Ders Kitaplarının Kapak Tasarımlarında Görsel Bütünlük

Sağlama Açısından Renk Unsurunun, İllüstrasyon Unsuru Üzerindeki Etkisi

Ders kitapları kapak tasarımlarında kullanılan illüstrasyonlar, hem kitap kapağının hem de kitabın bütününü etkileyen önemli kriterlerdendir. Ġllüstrasyonlarda kullanılan renkler çocuğun yaĢ seviyesi göz önünde bulundurularak hazırlanmalıdır.

Çocuğun yaĢı renk belirlemede önemli bir kriterdir. Demirel (2005) „e göre 7-9 yaĢ dönem çocuklarında renk-obje iliĢkisi tam olarak geliĢmediğinden; sıcak ve canlı renklerde yapılan resimlemeler çocuğun kitaba duyduğu ilgiyi artırmaya yardımcı olacaktır. Örneğin; ağaçlar turuncu, kırmızı; bulutlar pembe mavi yeĢil gibi renklerde kullanılabilir. Bu dönem çocukları için hazırlanan kitaplarda siyah beyaz resimlemeler kullanılmamalıdır.

9-12 yaĢ grubu çocukları için hazırlanan ders kitaplarında, renk kavramı ve perspektif geliĢmeye baĢladığı için, renk seçimleri gerçeğe biraz daha yakın olmalıdır. Çünkü bu yaĢtaki çocuklar artık renkleri gerçek yaĢamdaki renklerle bağdaĢtırma eğiliminde olabilirler. Ancak yine de soğuk renklerin ve siyah-beyazın az kullanılması önerilir. (Demirel, 2005, s.163).

12 yaĢ ve üstü çocuklarda geliĢim, perspektif ve gerçeklik olgusunun üst düzeyde olması, ders kitaplarının içerik ve konu açısından ağırlaĢması, bilimsel ciddiyetin artması gibi durumlar, kullanılan renkleri de dolaylı yoldan etkilemektedir. Renkler daha ciddi ele alınmalı ve bilimsellik renkler aracılığıyla hissettirilmelidir. Zaman zaman fotoğraflardan da yararlanılabilir. Ayrıca siyah beyaz renkler de artık rahatça kullanılabilir. (Demirel, 2005, s.163-164). Bu bağlamda her yaĢ grubu ve seviye için farklı renklerde illüstrasyon kullanımı doğru olacaktır.

Ġllüstrasyonlarda renk kullanımı, kitap kapağındaki görsel bütünlüğü sağlama açısından büyük bir öneme sahiptir. Ġllüstrasyonlar, kitap kapağında kullanılırken, seçilecek renkler kapaktaki kompozisyon göz önünde tutularak belirlenmelidir. Ġllüstrasyon renkleri seçilirken, kapaktaki görsel bütünlüğün desteklenmesi gereklidir. Becer (2002)‟ e göre bir tasarım içindeki görsel unsurlar bütünlük oluĢturacak Ģekilde bir araya getirililiğinde, kompozisyondaki dağınıklığın ve parçalanmanın önüne geçilmiĢ olur.

Bir kapak tasarımında kullanılan illüstrasyonlar, farklı renklerden meydana gelebilir. Ancak bu renkler kendi içlerinde bir bütünlük oluĢturmalıdır. Becer (2002)‟ e göre benzerliğe dayalı bir bütünlük içindeki farklı unsur, dikkati çeker.

Örneğin; sadece sıcak ve canlı renklerin kullanıldığı illüstrasyonlarda, siyah veya beyaz bir illüstrasyon renk bütünlüğünü bozar veya sadece canlı renkler kullanılarak hazırlanmıĢ bir kapak tasarımındaki illüstrasyonlarda, donuk ve cansız renkli bir illüstrasyon kullanmak, bütünlüğü bozar. Aynı zamanda kullanıldığı illüstrasyonun arka planda kalmasına sebep olur. Ancak, kapak tasarımında kullanılan illüstrasyonlarda, özellikle bir tanesine vurgu yapılmak istenildiğinde bu yöntem kullanılabilmektedir. Ancak Becer (2002), bu yöntemin kullanılmasında dikkat edilmesi gereken bir noktayı ele almaktadır: “Farklı olanı öne çıkararak algılamayı sağlamak için, diğer tasarım unsurlarının bir bütünlük içinde bulunmaları gerekir.”

Birbirine benzer Ģekiller bütünlük oluĢturmak üzere bir yüzey üzerinde

yinelendiklerinde, meydana getirdikleri doku içinde kendiliğinden bir ritim oluĢur. Bu ritim, tek düze olanla alıĢılmamıĢ olanı bir araya getirir. Birimler kendi aralarında ve ayrıntılarda oluĢturdukları kontrastlarla yeniliği vurgularken, birlikte meydana getirdikleri doku ise bütünlük oluĢturur. (Becer, 2002, s.72). Ders kitabı kapak tasarımlarında kullanılan illüstrasyonlarda, bütün parçalar bir araya gelerek

bütünlüğü sağlamalıdır. Bunun en iyi yolu renklerin uyumlu olarak seçilmesinden geçer. Her bir illüstrasyon, farklı bir renkte olacaktır elbet. Ancak, bu illüstrasyonlar kapak tasarımı yüzeyinde bir bütün olarak algılanmalı ve bunun renkler yardımıyla sağlanabileceği unutulmamalıdır.

3.5.2. Ders Kitaplarının Kapak Tasarımlarında Görsel Bütünlük

Sağlama Açısından Renk Unsurunun, Tipografi Unsuru Üzerindeki Etkisi

Ders kitap kapaklarında kullanılan tipografi, öğrencinin yaĢ grubu göz

önünde bulundurularak tasarlanmalıdır. Tipografide renk kullanımı, kapak tasarımındaki görsel bütünlüğü sağlama açısından oldukça önemlidir. Tipografide kullanılan renkler, kapakta kullanılan illüstrasyonlarla ve arka fonla bir bütünlük içinde olmalıdır. Bunu sağlamanın en birincil yolu renklerdir. Tipografi ve illüstrasyon biçim ve görev bakımından birbirlerinden tamamen farklı oluĢumlardır. Ancak bir kapak tasarımında ayrı görevlere ve biçimlere sahip olan unsurların, bir bütünlük içinde yer alması gerekmektedir. Tasarımcı bunu renkler yardımıyla sağlayabilir.

Ders kitapları kapak tasarımlarında kullanılan tipografide en önce öğrencinin yaĢ seviyesi dikkate alınmalıdır. Küçük yaĢ grupları için hazırlanan ders kitap kapaklarında kullanılan tipografi; büyük puntoda, tırnaksız ve canlı renklerden meydana gelmelidir. Özellikle bu yaĢ grubu çocuklar için hazırlanan kitap kapaklarında kullanılan tipografide, çocuk henüz okuma yazmayı öğrenme aĢamasında olduğu için, daha canlı ve parlak renkler tercih edilmelidir.

Tipografide renk seçimi yapılırken, kullanılan illüstrasyonlar ve arka fon beraber düĢünülmelidir. Kapak tasarımında görsel bütünlük sağlanması açısından bu üç unsur, renk bakımından birbirine uyumlu olmalıdır. Tamamen sıcak ve canlı renklerden oluĢan bir kapak tasarımında, siyah renkte tipografi kullanmak, bütünlüğü bozacağı gibi, çocuğa itici gelecektir.

Tipografide renk seçilirken, çocuğun psikolojisi göz önünde

bulundurulmalıdır. Demirel (2005)‟ e göre rengin, çocuk psikolojisi üzerindeki etkileri ve içerdiği anlamlar kitap tasarlama iĢinde geri plana atılmaktadır. Soğuk renkler uzaklık ve derinlik etkisi yaratır. Sıcak renkler daha neĢeli ve canlıdır. Örneğin; kırmızı, sarı, turuncu dikkat çekici renkler; yasaklamanın, uyarının ve Ģiddettin rengi olarak algılanır. Mavi, yeĢil gibi renkler; özgürlük ve rahatlığı

simgelerler. Aynı zamanda da bilgi aktarımını kolaylaĢtırır. Siyah; korku yas ve ölüm gibi olguları; beyaz ise saflığı ve bakirliği simgeler. (Demirel, 2005, s.178). Bu etkiler göz önüne alınarak seçilmiĢ tipografi renkleri, her zaman daha pozitif sonuçlar doğuracak ve öğrenci psikolojisini olumlu yönde etkileyecektir.

Ders kitabı kapak tasarımlarında farklı amaca hizmet eden birkaç tipografik dizin bulunmaktadır. Bunlar; kitabın adı, hangi seviyeye ait olduğu, kitabın türü, kaçıncı sınıf olduğu ve hangi yayınevinde hazırlandığı gibi bilgilerdir. Ancak tasarım açısından konuyla alakalı kabul edilen dizinler kitabın adı, kaçıncı sınıfa ait olduğu ve kitabın türü gibi tipografik bölümlerdir.

Kapak tasarımında kullanılan tipografik unsurlar, en önce kendi içlerinde bir bütünlük sağlamalıdır. Bu bütünlüğü yazı türüyle, puntoyla ya da renk aracılığıyla sağlamak mümkündür. Ancak vurgulanması gereken ilk olarak hangisiyse büyüklük, renk gibi unsurlar aracılığıyla vurgulama yapılabilir.

3.5.3. Ders Kitaplarının Kapak Tasarımlarında Görsel Bütünlük Sağlama