MANAGEMENT ( DRM ) )
Analog sistemin olduğu eski zamanlarda fikri eserlerden yararlanan kullanıcıların eserlere izinsiz olarak erişimini engelleyen teknik bir sistem imkansız görünüyordu. Dijital sistemlerin ortaya çıkması ile birlikte hem kullanıcıların fikri eserlere erişimi kolaylaşmış hem de aynı şekilde eser sahiplerinin eserlerini koruma imkanı da doğmuştur. Dijital haklar yönetimi sistemi ile eser sahibi, kullanıcıların fikri eserlere erişiminde eski sisteme göre daha güçlü konuma gelmiş olmaktadır312
. İnternet kullanımının tüm dünyada yaygınlaşmasıyla birlikte dijital teknolojinin imkanları ile fikri eserler, farklı iletim teknikleri sayesinde daha hızlı ve kalite kaybına uğramaksızın kullanıcılara ulaştırılabilmektedir. Bu durum, fikri hakların daha kolay ihlal edilmesine, bu ihlallere karşı yeni tekniklerin geliştirilmesine yol açmıştır. “Dijital haklar
yönetimi” veya “sayısal haklar yönetimi” adı verilen yeni tekniklerle eser sahiplerinin
hakları dijital ortamda da koruma altına alınmaya çalışılmaktadır. Bu sistemle, Kanunla korunan eserler, dijital ortamda şifrelenerek, eserlere ulaşım hakkı sadece bu şifreye sahip kullanıcılara sağlanmaktadır313. Diğer bir anlatımla, dijital haklar yönetiminde,
teknolojik yöntemler kullanılarak dijital ortamdaki fikri hakların korunması, izlenmesi ve kısıtlanması söz konusudur314
. DRM sistemi ile dijital dünyada lisans ücretlerinin toplanması güvenceye alınıp, kullanıcıların davranışlarının izi sürülerek hak takibinin
312
Christoph Beat Graber, “Copyright and Access- A Human Right Perspective”,
http://www.contentupdate.net/uniluadmin/web/unilu/files/access_copyrightl.pdf (3 Haziran 2010), s. 2.
313
Fight Against Piracy, 2007,www.kultur.gov.tr/TR/Genel/dg.ashx?...Manuel_Project_Turkey30_07_2007.pdf ( 3 Haziran 2010), s.48.
314
Leyla Keser Berber/Erdem Türkekul/Tuğrul Sevim/Yasin Beceni/Nurdan Çavdaroğlu/Gonca Kara ( hzl.), “Sayısal Haklar Yönetimi (DRM)”, 2006, Bilgi Üniversitesi, Bilişim Teknolojisi Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi, http://bthukuku.bilgi.edu.tr/documents/DRM%20rapor%20son_temiz%20versiyon.pdf (3 Haziran 2010), s. 6.
kolayca yapılması sağlanmaktadır315
. Ancak, dijital haklar yönetiminde, pek çok tekniğin bulunması ve uygulamalar arası yeteri kadar koordinasyonun sağlanamamış olması nedeniyle tanımı yapılamamaktadır316
. DRM sisteminden beklenen amaçsa; dijital ortamda esere erişimi ve erişim sonrası içeriğin kullanımının kontrol altında tutulmasıdır317
.
DRM sistemi temel olarak iki kısımdan oluşur. Bunlar, fikri mülkiyetin tanımlanması ve fikri mülkiyet kullanım kısıtlamalarıdır318
.
DRM sisteminin olmazsa olmaz koşulu, dijital veriler üzerindeki fikri mülkiyet haklarının ve hak sahiplerinin tanımlanmasıdır. Tanımlama, fikri mülkiyete konu olan eserle ilgili bilgilerin eserin kayıtlı bulunduğu dijital ortama önceden belirlenmiş ve standardize edilmiş bir yöntemle yerleştirilmesi ile yapılmaktadır. Tanımlama ile ilgili bilgiler, söz konusu yerleştirme yöntemi ile uyumlu çalışabilen okuma araçlarıyla görüntülenebilmektedir. DRM sisteminin işlerliği, bahsi geçen tekniklerin yeterince kullanılamaması nedeniyle istenen düzeyde sağlanamamaktadır. DRM sisteminin yeterince uygulanamamasına neden olan bir diğer husus ise; kullanıcıların üreticilerin tekniğine uygun DRM aracına sahip olmamasıdır. Ayrıca DRM tanımlama için bazı bilgilere ihtiyaç duymaktadır. Bu bilgiler ise şunlardır319:
· Fikri mülkiyet sahibinin ve/veya diğer tüm hak sahiplerinin tanımlanması,
· Eser üzerinde korunan hakların tanımlanması, · Eserin meydana getirilme zamanının tanımlanması, · Tanımlanma işleminde kullanılan tekniğin tanımlanması.
315
Mary Mutoro/Laura Donoso/Erla Skuladottir/Daniela Stefanov, “ Collective Right Management In The Digital Environment ”, 2007, Stockholm University Department Of Law,
http://www.juridicum.su.se/jurweb/utbildning/master/master_of_european_intellectual_property_law/Material%2020 07/Module%202A/Copyright/Group-papers/CRM-GROUP%204.pdf ( 7 Haziran 2010 ), s.5.
316
DRM Raporu, s. 15.
317
İbrahim Emre Bayamlıoğlu, Fikir ve Sanat Eserleri Hukukunda Teknolojik Koruma, İstanbul: On iki levha Yayıncılık, 2008, s. 341.
318 DRM Raporu, s.16- 17. 319
DRM sisteminin en fonksiyonel olan ikinci kısmındaki kullanım kısıtlamalarında ise; kullanıcılar, hak sahipleri tarafından erişimi tamamen engellenen veya kısıtlanan haklara ulaşamamaktadır. Kullanım kısıtlamaları farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Eser sahibi veya hak sahibi, kimi durumlarda, eserinin içeriğinin tümüne erişimi engellerken bazen de bir bölümüne erişimi engelleyebilir. Ayrıca, eser sahibi veya hak sahibi, eserinin bütünlüğünü korumak adına değiştirilmesini ve kopyalanmasını engellemek için de kullanım kısıtlama tekniklerine başvurabilir320
. İçeriğe erişimin engellenmesi için değişik teknik çözümler söz konudur321. İlk
akla gelen çözüm steganografidir. Steganografi, saklanmış bilgileri gizli bir şekilde, başkalarına fark ettirmeden ilgili kişiye ulaştırma sanatı olarak ifade edilir322
. Bu sanatta önemli olan, sözü geçen konu hakkında bilgisi olmayan bir kişi için önemsiz görünmesi, ancak tecrübeli kişiler tarafından gerçek mesajın bileneceği şekilde verilerin gizlenmesidir323.
Bir diğer teknik çözüm ise; Digital Watermarking teknolojisidir. Bu teknoloji sayesinde, içerik korunur. Bu teknolojiyle, eserin içine gözle fark edilmeyen bilgi, ancak eserin yasadışı yollarla ele geçirilmesi halinde faili ele veren bir yazılım programı yerleştirilir324
.
Kullanılan teknik çözümlerden olan filigranda ise; esere ilave bilgiler eklenmektedir. Bu ilave bilgiler sonradan değiştirilememekte ve silinememektedir325
. FSEK Ek md. 4’e göre de; bu tür kimlik bilgilerini içeren filigranların kaldırılması hali yaptırıma bağlanarak eser sahiplerinin hakları korunmaya alınmıştır.
320
Dijital ortamdaki kullanım kısıtlamalarının bilgiye erişimi engelleyip engellemediğine ilişkin tartışma için bknz. Graber, s. 4 vd.
321
Ayrıntılı teknik çözümler için bknz. Bayamlıoğlu, s. 341.
322 Leyla Keser Berber, “ İnternette Eser Sahipliği Hukuku Sorununa Getirilen Teknik Çözümler”, Baki Kuru Armağanı, Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 2004, s. 184.
323
Berber, s. 186.
324
Bayamlıoğlu, s. 357; Berber, s. 198.
325 Tekin Memiş, Fikri Hukuk Bakımından İnternet Ortamında Müzik Sunumu, Ankara: Seçkin Yayınevi, 2002,
Ayrıca, sahip olunan tek bir DRM sistemi ile farklı hak alanları yönetilerek bir bütünleşme de sağlanmaktadır326
.