Doğrudan Yabancı Yatırımın Önemi ve Dünyadaki Yeri

Doğrudan yabancı yatırım, ev sahibi ülkelerde çevresel ve sosyal koşulların iyileştirilmesine yardımcı olabilecek bir kalkınma faktörüdür. DYY, yatırım yapan şirket için hedefi yabancı bir ülkede bir yan kuruluş oluşturmak veya genişletmek olan sermaye akışlarını ifade etmektedir. Doğrudan yabancı yatırımın (DYY), gelişmekte olan ve yükselen ülkelerin ekonomik kalkınmasında ve hatta gelişmiş ülkelerin

J. Markusen, « The Boundaries of Multinational Enterprises and the Theory of International Trade », Journal of Economic Perspective, vol. 9, n°2, 1995, pp.169-189 .( https://fr.wikipedia.org/wiki/Investissement_direct_à_l%27étranger#cite_note-6)

64

büyümesinde rol oynadığı bilinmektedir. DYY'nin büyümeyi hızlandırma ve dünya ekonomisine entegrasyondaki rolü konusunda bir fikir birliği ortaya çıkmış gibi görünmektedir. Nitekim üretimin uluslararasılaşması, şirketlerin ve ülkelerin avantajlarından daha iyi yararlanmayı, piyasalardaki rekabetçi baskıları yoğunlaştırmayı ve teknoloji ve yenilik transferini canlandırmayı mümkün kılmaktadır.

Gelişmekte olan pek çok ülkede, DYY akışları artık resmi kalkınma yardımından daha yüksektir. Bu akışlar sadece yeni sermaye ve yeni teknolojiler getirmekle kalmamakta, aynı zamanda yeni işler de yaratmaktadır. İşgücünün düşük katma değerli işlerden daha yüksek katma değerli işlere dönüşmesine izin verir, transferi sağlar ve işgücüne ve yerel işletmelere beceri ve bilgi yayımı sunar. 24

DYY, tüm sektörlerde iş yaratmaya yardımcı olur ve ev sahibi ülkenin işsizlik oranını düşürmesine izin verir. Çoğu zaman, çok uluslu şirketler, bazı alanlarda yetenekli olan veya olmayan, çok düşük işgücü maliyetleri ile çalışanlar aramaktadır. Bu nedenle çok uluslu şirketlerin yetenekli çalışanlara olan talebi, hükümeti eğitim düzeyini iyileştirmeye zorlamakta ve çalışanların eğitim düzeyi ile DYY arasında bir ilişki görebileceğimiz yerlerde eğitilmesine olanak tanımaktadır.

DYY, yerel işletmelere küresel üretim değer zincirlerine entegrasyonları için çok çeşitli fırsatlar sunduğundan, yerel ekonomiyi uluslararası özel sektöre bağlamak için de önemli bir araçtır. Değer zincirlerine giden bu ayrıcalıklı yol, böylece ilgili ülkelerin küresel ekonomiye daha fazla entegre olmalarına izin vermektedir.25

DYY, ev sahibi ülkelerde teknolojik ilerlemeyi yönlendirir. Yatırımcı ülkeler ve ev sahibi ülkeler arasındaki “teknolojiyi yakalama” düşüncesi, aslındaDYY'nin ekonomik büyüme üzerindeki olumlu etkisini de teyit etmektedir çünkü teknolojik ilerleme, ekonomik büyümenin uyarıcılarından biridir.

24_{https://www.yatirimkredi.com/dogrudan-yabanci-sermaye-yatirimlari-ve-ekonomik-etkileri.html}

https://fr.wikipedia.org/wiki/Investissement_direct_à_l%27étranger#Du_pays_d’accueil_des_IDE https://www.cairn.info/revue-perspectives-economiques-de-l-ocde-2003-1-page-193.htm

25_{https://www.yatirimkredi.com/dogrudan-yabanci-sermaye-yatirimlari-ve-ekonomik-}

65

Gelişmekte olan ülkelerde çok uluslu firmaların (ÇUŞ'lar) kurulması çeşitli şekillerde faydalıdır. AslındaDYY'nin varlığı, farklı biçimlerde gelen bir teknoloji transferine izin verir. Birincisi,ev sahibi ülkedeki tedarikçiler ve alıcılarla iletişim, doğrudan ÇUŞ'larla görüşmeyi ve tekliflerin nasıl müzakere edileceğini bilmeyi mümkün kılmaktadır. Daha sonra, yabancı yatırımcılar ve rakipler arasındaki dolaylı ilişki ve aynı faaliyet kolundaki yatırımcılar ve tamamlayıcılar arasındaki doğrudan ilişki, yeniliklerin izlenmesini mümkün kılmaktadır. Son olarak, nitelikli personelin ulusal şirketlere göçü yeterli bir teknoloji transferini sağlamaktadır.26

DYY, yatırım yapan ülkelerde de etkilere sahiptir.İkame etkisi ve gelir etkisi olmak üzere başlıca iki etkisi vardır:

• İkame etkisi: Yatırımın yapıldığı ülkede ücretlerdeki düşüş, çok uluslu şirketin yurtiçi faaliyet pahasına yurtdışındaki faaliyetlerini genişletecektir.

•Gelir etkisi: ikame etkisinin olumsuz etkisini dengelemeyi mümkün kılmak,

yurtdışında yeni pazarlar kurmak veya yeni faktörlere erişim sağlamaktadır. Ana şirketin ülkesinde bulunan birimler dahil çok uluslu firmanın satışlarını artırma eğiliminde olacaktır.

Yatırımcı ülkelerin doğrudan yabancı yatırımının, yatırımcı ülkelerde bir iş pozisyonunun nitelik seviyesinde bir artışı desteklemesi beklenmektedir. Çok uluslu firmaların uluslararasılaşmamış firmalara göre avantajları vardır çünkü çok uluslu firmalar uluslararası piyasada değerlidir ve ekonomik şoklara uyum sağlamak için iyi konumdadırlar. Buna göre politika eyleminin, diğer meşru hedeflere müdahale etmediği sürece doğrudan yabancı yatırımın (DYY) önündeki engelleri azaltmayı veya ortadan kaldırmayı amaçlaması gerektiği yaygın olarak kabul edilmektedir.

Yirminci yüzyılla birlikte hızla değişen ekonomi, sosyal tercihler, politik stratejiler ve kültürel yozlaşmalar yeni bir dünya düzenini beraberinde getirmiştir. Daha fazla kar elde etmeye giden girişimciler, ülke sınırları içindeki kaynak kıtlığı nedeniyle belli bir noktadan sonra daha fazla kar sağlayamamaktadırlar.

26_{Relation entre l'investissement direct étranger, le commerce et la croissance économique en Tunisie :}

Une étude empirique

https://fr.wikipedia.org/wiki/Investissement_direct_à_l%27étranger#Du_pays_d’accueil_des_IDE https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/506558

66

Teknolojininbeklenmedik bir şekilde gelişmesiyle küreselleşme ortaya çıkmıştır. Bu küreselleşme gün geçtikçe erimeye başlamışveülkelerin kapalı ekonomi modelleri ithalat-ihracat yoluyla ikili ilişkilerini artırmıştır. Zamanlaalışverişten çok işbirlikleri ortaya çıkmıştır.27

Küresel ekonomik entegrasyon sürecinde teknolojik değişim, küresel rekabet ve piyasa liberalizasyonu tarafından teşvik edilen tuhaf doğrudan yatırımlar etkin bir rol oynamaktadır.

Doğrudan yabancı yatırım istatistikleri genellikle belirli bir dönem için, çeyrek dönem için veya belirli yıl için derlenmektedir. 2018'de küresel doğrudan yabancı yatırım (DYY) akışı azalmaya devam ederek %13 düşüşle 1,3 trilyon dolara ulaşmıştır. Art arda yaşanan bu üçüncü yıl düşüşü, esas olarak ABD'de kabul edilen vergi reformlarının ardından 2018'in ilk iki çeyreğinde ABD çokuluslu şirketlerinin biriktirdiği denizaşırı karların 2017'nin sonunda büyük ölçüde ülkesine geri gönderilmesiyle açıklanmaktadır.2018 yılının ilk yarısında vergi nedenleriyle kaydedilen düşüş, ikinci yarıda işlemlerde yaşanan artışla dengelenmiştir. Birleşik Devletler'deki çok uluslu şirketler yabancı iştiraklerinden artık vergilendirilemeyen nakit kullandıkça, sınır ötesi birleşme ve devralmaların değeri %18 artmıştır. DYY girişleri çeyreklik düşüşle 557 milyar dolara düşerek 2004 seviyelerine gerilediğinden, gelişmiş ülkeler en çok etkilenen ülkeler olmuştur.