %57.3’ e yükselmiştir. Her iki cinsiyet için doğru cevaplama başarısı eğitim sonrasında artmıştır.
Osteoporoz, kemiğin mineral ve kemik protein matriksinin azalması anlamına gelmektedir. Kemik kitlesindeki azalmaya bağlı olarak travma olmaksızın kendiliğinden yıkım olabilmektedir. Eroğlu ve Kaplan 723 (%54.8) kadın ve 596 (%45.2) erkek hastada kırık insidansını araştırmış ve osteoporoza bağlı gelişen kırıkların lokalizasyonunun, yaş ve cinsiyet dağılımının, yabancı kaynaklara uyum gösterdiğini ve erken tanının son derece önemli olduğunu belirtmişlerdir
Kadınların %55.8 (77 kişi), erkeklerin %55.8 (144 kişi) ile yarısından çoğu minerallerin vücutta iskelet sisteminin ve dişlerin yapı taşlarını oluşturmakta olduğu bilgisine eğitim öncesinde sahiptirler. Eğitim sonrasında doğru yanıt verme oranı
kadınlar da %71.0, erkekler de %64.9 yükselmiştir. Kadınların doğru yanıtlama başarı artışı erkeklere göre daha yüksek olmuştur.
Osteoporoz yalnızca kadınlarda görülür sorusunu eğitim öncesinde doğru olarak yanıtlayanlar kadınlar için %56.5 , erkekler için %53.6 dır. Eğitim sonrasında ise kadınların doğru yanıtları %69.6 ya yükselirken erkeklerin %69.7 yükselmiş toplam doğru yanıt yüzdesi erkeklerin eğitim sonrasında kadınlara oranla daha yüksek olmuştur.
Katılımcıların kalsiyum kaynakları konusundaki doğru bilgisi eğitim öncesinde kadınlar için %44.2, erkekler için %48.7 dir. Eğitim programı sonundaki bireylerin verdikleri yanıtlar kadınlar için %72.5, erkekler için %80.1’e yükselmiştir.
Yetişkin bireyler için günlük içmesi gereken süt miktarı 1-2 porsiyon aralığında olduğunu doğru olarak eğitim öncesinde belirten kadınlar %55.8, erkekler %52.4 ‘tür. Eğitim öncesinde kadınların başarı düzeyinin erkeklere göre daha yüksek olduğu gözlenmektedir. Eğitim sonrasında kadınların doğru yanıtlama oranı %84.8’e (117) erkeklerin %79.0’a (211) yükselmiştir. Kadınların başarı artışı eğitim sonrasında da erkeklere göre daha yüksek olduğu görülmektedir.
Alkolün vücuttan kalsiyum atımını hızlandırdığını doğru olarak belirten kadınlar eğitim öncesinde %50.0 (69 kişi), erkekler %53.9 (149 kişi) dur. Eğitim programında alkolün vitaminler ve minerallerin vücuttun atıldığına dair gerekli bilgi verilmiştir. Eğitim programı sonunda her iki cinsiyet üzerindeki dağılımlar ise doğru cevaplar kadınlar için %79.0 (109 kişi) , erkekler için %79.4 (212 kişi) tür. Her iki cinsiyet içinde doğru yanıtlama düzeyi eğitim sonrasında birbirine oldukça yakındır. Kadınlar için ise artış düzeyi erkeklere göre %3.5 daha fazladır.
Aşırı alkol alımının kemik kitle kaybına yol açtığı bildirilmiştir (Sampson, 1997).
Sağlıklı bir yaşam için fiziksel aktivite yapmanın gerekliliği konusunda eğitim öncesinde kadınlardan alınan doğru cevap %48.6, erkeklerin doğru yanıtları
ise %44.2 dir. Eğitim sonrasında kadınlar için doğru başarı yüzdesi %81.9’a, erkekler için ise %81.9’a yükselmiştir. Verilen eğitim programında fiziksel aktivitenin osteoporoz oluşumu ve sağlıklı bir yaşam için gerekliliğinden bahsedilmiştir.
Sigara ve kahve tüketiminin osteoporoz hastalığının oluşumunda etkisi olmadığını düşünen eğitim öncesi kadınlar %51.4, erkekler ise %47.6 dır. Eğitim programında sigaranın osteoporoz oluşumu ve sağlık üzerine olan etkilerinden bahsedilmiş, konuya ilişkin görseller kullanılmıştır. Eğitim sonrasında kadınlar için doğru yanıt %76.1’e , erkekler için %83.5’e yükselmiştir.
Tüzün ve arkadaşları, (2002) sigara içine kadınlarda, içmeyenlere oranla vertebral kırıkların yaklaşık iki kat daha fazla görüldüğü bildirilmiştir. Tütün metabolitleri, zayıf androjenlerden östrojen yapımını azaltarak hidroksile metabolitler oluşturur. Ayrıca kan kortizol düzeyini artırarark 1,25 dihidroksi vitamin D dönüşümü azaltır. Aynı zamanda C vitamini düzeyini de düşürür.
Sigara içenlerde, kalsiyum ve D vitamin metabolizması belirgin olarak etkilenmektedir. Sigara içenlerde vitamin D-PTH sistemi baskılanmaktadır. Sigara içenlerde 25(OH)D düzeyi, içmeyenlere göre daha düşük bulunmuştur. Ayrıca osteokalsin düzeyinin düşmesi osteoblast depresyonunu göstermektedir. Sigara içme; femur boynu ve total vücut kemik yoğunluğu kaybına yol açmaktadır (Krall, Dawson ve Hughes, 1999).
Eğitim öncesinde kadınların erkeklere göre daha az kemik kütlesine sahip olduğunu doğru olarak yanıtlayan kadınlar %54.3, erkekler ise %46.4’ tür. Kadınların doğru yanıtlama oranı erkeklere göre eğitim öncesinde daha yüksek olduğu Tablo 9 ve Tablo 10 incelendiğinde görülmektedir. Eğitim sonrasında kadınların doğru yanıtlama oranları %80.4’e, erkeklerin doğru yanıtlama oranları ise %82.4’e yükselmiştir. Eğitim sonrasında erkeklerin toplam başarısı kadınlara göre daha yüksek olmuştur.
Kalsiyumun bağırsaktan emilimi için D vitaminin gerekliliği konusunda bilgi sahibi eğitim öncesindeki kadınlar %52.2, erkekler %53.6’ dır. Eğitim programı sonrasında kadınlar %82.2 ye, erkekler %76.4’ e yükselmiştir. Eğitim programında D vitamini ve kalsiyum üzerinde geniş bilgi sunulmuştur.
Kalsiyumun barsaktan emilebilmesi için D vitamini gerekmektedir. Derimizde bulunan inaktif D vitamini, güneş ışınları ile aktif hale geçer. Güneşe yeterli maruz kalmayan kişilerde D vitamini eksikliği olur, kalsiyum barsaktan emilemez. Vücudun her tarafının giysi ile kapatılması kadınlarda D vitamini eksikliği yaratarak, erken yaşlarda osteoporoz görülmesine neden olmaktadır. Yaşlıların evden fazla çıkamamaları sonucu güneşten yeterli faydalanamadıkları için de osteoporoz daha da kolaylaşır (Biberoğlu,2007).
Kahve ve kolalı içeceklerin sağlığımız üzerindeki olumsuz etkisi ve osteoporoz oluşumuna neden olabileceğini belirten kadınlar eğitim öncesinde %50.0, erkekler ise %53.2’ dir. Eğitim programı sonrasında kadınların doğru yanıtları %55.1’e, erkeklerin %85.0’a yükselmiştir.
Hayvansal besinlerin çok tüketilmesinin osteoporozla olan ilişkisini eğitim öncesinde doğru olarak yanıtlayan kadınlar %43.5, erkekler %49.1 dir. Eğitim programında hayvansal besinlerin tüketimi ile osteoporoz arasında bir ilişki olmadığı belirtilmiş ve program sonrasındaki kadınların doğru yanıtlama başarısı %55.1’e erkeklerin %58.1’ e yükselmiştir.
Demli çay ve koyu kahve tüketiminin osteoporoz oluşumuna yol açtığını doğru olarak eğitim öncesinde belirten kadınlar %45.7, erkekler %49.1 dir. Eğitim programında koyu kahve ve demli çayın mineraller üzerindeki etkisi ve minerallerin emilimine olan zararlarından bahsedilmiştir. Eğitim sonrasındaki her iki cinsiyette doğru cevap dağılımları ise kadınlar için %73.9, erkeklerin %74.9 dur.
Fazla kafein (çay, kahve) tüketiminin osteoporotik fraktür için risk faktörü olduğu, yaşlılarda kemik mineralinde hafif azalmaya, gençlerde ise orta derecede artmaya yol açtığı saptanmıştır (Anon, 2004).
Yeterli ve dengeli beslenmek için her türlü besinden tüketmek gerekmez sorusunu doğru olarak kadınların oranı %50, erkeklerin ise %43.1’ dir. Eğitim sonrasında bu sorunun doğru yanıtlanma oranlarına baktığımızda doğru cevap veren kadınların oranı % 69.6, erkeklerin %71.5’ e yükselmiştir. Eğitim programında yeterli ve dengeli beslenme konusundan bahsedilmiş, eğitim programından sonra her iki cinsiyette doğru yanıtlama yüzdeleri görülmektedir.
Baysal (2002) yeterli ve dengeli beslenme ancak besleyici ve güvenilir besinlerin tüketilmesi ile sağlanabilir. Bu da eğitim yoluyla gerçekleşebilir. Beslenme eğitimi ile bireylere doğru ve gerçek bilgiler vererek, daha iyi beslenme alışkanlıkları kazandırmak, yanlış beslenme alışkanlıklarını ve uygulamalarını değiştirip olumlu uygulamaları yaşam biçimi haline dönüştürülmesi sağlamak, onların yeterli ve dengeli beslenmeleri dolayısıyla daha sağlıklı olmaları amaçlanmalıdır.
Aşırı zayıf olmanın osteoporoz oluşumunu ile ilişki düzeyinin düşük olduğunu doğru olarak yanıtlayan kadınlar %49.3, erkekler %47.6 dır. Eğitim programı sonrasında doğru yanıtlama düzeylerine baktığımızda kadınlar %87.0 erkekler %80.1 dir.
Vücut ağırlığının kemik kütlesi üzerine etkisi tam olarak çözümlenememiş olmakla birlikte, beklenen, aşırı kilonun kemik üzerindeki mekanik yüklenmeyi artırarak dansite artışına yol açmasıdır. Şişman kişilerde, kilo ile ilişkili yük fazlalığına maruz kalmayan el ve önkol kemiklerinde de dansite artışı gözlenmiştir. Bu etkinin mekanizması tam olarak bilinmemekle birlikte büyüme çağına ilişkin çalışmalarda, kemik kütlesi ile yağ dokusundan salgılanan leptin düzeyleri arasında pozitif ilişki gösterilmiştir. Farelerde yapılan çalışmalarda leptinin, kemik kütlesini artırıcı yönde etkilediği ortaya konmuştur. Vücut ağırlığının kemik kütlesi üzerindeki
olumlu etkilerinden, leptin ile kemik kütlesi arasında pozitif işleyen bir neden sonuç ilişkisinin sorumlu olabileceği düşünülmektedir.
Kadınlarda menapoz, erkeklerde antropoz dönemi kemik erimesi oluşumunu hızlandırır sorusunu eğitim öncesinde doğru cevaplayan kadınlar %54.3, erkekler %56.9 dir. Eğitim programı sonrasında doğru yanıtlayan kadınlar %62.5, erkekler %71.5 tir.
Yemeklerde fazla tuz idrarla kalsiyum atımına neden olmaktadır. Bu soruyu doğru olarak yanıtlayan kadınlar %60.9, erkekler ise %54.2 dir. Eğitim sonrasında bu kalsiyumun idararla vücuttan atımının hızlanmasına neden olduğunu doğru olarak yanıtlayan kadınlar %89.1, erkekler %80.9 dur.
Aşırı tuz tüketilmemelidir. Aşırı tuz, şeker ve kafeinin tüketilmesi idrarda kalsiyum ve magnezyum atımını arttırır (Baysal, 2002).
Eğitim programı öncesinde osteoporoz tedavisindeki amacın mevcut kemik kitlesinin korunması veya artırılmasını doğru olarak yanıtlayan kadınlar %53.6, erkekler %57.7 dir. Eğitim sonrasında doğru yanıtlayan kadınlar %65.2, erkekler %66.7 dir.
Kaybolan kemiği tekrar yerine koymak oldukça zor, pahalı ve uzun zaman alan bir olaydır, dolayısı ile risk faktörlerini belirlemek ve osteoporozu önlemek gelişmiş bir osteoporozu tedavi etmekten daha kolaydır. Erken tanı konması son derece önemlidir (Kutsal, 2007).
Kadınların sıkı sıkıya kapalı giyinmesi osteoporoza yol açabilir sorusunu doğru olarak yanıtlayan eğitim öncesi kadınlar %47.1, erkekler %44.2 dir. Eğitim sonrasında doğru yanıtlayan kadınlar %75.4, erkekler %74.9 dur.
Tablo 11. Eğitim Öncesi ve Sonrasında yanıtlanan sorular arasındaki farklılık s(n:405) Eğitim Öncesi Eğitim Sonrası Eğitim Öncesi Eğitim Sonrası t P Sorular SS SS
Antiasitler ve doğum kontrol haplarının sürekli kullanımı kemik erimesi riskini artırır?
.53 .62 .49 .48 -6.477 0.000*
D vitamini yetersizliğinde kemik gelişmesi bozukluğu, kemiklerde eğilme, kireçlenme ve kolay kırılma meydana gelir
.51 .60 .50 .48 -6.373 0.000*
Hareketsizlik osteoporoz
oluşumuna etken bir faktördür. .53 .74 .49 .43 -10.205 0.000*
Yaş ve kalıtımsal özellikler osteoporoz oluşumunda etkili değildir
.42 .51 .50 .49 -5.987 0.000*
Mineraller genel olarak vücutta iskelet sisteminin ve dişlerin yapı taşlarını oluştururlar.
.55 .67 .49 .48 -6.899 0.000*
Osteoporoz yalnızca kadınlarda
görülen bir hastalıktır. .54 .30 .49 .46 -11.356 0.000*
Süt, peynir ve bunlardan yapılan besinler, yeşil yapraklı sebzeler kalsiyum yönünden zengin değildir.
.22 .52 .49 .41 -13.275 0.000*
Yetişkin bir birey için günlük alınması gereken süt miktarı 1- 2 porsiyondur.
.53 .80 .49 .39 -12.350 0.000*
Alkol vücuttan kalsiyum
atımını hızlandırır. .52 .79 .49 .40 -12.121 0.000*
Sağlıklı bir yaşam için fiziksel aktivite yapmak gerekli değildir.
.18 .54 .49 .38 -15.091 0.000*
Sigara ve kahve tüketiminin osteoporoz oluşumuna etkisi yoktur
.19 .51 .50 .39 -11.939 0.000*
Kadınlar, erkeklere göre daha
az kemik kitlesine sahiptir. .54 .82 .51 .40 -12.504 0.000*
Kalsiyumun bağırsaktan emilebilmesi için D vitamini gereklidir.
.53 .78 .49 .41 -11.585 0.000*
Kahve ve kolalı içeceklerin osteoporoz oluşumunda etkisi vardır.
Tablo 11’in devamı
Hayvansal besinleri çok tüketmek kemik erimesi hastalığına yol açabilir.
.42 .52 .49 .49 -6.654 0.000*
Demli çay, koyu kahve tüketmek kemik erimesine yol açmaz.
.25 .50 .50 .43 -11.738 0.000*
Yeterli ve dengeli beslenmek için her türlü besinden tüketmek gerekmez.
.29 .54 .49 .45 -11.738 0.000*
Aşırı zayıf olmak kemik
erimesini önler. .17 .51 .50 .38 -14.371 0.000*
Kadınlarda menopoz, erkeklerde andropoz dönemi kemik erimesinin oluşumunu hızlandırır.
.53 .68 .49 .46 -8.464 0.000*
Yemeklerde fazla tuz kullanımı idrarla kalsiyum atımına neden olmaktadır.
.57 .83 .49 .36 -11.891 0.000*
Osteoporoz tedavisinde amaç mevcut kemik kitlesinin korunması ve/veya artırılmasıdır.
.56 .66 .49 .47 -6.654 0.000*
Kadınların sıkı sıkıya kapalı giyinmesi osteoporoza yol açabilir.
.45 .75 .49 .43 -12.542 0.000*
Toplam Puan 9.55 14.02
* p<0.001
Tablo 11 Beslenme ve osteoporoz bilgisine ait sorulara verilen cevapların eğitim öncesinde ve eğitim sonrasında aralarında alınan başarı puanlarının aritmetik ortalamaları, standart sapmaları farklılıkları ve tek yönlü t testi ile aradaki anlamlılığa bakılmıştır.
Eğitim öncesi ve sonrası testlerde her doğru yanıt için bir puan, yanlış verilen yanıtlar için ise sıfır puan verilmiştir. Tüm soruların eğitim öncesi ve sonrasındaki aritmetik ortalamaları alınmıştır. Eğitim öncesi ve eğitim sonrasındaki aritmetik ortalamaları incelediğimizde tüm sorular için aritmetik ortalamalarda eğitim programı sonrasında artış istatistiksel olarak görülmüştür. Eğitim öncesi ve
sonrasında toplam aritmetik ortalama puanları ise eğitim öncesinde 9.55 , eğitim sonrasında 14.02’ dir. Tüm soruları doğru yanıtlandığında alınacak en yüksek puan 22 en düşük puan ise 0 ‘dır. Standart sapma değerlerini incelediğimizde eğitim sonrasında eğitim öncesine göre değerlerin düşmesi başarının yükseldiğini göstermektedir. İstatistiksel olarak verilen eğitim programının etkiliğinin anlamlı olup olmadığını incelediğimizde, istatistiksel anlamlı bir ilişki görülmektedir (p<0.001).
Gerçekleştirilmiş eğitim programının katılımcıların bilgi düzeyinin arttığı ve ortalamaların yükselerek genel başarının olumlu yönde değiştiği eğitim sonrasında gözlenmiştir (Tablo 11).
Tablo 12’ de verilen eğitim programının yaş, cinsiyet, eğitim durumu ve BKİ ile anlamlı bir ilişkisi var mıdır ? sorusuna yanıt aranmıştır. İstatistiksel olarak eğitim öncesi ve sonrasında yaşın ilişkisini incelediğimizde anlamlı fark bulunmuştur (p<0.05). 18-28 yaş aralığındaki katılımcıların aritmetik ortalamalarının eğitim programı sonrasında 29 ve üstü yaş grubuna göre daha yüksek olduğu görülmektedir. Eğitim programının yaşla olan ilişkisinde genç olan grubun(18-28) daha yaşlı olan ikinci gruba(29 ve üstü) başarı düzeyinin yüksek olduğu görülmektedir.
Cinsiyet açısından gruplar arasındaki eğitim öncesinde ve sonrasındaki ilişkiyi değerlendirdiğimizde istatistiksel olarak anlamlı fark görülmektedir (p>0.05). Kadınların eğitim öncesinde 11.50 olan ortalama puanları erkeklerin ortalama 11.72 puanına göre daha düşük iken, eğitim sonrasında kadınların ortalama puanları 15.18 e yükselmiş erkeklerin ortalama puanı 14.68 e yükselmiştir. Kadınların başarısı ortalamalara ve standart sapma değerlerine baktığımızda daha yüksek olduğu görülmektedir (Tablo 12).
Tablo 12. Eğitim Öncesi ve Sonrası verilen cevapların yaş, cinsiyet, eğitim durumu ve BKI ile arasındaki farklılık (n:405)
Eğitim Öncesi Toplam Puan Eğitim Sonrası Toplam Puan SS t p SS t p Yaş (yıl) 18-28 11.51 2.35 -1.229 0.22 15.25 1.09 1.512 0.03* 29 ve üstü 11.80 2.48 -1.225 0.22 13.95 1.48 1.498 0.04* Cinsiyet Erkek 11.72 2.41 0.866 0.38 14.68 1.39 -0.451 0.04* Kadın 11.50 2.41 0.860 0.37 15.18 1.24 -0.460 0.04* Öğrenim Durumu
Lise ve yüksek okul mezunu
12.02 2.05 1.582 0.11 13.04 1.95 -0.359 0.04*
Üniversite mezunu, Lisansüstü eğitim mezunu
12.55 2.49 1.770 0.07 15.13 1.89 -0.369 0.04* BKI <18.5 ve 24.9 (normal) 11.59 2.41 -0.722 0.47 12.14 2.01 0.697 0.48 25 -29.9 (hafif şişman ve şişman) 11.81 2.42 -0.721 0.47 11.96 2.13 0.673 0.56 * P > 0.05
Eğitim düzeyinin uzaktan beslenme ve osteoporoz eğitimi ile eğitim öncesi ve eğitim sonrasında arasında ilişkisini incelediğimizde istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunmaktadır (p>0.05). Üniversite ve lisans üstü eğitim mezunlarının eğitim programı ve öncesinde lise mezunu ve yüksek okul mezunlarına göre ortalamalarının eğitim öncesi ve sonrasında daha yüksek olduğu görülmektedir. Eğitim programı sonrasında eğitim düzeyi açısında ayrılmış iki grubunda ortalama başarısının yükseldiği gözlenmiştir (Tablo 12).
Katılımcıların BKİ ile eğitim öncesi ve eğitim sonrası arasındaki değişimler arasındaki anlamlı fark incelediğimizde, istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamaktadır (p<0.05). BKİ ‘ye göre zayıf normal ve hafif şişman, şişman olarak iki grup olarak verilen eğitimle olan ilişkide her iki grup için eğitim sonrası ortalamalarda atış görülmüş ama anlamlı bir ilişki görülmemiştir.