Doktor ve Hemşirelerin Hasta Bilgilendirmesi ve Hasta Özerkliğine Karşı

Hastanın özerkliğini kullanabilmesi kendi sağlığı ile ilgili aldığı bilgi doğrultusunda mümkün olmaktadır. Bilgilendirmeyi yapan doktor ve hemşirenin ne kadar bilgi verdiği bu açıdan önemlidir. Bu yüzden doktor ve hemşirelerin taraf oldukları bilgilendirme şekilleri incelenecektir. Ayrıca “Hasta özerkliği kavramı size ne ifade ediyor” şeklinde sorulan açık uçlu soruya verilen cevaplar tahlil edilmiştir.

Tablo 4.3.1. Doktor ve Hemşirelerin Hasta Bilgilendirmesine Yaklaşımlarının Dağılımı

Hastaya bilgi verme konusunda aşağıdaki seçeneklerden hangisine veya hangilerine katılırsınız?*

N %

Makul (ortalama) kişinin bilmek isteyeceği bilgiler verilmelidir

139 22,6

Aynı vakayla karşılaşan meslektaşların açıkladığı kadar bilgi verilmelidir

35 5,7

Hastanın bilmek isteyeceği ve önemli bulacağı bilgiler verilmelidir

152 24,7

Hastanın sağlığını olumsuz etkileyebilecek bilgi dışındaki tüm bilgiler verilmelidir

82 13,3

Hastanın kendi sağlığı ile ilgili her türlü bilgi verilmelidir

205 33,3

Herhangi bir bilgilendirmeye gerek yoktur 3 0,4

Toplam 616 100,0

* _{Çoklu yanıtlı soru olduğu için toplam N sayısı örneklem sayısını geçmektedir.}

Tablo 4.3.1’de görüldüğü üzere doktor ve hemşirelerin hastayı bilgilendirme ölçütleri incelendiğinde; %33,3’ü hastayı ilgilendiren her bilginin verilmesini, %24,7’si öznel ölçütü, %22,6’sı makul kişi ölçütünü, %13,3’ü paternalist yapıda olan tedavi ayrıcalığı öğretisini ve %5,7’si meslektaş ölçütünü tercih ettiği tespit edilmiştir.

Tablo 4.3.2. Doktor ve Hemşirelerin Hasta Özerkliği Kavramına Yaklaşımları

Meslek (S7)

Doktor Hemşire Toplam

Hasta özerkliği kavramı size

ne ifade ediyor (20) N % N % N % Hastanın Karar Verme Gücüne Odaklananlar S20 62 55,4 50 44,6 112 100 X2_=14,373* P=,006 Φc=,197** S7 62 34,6 50 25,9 112 30,1

Hak Temelli Bakış Açısına Sahip Olanlar

S20 39 54,2 33 45,8 72 100 S7 39 21,8 33 17,1 72 19,4

Kavramın Önemine Vurgu Yapanlar

S20 8 42,1 11 57,9 19 100 S7 8 4,5 11 5,7 19 5,1

İlgisiz Cevap Verenler S20 13 72,2 5 27,8 18 100

S7 13 7,3 5 2,6 18 4,8

Cevapsız S20 57 37,7 94 62,3 151 100

S7 57 31,8 94 48,7 151 40,6

Toplam S20 179 100 193 100 372 100

*_{Pearson Chi-Square}**_{Cramer’s V}

Tablo 4.3.2’de görüldüğü üzere meslekler ile “Hasta özerkliği kavramı size ne ifade ediyor” şeklindeki soru arasında anlamlı (p=,006) ve düşük düzeyde (φc=,197) ilişki tespit edilmiştir. Doktor ve hemşirelerin %40,6’sı hasta özerkliği

kavramı için hiçbir açıklama yazamamıştır. Cevap vermeyenlerin %31,8’i doktor, %48,7’sinin hemşireler olduğu görülmektedir. Hasta özerkliği kavramını açıklarken hastanın karar verme gücüne odaklananları (%30.1) incelediğimizde, %55,4’ü doktor, %44,6’sı hemşiredir. Doktorların %34,6’sı, hemşirelerin %25,9’u hastanın karar verme gücüne odaklanarak tanımlama yapmıştır. Hak temelli bakış açısıyla yaklaşanlara (%19,4) baktığımızda, %54,2’si doktor, yarıya yakını (%45,8) hemşiredir. Doktorların beşte biri (%21,8), hemşirelerin %17,1’i hak temelli yaklaşmıştır. Hasta özerkliği kavramının önemine vurgu yapanların (%5,1), %57,9’u hemşire, %42,1’i doktordur. Cevap verenlerin az bir kısmı ise (%4,8) kavramı doğru tanımlayamamıştır.

Tablo 4.3.3. “Hasta Özerkliği Kavramı size ne ifade ediyor” Sorusuna “Hastanın Karar Verme Gücüne Odaklananların” Verdiği Cevaplar(Benzer Cevaplar Birleştirilmiştir)

Hastanın kendi bedeni hakkında karar verebilmesi.

Her hasta kendi kararını hür iradesiyle verme hakkına sahiptir.

Hastaya yapılacak müdahale ve tedavilerle ilgili kendi kararını verebilmesi.

Hastanın kendi sağlığı, vücut bütünlüğü ile ilgili bağımsız olarak istediği kararı alabilmesi. Hastanın beden ve ruh sağlığı ile ilgili konularda kendi özgür iradesi ile karar verebilmesidir. Kendi bedeni üzerindeki kendi tasarrufu.

Hastanın fiziksel veya ruhsal bütünlüğüne yapılacak müdahalelere kendisinin karar vermesi. Hastanın sağlığı ile ilgili verecek karaları tek maliki kendisidir.

Hastanın tedavi ve tıbbi müdahaleler için tercihte bulunma ve son kararı verebilme hakkına sahip olmasıdır.

Hastalar herhangi bir medikal problem durumunda hekimle birlikte değerlendirme yaptıktan, olumlu ya da olumsuz tüm açılardan değerlendirten sonra son kararı kendileri vermesidir.

Hastanın hekim tarafından bilgilendirildikten sonra kendisi ile ilgili kararları kendisi vermesi. Herhangi bir dış baskı olmada, hastanın kendine yönelik değerlendirme, düşünebilme, karar verebilme ve kararın uygulanması gibi genel durumlardır.

Tablo 4.3.4. “Hasta Özerkliği Kavramı Size Ne İfade Ediyor?” Sorusuna “Hak Temelli Bakış Açısına Sahip Olanların” Verdiği Cevaplar (Benzer Cevaplar Birleştirilmiştir)

Hastaya yapılacak tüm işlemleri sahip olduğu hakları ifade ediyor. Hastadan işlem öncesi rıza alma.

Kendine yapılacak işlem hakkında onay vermesi.

Hastaya yapılacak tıbbi müdahalelerde hastanın rızası alınmalıdır.

Hastanın kendisine yapılacak müdahalelerde rıza gösterip-göstermeme özgürlüğünün olması. Hastanın rızası olan tedavileri uygulamak, yapılacak işlemleri anlattıktan sonra rızasını istemek. Hasta özerkliği denilince hastanın hastaneyi ve doktorunu seçebilme hakkı ve tedaviyi kabul ya da reddetme hakkının olduğunu anlıyorum.

Hastanın kendi durumunu ve yapılan tedaviyi anlayabilmesi ve bununla ilgili olumlu ya da red yönünde etkili olabilmesi.

Hastanın kendisine karşı uygulanacak müdahaleye karşı onay verebilmesi veya reddetmesi.

Bireye saygı, mahremiyete saygı, tedavi bakıma katılabilmesi, tedavide söz hakkının bulunabilmesi.

Hastanın kendi haklarını bilmesi ve kendisiyle ilgili yapılacak uygulamalar konusunda bilgilendirme ve söz sahibi olma hakkıdır diye düşünüyorum.

Tablo 4.3.5. “Hasta Özerkliği Kavramı Size Ne İfade Ediyor?” Sorusuna “Kavramın Önemine Vurgu Yaparak” Verilen Cevaplar (Benzer Cevaplar Birleştirilmiştir)

Kesinlikle olmalı.

Olmazsa olmaz bir konudur.

Birey olarak hastanın şuan ve yakın gelecekte sağlık amacıyla bile olsa hukuki olarak kararlarının geçerli olmasıdır.

Hastaya daha geniş ve isteğe uygun hizmeti alma olanağı sunar ve zarar görme riskini aza indirir. Hasta bireyin gereksinimlerine göre sosyo-ekonomik durumu etnik ya da kültürel durumuna uygun hizmet alma hakkının olması.

Tablo 4.3.6. “Hasta Özerkliği Kavramı Size Ne İfade Ediyor?” Sorusuna “İlgisiz Cevap Verenlerin” Verdiği Cevaplar (Benzer Cevaplar Birleştirilmiştir)

Bilinci kapalı olduğunda ötenazi hakkı. Onam aydınlatması.

Fazla abartılıyor. Gereksiz.

Bu kavramın sadece belirli sosyo-kültürel düzeyde olan bilinçli hastalar için geçerli olduğunu düşünüyorum.

Tüm zihinsel fonksiyonları normal kişinin, ileride ortaya çıkabilecek – tıbbi çözümü olmayan durumlar için- karar vermesi.

Hastanın bilinci yerinde iken ileri dönemde sağlığı ile ilgili olabilecek konularda yapılmasını istediği talimatlardır.

4.4. Doktor ve Hemşirelerin Genişletilmiş Özerklik ve İDHT Konusunda Bilgi