Devlet destekleri

Türkiye’de denizcilik sektöründe devlet destekleri her ne kadar yetersiz olsa da, yatırım teşvik belgesi çerçevesinde bazı teşvikler bulunmaktadır.

20 Haziran 2012 tarihli 2012/1 tebliğ nolu ‘Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğ’ uyarınca, yatırım teşvik belgesi olan tersanelerin gemi inşa yatırımları için KDV istisnası, gümrük vergisi muafiyeti, sigorta primi işveren hissesi desteği sağlanabilmekte olup, tersane modernizasyonu yatırımları için de sadece KDV istisnası ve gümrük vergisi muafiyeti sağlanabilmektedir.

Yatırım teşvik belgesi, sermaye birikimlerini yatırıma yönlendirmek, imalatta katma değer yaratmak, teknoloji kullanımını ve yenilenmesini özendirmek, bölgeler arası ekonomik dengesizlikleri gidermek, ülkede istihdam yaratmak ve dünyada rekabet gücü yaratmak gibi gayeler için yatırımcıların devlet tarafından desteklenmesi amacıyla verilen belgelerdir (Çetin, t.y.)

Teşvik belgesinde faiz desteği öngörülen yatırımcılar için, kredi kullanımı ve finansal kiralama sözleşmesi yapılması uygun görüşen projelere ilişkin faiz desteği sağlanabilmektedir.

23.08.2015 tarihli ‘Deniz Ticaret Filosunun Geliştirilmesi ve Gemi İnşa Tesislerinin Teşviki Hakkındaki Kanunun Uygulanması Hakkında Yönetmelik’, yatırım belgesi olan aşağıda tanımlı araçlar için gümrük vergisi ve ithalde alınan diğer vergi (Katma Değer Vergisi ve Özel Tüketim Vergisi hariç), damga resmi dahil, muaf olarak ithal edilmesini sağlamaktadır;

 Yurt dışından yeni veya kullanılmış olarak satın alınan gemiler, yüzer havuzlar ve su araçları ile bunların gövdesi (teknesinin/kabuğunu),

 Kültür ve Turizm Bakanlığından yatırım belgesi almış olmak şartıyla, turizm amaçlı ve yeni inşa edilmiş olarak yurt dışından ithal edilecek veya aynı amaçla kullanılma taahhüdünde bulunulmak kaydıyla yurt içinde inşa edilecek her türlü deniz turizm aracı

Bu yönetmelik ile kamu iktisadi kuruluşlarına ait gemiler, yüzer havuzlar ve deniz turizm aracı ithallerinde P&I sigortası aranmamakta olup, ilaveten turizm işletme belgesi olan yat, gezinti teknesi ve benzer suretteki su araçları için de P&I sigortaları zorunluluğu da ortadan kalmış bulunmaktadır.

2015/1 Nolu ‘Tasarım Desteği Hakkında Tebliğ (Tebliğ No: 2008/2)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ’ ile gemi ve yat sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin Türkiye’de yerleşik şirketlerden alacakları tasarım hizmetine ilişkin giderleri, yıllık en fazla 200,000 USD’ye kadar %50 oranında 5 yıl süre ile desteklenebilmektedir. Türkiye’de gemilerin kayıtlı olduğu sicil Milli Gemi Sicili’dir. Milli Sicil dışında ve genellikle kolay bayrak olarak bilinen (flag of convenience) yabancı bayraklarda bulunan gemilerin, Türk Bayrağı’na geçirilebilmesi amacıyla 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu çıkarılarak TUGS, yani Türk Uluslararası Gemi Sicili oluşturulmuştur. TUGS’a kayıtlı gemilerin ve yatların işletmesi ile bu sicile başka bir kimse adına kayıt edilmek üzere devir kazançları, gelir vergisi, kurumlar vergisi ve fonlardan istisna tutulmakta olup, Türkiye’de ikamet etmekte olan Türk vatandaşlarına ve yabancı kişilere ait gemiler ve yatlar ile Türkiye’de Türk kanunlarına göre kurulmuş olan şirketlere ait gemilerin ve yatların işletilmesi ve başka bir kimseye satışından sağlanan kazançlar da istisna tutulmaktadır (Kurt, 2014). TUGS ile, sadece işletme kazançları ve devirlere ilişkin kazançlar değil, gemilerin alım satımı, ipotek tesisleri, kredi ve navlun sözleşmeleri gibi sözleşmeler için banka ve sigorta muameleleri vergisi, damga vergisi ve fonlardan muaf tutulabilmektedir. Ek olarak, TUGS’a kayıtlı gemiler için de Milli Sicil’e kayıtlı gemilerde olduğu üzere kabotaj hattında gerçekleştirecekleri yük ve yolcu seferleri için Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) sıfıra indirilmiştir.

Türkiye’de sigortalar ile ilgili olarak, 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu gereği Türkiye’de sigortalanabilir menfaati olan yerleşik kişiler için Türkiye’de faaliyette bulunan sigorta şirketlerinden sigorta yaptırma zorunluluğu bulunmaktadır. Sigortalar yurtdışından temin ediliyor olsa bile, Türkiye’de yerleşik bir sigorta şirketi tarafından lokal vergiler ödenerek lokal bir poliçenin tanzim edilmesi gerekmektedir. Fakat kanunun 15.maddesinde belirtildiği üzere gemi işletmecilerinin yurtdışında temin edeceği sorumluluk sigortaları istisna tutulmuştur. İlaveten 2008/14373 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla gemi işletmecilerine ek olarak TUGS’a kayıtlı gemiler ve yatların sigortaları da yurtdışında yaptırılabilecek sigortalara dahil edilmiştir. Böylece TUGS’a kayıtlı gemilerin yurtdışından temin edecekleri P&I, H&M, W&S ve diğer sigortaları için Türkiye’den ilave bir lokal poliçe tanzim ettirmesine gerek kalmamıştır.

20 Mart 2015 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilen ve "Torba Yasa Teklifi" olarak isimlendirilen tasarıda Türk denizcilik sektörü için oldukça önem arzeden koster hurda teşvikleri belirtilmektedir.

Bu tasarıya göre, Milli Gemi Sicili veyahut TUGS’a kayıtlı, ticari yük taşımalarında kullanılan gemilerden cins ve nitelikleri bakanlıkça belirlenen gemilerin, hurdaya ayrılmasını desteklemek amacıyla yerlerine, en az %35 yerli katkı oranıyla Türkiye'de inşa edilmek şartıyla ve en az 5 yıl Türk bayrağı altında işletilmek ve inşasının 3 sene içinde tamamlanması veya inşasını takiben 5 yıldan evvel satılması durumunda genel hükümler uyarınca verilen teşvikin tahsil edilmesi şartıyla yeni gemilerin finansmanında kullanılmak ve hurda bedelini aşmamak üzere nakdi ödeme yapılması konusunda Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı yetkili kılınmıştır. Bu tasarı ile 20 yaşın üzerindeki gemilerin yerlerine yeni teknolojiler ile 5,000 – 8,000 DWT aralığında ve Türk tersanelerinde yeni gemilerin inşa edilmesi için hurda teşviği uygulanacağı belirtilmektedir. Bu tasarının hayata geçmesi ile Türkiye’deki yaşlı gemi filosu yenilenerek Türkiye’nin bölgede daha güçlü bir denizci ülke olması hedeflenmektedir. Ayrıca yeni inşa edilecek gemiler sayesinde yaratılacak istihdam, yan sanayi ve ilgili diğer sanayilerin canlanması, vergiler, sigortalar, gemilerin işletilmesi, gemilerde çalışacak personeller vb. konularda ülke ekonomisine büyük katkı sağlanması hedeflenmektedir (IMEAK DTO, 2015).