2. BÖLÜM
2.9. Dilsel Kirlenme (Yabancı Dil Kullanımı)
Arapça yazılı reklam metinlerinde hem ses, hem de kelime düzeyinde yabancı dillerin etkisi görülmektedir. Uluslararası markaların farklı dillerde yayımlanan reklamlarında, isimleri ve modelleri değişmediğinden dolayı bu olguyla daha çok marka ismi, modelleri, sloganları ve bazı teknik özelliklerin yazımında karşılaşılmaktadır. Bunların, yani marka isimleri, modelleri, sloganları ve teknik özelliklerinin, bazen olduğu gibi Latin harfleriyle, bazen herhangi bir değişikliğe uğramadan fakat Arapça harflerle yazıldığı, bazen de Arapçanın morfolojik özelliklerini taşımak suretiyle Arapçalaştığı görülmektedir. Aynı şekilde bazı yabancı kelimeler de hiçbir değişikliğe uğramadan veya Arapçaya ait bazı morfolojik özellikler kazanarak Arapça harflerle yazılmaktadır. Bu durum, karşımıza tağrîb (
بيرغت
), ta‘rîb (بيرعت
) ve dahîl (ليخد
) kavramlarını çıkarmaktadır.Tağrîb (
بيرغت
), yabancılaştırma, batılılaştırma anlamlarına gelmektedir. Yâkût (2003, s. 502), tağrîbi genel olarak, yabancı kelimelere, Arap dilinin aşina olmadığı dilbilgisel yapılara yönelme ve Arapçada alternatifi olduğu halde bunları kullanma veya onları asıl dilinden Arapçaya telaffuz değişikliği yapmadan fakat Arapça harflerle tekrar yazarak nakletme olayı olarak tanımlar. Ta‘rîb (بيرعت
), yabancı kelimelerin Arapçaya girerken harflerinde artma, azalma veya dönüşme yaşamak suretiyle değişerek girmesi, dahîl (ليخد
) ise herhangi bir değişikliğe uğramadan Arapçaya giren yabancı kelime olarak tanımlanır (Mustafa, İ., ez-Ziyâd, A. H., Abdu’l-Kâdir, H., & en-Neccâr, M., 1996; Yâkût, 2003, s. 504). Ta‘rîbe uğrayan kelimeye ise muarrab denmektedir.Yavuz (2007, s. 13-15) ise dahîl (
ليخد
) kavramını, dile yeni giren yabancı kelimeler, muarrabı ise zamanla girdiği dilde yerleşik bir kelime halini alan yabancı kelimelerolarak yorumlamaktadır ve eski dilcilerin bir kelimenin muarrab sayılması için, yapısında ve bazı harflerinde değişikliğe uğramış olması ve İstişhad döneminde Arapçalaşmış olması suretiyle Kur’an-ı Kerim, Hadis ve Arap dilindeki esas kaynaklarda kullanılması şartlarını öne sürdüklerini fakat bu şartların adeta canlı bir varlığa benzeyen ve sürekli değişen, gelişen dil olgusunun tabiatına aykırı olacağını belirtir.
Yapılan tanımlara bakıldığında muarrab ve dahîl kavramlarını tağrîb (yabancılaştırma) olgusu çatısı altına toplamak mümkün görünmektedir. Yâkût (2003, s. 502-504) reklamların içerdiği yabancı dil unsurlarını, yazı diline egemen olan dilsel bir karmaşa olarak tanımlar ve tağrîb (
بيرغت
) olgusunun sebeplerini şu şekilde sıralar: Arap ülkelerinde dil okullarının açılması ve bazı okullarda matematik, fen bilimleri vb. derslerin okulun benimsediği bir yabancı dille işlenmesi.
Arap vatandaşlarında dil bilincinin eksikliği ve bu eksikliğin kendi dillerine karşı pervasızlık meydana getirmesi. Bunun sonucunda İngilizce ve Fransızca kelimelerle karışık bir Arapça konuşulmaya başlanması ve bu durumun gelişmişliğin, ilerlemenin ve bu toplumların kültürlerine yeterince vâkıf olmanın göstergesi haline gelmesi.
Entellik kompleksi (Ukdetu’l-havâce ) olarak isimlendirilen, batıya özenti ve hayatın her alanında ithal olana yönelme eylemleriyle açıklanabilecek durum. Döviz çekme ve tüketicideki Batıya benzeme arzusunu doyurmak üzere seçilen mağaza isimlerinde bu durumun tezahürünü bariz bir şekilde görmek mümkündür.
Arap coğrafyasında oldukça yaygınlaşan yabancı şarkılar. Bu şarkıları ezberleme ve anlamlarını öğrenme çabalarının sonucunda yabancı kelimelerin, toplumun günlük konuşmalarını teşkil eden kelime dağarcıklarının bir parçası haline gelmesi.
Abdu’l-Azîz (1983, s. 7), ise Arap dilinde meydana gelen değişimlerde basının büyük rol oynadığını ve modern Arap dilinin oluşumunda etkili olduğunu belirtir. İncelenen reklam metinlerinde de bazı yabancı dil kullanımları, dilsel bozulmalar dikkat çekmiştir. Bunları üç grupta incelemek mümkündür. İlki, başka bir alfabenin varlığı ki bu, genelde Latin alfabesi olmaktadır. Bu durum, yukarıda belirtildiği gibi marka ismi,
modelleri ve sloganlarında gözlenmektedir. Aşağıda, incelenen reklam metinlerinden alınmış Latin alfabesi içeren ifade örnekleri yer almaktadır.
“
ةديدلجا
CCنجاو سكلوف
(Volkswagen CC Otomobil Modeli, 2012)” “Das Auto (Volkswagen CC Otomobil Modeli, 2012)” “DSG
جودزم ضباقب دوزلما ةكرلحا لقان لضفب كلذو
(Volkswagen CC Otomobil Modeli, 2012)” “
يجولونكتلا روطتلا ةمقو ،ةباحرلا ةمق ،لاملجا ةمق تلصو ، ايلك ةديدلجا
.. 2013 ESسزكل
(Lexus ES Otomobil Modeli, 2012)” Aşağıda yer alan (Cadillac NHTSA Otomobil Modeli, 2012) reklam metninde de marka modeli ve teknik özelliklerin Latin harfleri ile yazıldığı görülmektedir.
"
،كلذ في ةمواسم لاو ةيسايق تيأت ىوتسم ىلعأ ىلع نامأ ايجولونكت
ةرَوطتلما ةيئاولها تاداسولا لثم
،يماملأا بكارلاو قئاسلل
ماظنو
StabiliTrakةيصرقلا لمارفلاو ،تابثلاب مَكحتلل
ABS.تاونق عبرأب
نكم ام اذهو
رفوأ سوركلا
SRXكحنميل قاقحتساو قفَوت َلكب ناملأا تارابتخا بعصأ زايتجا نم
.تاقرطلا ىلع لابلا ةحارو كترايسب ةقثلا
"
“NEW THINKING. NEW POSSIBILITIES (Hyundai Sonata Otomobil Modeli, 2012)”
“
ةظحلب ةظلح كلفط تاجايتحا بيلت ،ةنرلما
Philips AVENTةعوممج
(Philips Avent Anne ve Çocuk Bakımı Ürünleri, 2012)” “
صلب ينغ ةبلع ىلع يلصحاو
EYE Q PLUSانامج
مج
444
(Gain Plus Çocuk Mamaları, 2012)” Aşağıda yer alan reklam Sensai Ruj (2012) reklam metninde İngilizce ifadeler yer almaktadır.
ةيلاع ةيبيطرت ةوقو هاز نول لجأ نم
"
VIBRANT CREAM COLOUR
."
معانو فيطل ديمغتو دملأا ليوط نول لجأ نم
"
INTENSE LASTING COLOUR
."
ةئيلم ةايبح يعتتم
ياسنيس عم لاملجاب
SENSAI
Aşağıdaki Dior Prestige Kozmetik Ürünleri (2012) reklam metninde ise Fransızca ifadeler yer almaktadır.
يمركو نييرفوس تيز صلاختساو بيكترل .ةديرفلا ةقيرطلا هذه ريوطت ىلع لمعلا ىلع رويد تبأد طقف اذل
نيديدلجا نييرفوس
"
L’Huile Souveraine and La Creme Souveraine
"
İkinci dilsel bozulma görünümü ise ses düzeyindedir. Bazı yabancı sesler, Arapçaya aktarılırken karşılığının bulunamamasından dolayı Arap harflerine bir takım ilaveler yapılmaktadır (Yavuz, 2007, s. 81). Bu durumla bağlantılı olarak incelenen reklam metinlerinde Arap alfabesinde olmayan bazı harflere rastlanılmıştır.
Cadillac NHTSA Otomobil Modeli (2012) reklam metninde yer alan
رفوأ
(Over) kelimesindeki “ve” sesi, üç noktalı fe harfi (ڤ) şeklinde yazılmıştır. Bir çocuk maması markası olan Gain Plus (2012) reklam metninde ürün ismi, metin içerisinde
صلب ينغ
şeklinde yazılırken, ambalaj üzerindeب
harfininپ
şeklinde yazıldığı görülmektedir. “P” sesini karşılamak için kullanılan bu harf Arap alfabesinde bulunmamaktadır.Dilsel bozulmanın üçüncü şekli ise bazı yabancı kelimelerin Arapça harflerle yazılmasıdır. Arapça yazılı reklamlarda, Arapça harflerle yazılan birçok yabancı kelimenin varlığı dikkat çekmektedir.
“
ايلينافلا
ةيمركب
وين
(Dîme-Neo Bisküvi Markası, 2013)” ifadesinde yer alan “krema” ve “vanilya” kelimeleri “
..."تراسم وج" كيلخ ةينامج ضورعو تاضيفتخ
(Go Smart, 2013)” ifadesinde yer alan “go” ve “smart” kelimeleri “
سيراب كنيلك ديع
(Eed Clinic Paris, 2013)” ifadesinde yer alan “clinic” ve “Paris” kelimeleri “
تينلاب كيجام
(Magic Planet İnternet Sitesi, 2012)” ifadesinde yer alan “magic” ve “planet” kelimeleri “
ليزنلما
4Gتك نك تاقابب نلآا كترشإ
(Mobily İnternet, 2012)” ifadesinde yer alan “connect” kelimesi “
اوس طخ ىلع تن كيوك لبد
(STC İletişim, 2012)” ifadesinde yer alan “double” kelimesi “
.قاقحتساو ةرادج نع
DSتلايدوم نمض اهدوجو ززعت نأ
DS4نيوتريس تعاطتسا
(Citroen DS4 Otomobil Modeli, 2012)” ifadesinde yer alan “تلايدوم
” (modeller) kelimesinin yabancı bir kelime olduğu ve Arapça çoğul çeşitlerinden cem-i müennesi salime göre çoğul yapıldığı dikkat çekmektedir. Aşağıda yer alan Citroen DS4 Otomobil Modeli (2012) reklam metninden alınan cümlede “coupe” ifadesinin
هيبوك
olarak yazıldığı görülmektedir."
ةزئاج دصتحو باجعلإا عزتنتل باوبأ ةعبرأب هيبوك ةرايسك تقلأت اتهاروصقم ةباحرو يضايرلا اهئادأبف
لماعلا ةرابس
١١٢٢
.تارايسلل يلماعلا لافتحلاا في لااجم رثكلأا
"
“"بيهذ"و "موينيتلاب" ءلامع ةمدخ زكارم
(El-Benku’s-Suudî Li’l-İstismar, 2013)” ifadesinde yer alan “platinum” kelimesi “
بورج رماع جمارب ىوقأ عم كتزاجأ ىضقإ
(Amer Group, 2013)” cümlesinde yer alan “group” kelimesi, “بورج
” olarak Arapça harflerle yazılmıştır. Aynı metinden alınan “شتيب ثواس وتروب
” ifadesi de tamamen Arapça olarak yazılan yabancı sözcüklerden oluşur: Porto South Beach. Mat’amu Simâri’l-Bahr (2013) reklam metninde geçen “
حوتفم ةيفوب
”
(açık büfe) ifadesi de dildeki yabancılaşmaya örnek teşkil etmektedir.
"
دردناتس لايديا
"
ifadesi, Ideal Standart Seramik (2012) reklam metninden alınmıştır. Görüldüğü üzere marka ismini oluşturan “ideal” ve “standart” kelimeleri Arapça harflerle yazılmıştır. Bir çocuk giyim mağazası olan