DIŞ TİCARET

Tüm dünyada dış ticaret istatistikleri iki ana kategoride yayımlanmaktadır: “Genel Ticaret Sistemi (GTS)” ve “Özel Ticaret Sistemi (ÖTS)”. Genel Ticaret Sistemi’nde (GTS), Gümrük alanlarına ve serbest bölgelere giren ve çıkan mallar da dış ticaret verisinde yer almaktadır. Özel Ticaret Sistemi’nde (ÖTS) ise gümrük sınırı esas alınmaktadır. Bu tanıma göre serbest bölgeler ve gümrük antrepoları gümrük sınırı dışında yer almaktadır.

Dünya örneklerine bakıldığında; GTS kullanımının ÖTS’ye nazaran daha yaygın olduğu görülmektedir. Türkiye’nin de dâhil olduğu 74 ülke ÖTS ile dış ticaret verilerini açıklamaktadır. AB ülkelerinin genellikle ÖTS’yi tercih ederken, İngiltere başta olmak üzere bazı AB ülkeleri ile beraber, ABD, ÇHC, Kanada, Japonya, Rusya, G. Kore ve Hindistan gibi toplam 117 ülke ise GTS’yi kullanmaktadır.

Fransa ve İtalya ise ÖTS’yi benimsemekle birlikte ham petrol, petrol ürünleri ve doğalgaz dış ticaretini GTS esaslarına göre oluşturmaktadır. Ülkelerin çoğu tek bir sisteme göre veri yayımlamakla birlikte, her 2 sisteme göre de veri üretilebilmektedir. Ülkemiz Merkez Bankası da Ödemeler Dengesi hesaplarında GTS’yi kullanmaktadır.

Konya Ekonomi Raporu “Dış Ticaret” bölümü 2019’dan itibaren Genel Ticaret Sistemine göre analiz edilerek açıklanmaya başlanmıştır. Dolayısıyla Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından GTS’ye göre ilk açıklama yılı kabul edilen 2013 yılından günümüze dış ticaret rakamlarının şehrimizdeki değişimi aktarılacaktır.

Konya ticaret ve sanayi dünyası, 2020 yılını Covid-19 salgını gölgesinde geçmesine rağmen ihracat noktasında yeni rekorla sonlandırmıştır. Türkiye'nin yüzde 6,2 azalış gösterdiği ihracatta Konya, 2020'de bir önceki yıla göre yüzde 8,9 artış göstermiş 2,17 milyar dolar ile tarihinin en yüksek ihracatını gerçekleştirmiştir.

Konya’nın Dış Ticaret İstatistikleri (2013 – 2020)

İhracat % Değişim

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (GTS)

Konya ekonomisi, 2011 yılı hariç olmak üzere son 12 yıldır dış ticaret fazlası vermeye devam etmektedir. Türkiye genelindeki dış ticaret dengesi ise ülke ithalatının, ihracatından fazla olması nedeniyle uzun yıllardır negatif değerler almaktadır.

2013-2020 döneminde Türkiye’nin dış ticaret hacmi yüzde 8 daralırken, Konya’nın dış ticaret hacmi aynı dönemde Türkiye’nin aksine yüzde 25 artış göstermiştir. 2013 yılında 2,43 milyar dolar olan Konya dış ticaret hacmi, 2020 yılında 3,04 milyar dolar seviyesine yükselmiştir.

Dış Ticaret Dengesi - Konya / Türkiye (2013-2020, Milyar Dolar)

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

Dış ticaret grafikleri ile de Türkiye’nin son yıllarda dış ticaret açığının devam ettiği, Konya dış ticaret dengesinin fazla verme eğiliminde olduğu açıkça görülmektedir. Türkiye dış ticaret dengesi son yıllarda açığını kapatma yönünde azalma gösterse de 2020 yılını 49,84 milyar dolar açık ile kapatmıştır. Konya ise 2013’de 28 milyon dolar olan dış ticaret fazlasını, 2020 sonunda 1,29 milyar dolara çıkartarak ciddi bir atılım sağlamıştır.

İhracatın İthalatı Karşılama Oranı - Konya / Türkiye (2013-2020, %)

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Konya Türkiye

Türkiye Konya

61,9 66,3 70,7 73,8 68,9 76,6 86,0 77,3

126,1

116,0 129,0 143,3 159,6

215,3

261,8

247,2

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Türkiye Konya

74

İhracatın ithalatı karşılama oranı incelendiğinde; Konya’da verilerinin Türkiye ortalamasının oldukça üzerinde olduğu ve Konya ihracatının, ithalat rakamları üzerinde değer elde ederek ithalatı karşılama oranlarının 100 ve üzerinde olduğu gözlemlenmektedir. 2020 yılında bu veri Türkiye için

%77,3 olurken, Konya’da ise ihracat rakamlarının da ciddi artışı ile %247,2’ye yükselmiştir.

3.1. İHRACAT

2013 yılında 1,35 milyar dolar olan Konya ihracatı 7 yılda yüzde 60,1 artarak 2,17 milyar dolara çıkmıştır. Türkiye ihracatındaki bu artış oranı ise yüzde 5,1’de kalmış ve 161,48 milyar dolardan 169,67 milyar dolara yükselmiştir. İhracat eğilim grafiği, Konya’nın ihracatta yakaladığı ivmenin yükselişini açıkça göstermektedir.

Konya-Türkiye İhracat Rakamları (2013-2019, Milyar Dolar)

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

TÜİK verilerine göre; Konya ihracatında yer alan 183 farklı ülkeden ilk 10 ülkenin toplam ihracat içindeki payı %45,2 olarak gerçekleşmiştir. Ülke bazında Konya ihracatında en büyük payı %11,2 ile Irak almaktadır.

Konya’nın En Çok İhracat Yaptığı İlk 10 Ülke (2020)

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu 161,48 166,50

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Konya

Irak’a yapılan ihracat, 2019 yılına kıyasla 24 milyon dolar azalış göstererek 240,5 milyon dolara düşmekle birlikte Konya sıralamasındaki yerini korumuştur. 2019 yılında 4. sırada yer alan ABD ihracatı 2020’de 2 kattan daha fazla artarak yaklaşık 182 milyon dolar ile 2. sıraya yükselmiştir.

Almanya’ya yapılan ihracat 136,3 milyon dolardan 145,8 milyon dolara çıkmasına rağmen üçüncü sıraya gerilemiştir.

Konya İhracatının Ana Sektörlerdeki Dağılımı (2020)

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

Konya ihracatının ana sektörler itibarıyla dağılımına bakıldığında, “İmalat Sanayi” ihracatının her sene olduğu gibi yine çok yüksek bir yüzde ile (yüzde 96,5) önde yer aldığı görülmektedir. İmalat sanayinden sonra yer alan sektörlere bakıldığında; sırasıyla “Tarım ve Ormancılık, Madencilik ve Taş ocakçılığı, Toptan ve Perakende Ticareti” gelmekte ve bu ana sektörlerin toplamı 2019’a göre yüzde 1,5 azalarak yüzde 3,5 olmuştur.

Alt Sektörler Bazında Konya İhracatının Dağılımı (2020)

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu İmalat Sanayi

96,5%

Tarım ve Ormancılık 2,3%

Madencilik ve Taşocakçılığı 1,2%

Diğer; 0,1%

Diğer 3,5%

Makine Teçhizat;

29,7%

Mot. Kara Taşıtı;

17,4%

Gıda Ürünleri;

17,1%

Fabrikasyon Metal Ürünleri; 13,8%

Kauçuk ve Plastik; 4,7%

Bitk.ve Hayv. Üretim; 2,3%

Ana Metal Sanayi; 2,2%

Elektrikli Teçhizat; 1,9%

Kimyasal Ürünler; 1,7%

Mineral Ürünler; 1,4% Diğer (24 Sektör) ; 7,8%

76

Alt sektörler bazındaki (ISIC Rev4/2 Digit) ihracatta ise 34 farklı sektör içerisinde ilk 10 sektörün toplamı yüzde 92,2 gibi yüksek bir orana karşılık gelmektedir. Bu 10 sektörün 2020 yılı toplam ihracatı 1,99 milyar dolar olmuştur.

3.2. İTHALAT

2013 yılında 1,07 milyar dolar olan Konya ithalat rakamı, 2014 yılında artmış, devam eden yıllarda ise düşüş eğilimini sürdürmüştür. Küresel salgının hüküm sürdüğü 2020 yılında ise ülke rakamları ile aynı çizgiyi izleyen Konya ithalatı, 880 milyon dolara çıkarak düşüşünü sonlandırmıştır.

Konya-Türkiye İthalat Rakamları (2013-2020, Milyar Dolar)

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

Konya 2013 yılında 105 farklı ülkeden ithalat yaparken 2020’de ithalat yapılan ülke sayısı 117’ye yükselmiştir. Bu ülkelerden ilk 10’u, yapılan ithalatın önemli bir bölümünü kapsaması nedeniyle ithalat açısından kritik öneme sahiptir.

Konya’nın En Çok İthalat Yaptığı İlk 10 Ülke (2020)

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020

Konya

Konya’nın en fazla ithalat yaptığı 10 ülkeye bakıldığı zaman, toplam ithalatın yüzde 61,6’sının bu ülkelerden karşılandığı görülmektedir. 2019 yılında yüzde 17,0 oranla Konya ithalatında ilk sırayı alan Rusya 2020 yılında yüzde 11,3’lük oranla ikinciliğe düşmüş; ithalattaki payı yüzde 16,7’den yüzde 21,2’ye yükselen Rusya ise birinciliğe yükselmiştir.

Konya İthalatının Ana Sektörlerdeki Dağılımı (2020)

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

İthalat verileri ana sektörler anlamında incelendiğinde; “İmalat Sanayi” sektörünün son iki yıldaki düşüşünün durduğu ve 2020 yılında bir önceki seneye oranla yüzde 13,4 artarak yüzde 79,4 oran ile ilk sıradaki yerini koruduğu görülmektedir. “Tarım ve Ormancılık” sektöründe ise 96 milyon dolar daha az ithalat rakamı ile 2020’deki oran yüzde 16,9 olarak gerçekleşmiştir.

Alt Sektörler Bazında Konya İthalatının Dağılımı (2020)

Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu

Alt sektörler anlamında ithalat verileri incelendiğinde; “Makine Teçhizat” sektörünün ihracatta olduğu gibi ilk sırayı aldığı görülmektedir.

İmalat Sanayi 79,4%

Tarım ve Ormancılık 16,9%

Madencilik ve Taşocakçılığı 3,2%

Diğer; 0,5%

Makine Teçhizat;

21,6%

Bitk.ve Hayv.

Üretim; 16,9%

Kimyasal Ürünler;

15,9%

Gıda Ürünleri;

11,1%

Ana Metal Sanayi;

6,7%

Elektrikli Teçhizat; 3,9%

Bilgisayar, Elektronik; 3,6%

Mot. Kara Taşıtı; 3,4%

Kauçuk ve Plastik; 3,2%

Kömür ve Linyit; 2,5%

Diğer (22 Sektör) ; 11,4%

78