Elektronik ortamda; devlet, işletmeler, vatandaşlar, çalışanlar ve kamu birimleri arasındaki yeni etkileşimler şu şekildedir:
- Kamu birimleri arasındaki ilişkiler (Government to Government: G2G)
14
- Devlet ve işletme arası (Government to Business: G2B) ilişkiler,
- Devlet ve çalışanlar arası ilişkiler (Government to Employee: G2E), olmak üzere dört temel e-devlet etkileşim alanına dayanmaktadır. E- devlet ile var olan bu etkileşim alanları; devlet, işletmeler ve vatandaşlar arasındaki ilişki çerçevesinde aşağıdaki şekilde belirtilmiştir;
Şekil 2. Elektronik Ortamda Devlet (Kamu) ve Etkileşim Alanları2
1.3.1. Kamu Birimleri Arasındaki İlişkiler (Government to Government: G2G)
Elektronik ortamda kamu kurumları arasındaki ilişkiler; gerek tüm kamu yönetim birimleri arasındaki yatay ilişkileri, gerekse de merkezi ve yerel yönetimler arasındaki ilişkileri kapsamaktadır (Uçkan, 2003: 47). Elektronik ortama geçişle birlikte bilgiye erişimin hızlanması hem kamu kurumları arasındaki ulaşımı hızlandırmış hem de kullanıcılara yeni bir güç sağlamıştır. Kurumlar arasındaki bilgi- belge sirkülasyonu, bilgi alışverişi, yürütülen çalışma plan ve projeleri, elektronik devlet yardımıyla koordineli bir şekilde yürütülmeye başlanmış ve topluma sunulan hizmetin kalitesi artırılmıştır. Bu bağlamda devlet kurumlarının kendi içinde strateji geliştirmeleri ve her şeyden önce kendi içlerinde uyumu sağlamaları hizmet kalitesinin vatandaşa geçmesindeki en önemli unsurlarından biri olmuştur. Yürütülen çalışmaların sanal ortamda yapılması, her kurum adına güçlü bir alt yapı istediğinden vazgeçilerek kurumların kendi aralarındaki otomasyon süreçlerini ve bilgiye dayalı altyapılarını tamamlamalarına ihtiyaç duymalarına sebebiyet vermiştir. E-devlete geçişle birlikte çözülmesi gereken en önemli konulardan biri de hizmete hazır bulunan bu uygulamaların vatandaşa nasıl geçirileceği hususudur. Bunun için kurumların tek bir e-devlet portalı yaratması gereği aşikârdır. Teknik bir altyapı ve
15
kaliteli insan kaynakları ile desteklenecek olan bu e-devlet portalıyla kamu birimleri arasında sağlanan birlik vatandaşa da sağlıklı bir şekilde geçecektir.
1.3.2. Devlet ve Vatandaş Arası (Government to Citizen: G2C) İlişkiler Vatandaşın, geleneksel devlet anlayışı içerisinde kamu kurum ve kuruluşlarıyla kurduğu bağ doğumdan önce başlamakta ve ölümden sonra bile devam etmektedir (Erdal, 2004: 3-5). Geçmişten günümüze kurulan bu etkileşimin geleneksellikten çıkıp elektronik ortama aktarılmasında birtakım güçlükler yaşanması muhtemeldir. Ancak devlet kurumlarının bu konuda gösterdikleri hassasiyet sayesinde devlet ve vatandaş arasındaki elektronik etkileşim sağlanmış ve vatandaşlar erişmek istedikleri birçok hizmeti internet ortamında zaman ve mekân sınırlaması olmadan, sıraya girip kuyruklarda beklemeden, en önemlisi de zaman kaybetmeden hızlı bir şekilde alabilmektedir. Hizmete sunulan bu işlemlerin rahatça yapılabilmesi için devlet hizmetlerine erişim tek bir portaldan sağlanmış ve devlet vatandaş bağı karışıklıklardan arındırılmıştır. Bu sayede vatandaşın devlete ulaşmasındaki engeller ortadan kalkmakta ve devlete karşı sorumluluklarını (vergi, trafik cezası ödemek vb.) geciktirmeden yerine getirebilmektedir. Bilgi ve iletişim teknolojilerine dayanan vatandaş ve devlet arasındaki etkileşimde sunulabilecek bazı servisler şunlardır (Kuloğlu, 2007):
1.3.2.1. Bilgi Sağlama/Verme Amacıyla Sunulan Hizmetler:
Devletten bilgi alma/verme amacıyla vatandaşların yararlanabileceği hizmetler şunlardır; haberler, dokümanlar, raporlar, kamu bilgileri, hava durumu- meteoroloji hizmetleri, döviz kurları, istatistiki bilgiler, mevzuat ve kanunlar, sanatsal ve kültürel etkinlikler vb.
1.3.2.2. Sorgulama ve Cevap Alma Şeklinde Sunulan Hizmetler:
Vatandaşlar e-devletten sorgulama ve cevap alma şeklinde yararlanabileceği hizmetler şunlardır; sosyal yardımlar, sağlık, aile ve çocuk, eğitim, yerel yönetimler, kurumlara dilekçe vermek, ehliyet, pasaport vb. talepler, telefon müracaat, nakil ve kapama, iş/eleman arama, güvenlik ve askerlik, yargı işlemleri vb.
16
1.3.2.3. Online İşlemler Olarak Sunulan Hizmetler:
Vatandaşları bürokrasinin hantal yapısından kurtaran ve online olarak sunulan hizmetlerden bazıları şu şekildedir; vergi beyannamesi ve tahakkuk işlemleri, bankacılık işlemleri, sigorta işlemleri, kamu alımları, hastane randevu sistemi, dispanser ve sağlık ocakları, hazine bonoları, devlet tahvili işlemleri, standart, marka, patent başvurusu, sertifikasyon, bilimsel araştırma formlarına başvuru, öğrenci kredisi başvurusu, okullara başvuru ve kayıt, demokratik yönetim ve seçim, askerlik başvurusu, ulaşım, rezervasyon ve bilet alma vb.
1.3.3. Devlet ve İşletme Arası (Government to Business: G2B) İlişkiler Kamu alımları tarzı ticari kuruluşlardan kamuya ya da kamu kuruluşlarından ticari kuruluşlara doğru gelişen tüm ticari ilişkileri içerdiği gibi, sivil toplum kuruluşları veya diğer toplumsal oluşumlar da dâhil olmak üzere tüm kuruluşlarla olan karşılıklı ilişkilerde bu kapsama girmektedir (Uçkan, 2003: 47-48). Özel veya kamu kurumu olmasının bir farkının olmadığını kanıtlayan bu kuruluşlar her oluşumun devlet yapısından bağımsız olmayacağını kanıtlamaktadır. Devletin kendi kurumları yanında özel işletmelere ihtiyaç duyduğu bu elektronik ortamda işletmelerde aktif rollere sahiptir. Devletin farklı kurumlarından fikir alışverişi yapmakta çeşitli konularda kurumlara destekleyici yapılanmalar olmaktadırlar. İşletmeler işe başlama aşamasında ilgili devlet kurumlarından yatırım yapılacak yerin yasal statüsü, o çevrenin demografik yapısı, ulaşım sıkıntısının olup olmadığı hakkında bilgi alırlar. Daha sonra işletmenin kurulmasıyla var olan süreç işler ve işletmenin hukuki durumu netleştirilir. Elektronik ortamdan hem fayda sağlayan hem de faydalanan işletmeler kendi iş süreçlerini de sanal ortamda tamamlayarak sorumluluklarını yerine getirmektedirler. Vergi dairesine gitmeden beyanname doldurabilmekte, vergi ve SSK primi gibi ödemeleri yapabilmekte ve şirketle alakalı hukuki durumundaki herhangi bir değişimi (birleşme, iflas) elektronik ortamda rahatça gerçekleştirebilmektedir
17
1.3.4. Devlet ve Çalışanlar Arası İlişkiler (Government to Employee: G2E)
E-devlet uygulamalarının başarıya ulaşmasındaki en önemli unsurlardan biri olan kamu çalışanları kamu hizmetlerinin normal vatandaşa aktarılmasında önemli rol oynamaktadır. E-devlet uygulamalarının her ne kadar sağlam bir altyapı ile çalışması gerekse de bu alt yapının insan faktörüyle hayata geçeceği unutulmamalıdır. Burada önemli olan insan sayısının fazla olması değil ihtiyaçlara cevap veren çalışanların olmasıdır. Bu bağlamda ihtiyaç duyulan en önemli faktör bilgi ve iletişim teknolojileri konusunda yeterli donanıma sahip ve ağ teknolojilerine hâkim olan nitelikli elemanların yetiştirilmesidir. E-devlet uygulamaları geleneksel devlet uygulamalarının aksine monoton ve rutin işlemlerin yerine hızlı ve ulaşımı kolay hizmetler sunmaktadır. İşlerin hizmete hazırlanma sürecinin kısa ve basit olması, hem çalışanlar açışından hem de vatandaş açısından büyük kolaylık sağlayarak daha verimli işlerin yapılması için zaman yaratmaktadır. Geleneksel yapıdaki süreçte her şeyin manuel yapılması ve kâğıt ortamına dökülmek zorunda olması çalışanları devlet işine karşı soğutmakta ve hizmet sunumunda isteksizlik yaratmaktaydı. Makineleşmeye maruz bırakılan kamu çalışanlarının e-devlet ile aynı işi defalarca yapmaktan kurtulmasıyla daha yaratıcı, yönetime katılan ve hatta katkıda bulunan ve kişisel gelişime açık bireylerin ortaya çıkması sağlanmıştır. Bu şekilde devletle daha verimli çalışan, yaptığı işin ne olduğunu bilen güncel mevzuata hâkim bir çalışan profiliyle e-devletin sağlamlaştırılması gerçekleştirilmiştir. E- devlet anlayışıyla kamu kurumları kendi arasındaki iletişim problemlerini en aza indirmiş, bu doğrultuda vatandaş ve kamu çalışanlarının da çalışma ve hizmet alma şartları iyileştirilerek her anlamda zamandan tasarruf sağlanarak e-eğitim, e- öğrenme, e-hizmet alanlarına yönelim artmıştır.