Demontaj(Sökme)-Dfd Dizaynı

Çevre koruma, iĢ sağlığı ve araĢtırmalardan yararlanmanın geliĢmesi, endüstriyel ürünlerin sürekli artan tüketiminin meydana getirdiği problemlerle baĢa çıkmayı sağlayacak birçok yeni aktiviteyi teĢvik etmektedir. En önemli problemlerden biri kullanılmıĢ ürünlerin yok edilmesidir. Geri çevrimin artmasına rağmen büyük miktarlardaki katı atıklar arazi dolduracak Ģekilde konulmakta ve bu da ciddi bir kirlilik yaratmakta ve mesleki hastalıklara neden olmaktadır. Örneğin her yıl 2 milyon araba çöpe atılmaktadır. Birçok metal parça yeniden kullanılmaktadır, yaklaĢık 400.000 ton plastik, cam ve tahta atık oluĢur, bunun 130.000 tonu plastiktir. Amerika‘da önümüzdeki 4 yılsonunda otomotiv endüstrisi 230.000 ton plastik atık oluĢturacaktır. Büyük miktarda katı atık oluĢturan baka bir aktivite de evde kullanılan gereçlerin atılmasıdır. Ayrıca cihaz ve bilgisayar endüstrisi de katı atık oluĢumuna katkıda bulunmaktadır. Xerox,Oce,Kodak ve Canon artık eski fotokopi makinalarını geri almaktadır. Parçalar ayrılıyor, temizleniyor, gruplanıyor ve kurtarılabilecekler fabrikaya tekrar üretilmek üzere gönderilmektedir. Tekrar üretilmeye uygun olmayanlar ise geri çevrim yapılmaktadır. Böylelikle kullanılmıĢ 100 çeĢit plastik atık sayısı yaklaĢık 25 e indirilmektedir.75 i geri çevrimde kullanılmaktadır.

Demontaj, parçaların çoğu kolay montaj ve sökme iĢlemlerine uygun olarak tasarlanmadığından parçaların tekrar kullanımında gecikmeye yol açan ciddi bir problem olarak gözükmektedir. Entegre dizayn (modüler dizaynın karĢıtı olarak),bir ürünün demontajını ve materyallerin homojen gruplara ayrılmasını çok zorlaĢtırır. Demontaj parçaların yeniden kullanımı, yeniden üretimi ve materyallerin geri çevrimini sağladığından demontaj dizaynı geri dönüĢümde etkilidir. Yeniden kullanım ve yeniden üretim ürünlerin kullanım ömrünü arttırdığı için birçok kaynağı kurtarır.Otomobil sektörü bu prensipleri bazen kullanmıĢtır. Fotokopi makinalarında ise, toner kartuĢlarının yaklaĢık %60‘ı fabrikalara yenilenmek ve yeniden satılmak üzere geri gönderilmektedir.

DFD kullanılacağı zaman, kavramsal ürün dizaynından detaylı ürün dizayn safhasına kadar, ürünün yaĢam döngüsünün geliĢtirme, üretim, dağıtım, kullanım ve ortadan kaldırma veya geri çevrim evreleri bir arada düĢünülür. Bu yaklaĢımın politikaları çevresel, iĢ salığı ve araĢtırma sonuçlarının yanında kullanılmıĢ ürünlerin yok edilmesi ve geri çevrimine bakılarak oluĢturulmalıdır. Bu yüzden demontaj dizaynı çevresel dizayn ve onarılabilirlik dizaynı ile yakından ilgilidir.

Yeni ürün geliĢtirme takımının kullanıcı ve toplum için maliyeti tahmin etmesi için, maliyeti tahmin eden, çevreye, iĢ sağlığına uygun olan ve araĢtırma sonuçlarının kullanımını arttıran yaĢam döngüsü maliyeti modelleri gereklidir.

Montaj ve demontaj ayrıca Ģunlarla da alakalıdır: (1)Bir yer üzerinde bulunan büyük yapılarda montaj gereklidir;(2) Ürünün boyutu, ağırlığı ve paketlenme Ģeklinin her türlü taĢıma yöntemine uygun olması ve (3)müĢteri tarafından monte edilecek ürünler.

4.2.1. Dfd’nin anahatları ve montaj dizaynına etkileri

Bir ürünün sökülmesinin planlanmasında 2 strateji vardır:

 Önce değerli parçalar sökülmelidir ve iĢlem sakıncalı hale geldiğinde sökme iĢlemi durdurulmalıdır.

 Birçok parçanın bir kerede sökülmesini sağlayarak demontaj iĢlemleri verimli hale getirilmelidir.

Demontaj iĢleminde iki aĢama vardır: birincisi bileĢenlere ayırma diğeri ise bileĢenlerin kalitesi. Ġlk aĢama, korunmuĢ enerji, hammadde ve iĢ gücüne daha fazla yatırım yapmaktır. Bu aĢama Ģöyledir:

 Tekrar kullanım

 Tekrar üretim

 Yüksek kaliteli malzemeye dönüĢtürme

 DüĢük kaliteli malzemeye dönüĢtürme

 Enerji için yakma

 Araziye boĢaltma

Kalite aĢaması demontaj tekniğini belirler. Bu aĢama Ģöyledir:

 Yeni gibi.

 Deforme olmamıĢ ve tam,ama kabul edilebilir yüzey hasarlı olabilir.

 Deformasyon ve hasar kabul edilebilir fakat malzeme kirlenmemiĢ olmalı.

 Bazı malzeme kirlilikleri önceden belirlenmiĢ limit sınırlarında kabul edilebilir. Demontaj dizaynı yapılırken akılda tutulması gereken noktalar Ģunlardır: 1. Tanımlama. Malzemeler ve parçalar tanımlanmalıdır. Örneğin Amerika‘da

polimerler 7 kategoride sınıflandırılmıĢtır.

2. Geri dönüĢüm. Metal veya alaĢımlar geri dönüĢüm yapılırken ilk aĢama bunların atıklık seviye veya derecesinin bilinmesidir. Genel prensip çeĢitliliği azaltmaktır.

3. Uygunluk. Malzemelerin tamlığını sağlayın. Örneğin kabarık ürün bileĢenleri korozyon kilit parçalarına uygun olmalıdır ve bağlantı baĢlarının korozyonu (veya aĢınması) demontajı zorlaĢtırabilir.

4. Biçim ve yapısal dayanıklılık. Demontaj kolaylığı için zayıf noktalarla (servis yüklerini taĢıyabileceği Ģekilde) kurun.

5. Bağlayıcı ve yapıĢtırıcılar. Bağlayıcılar bir perçin gibi sağlam olmalıdır fakat sökülürken bir vida kadar kolay sökülmelidir. YapıĢtırıcılar ise kesme iĢlemlerinde dayanacak kadar güçlü fakat ayrılabilecek Ģekilde zayıf olmalıdır.

Bu anahatların birbirinden nasıl etkilendiği ve montaj dizaynını nasıl etkilediği aĢağıda özetlenmiĢtir.

4.2.2. Montaj üzerindeki pozitif etkileri  BileĢen sayısını azaltılmalı

 Bağlayıcı sayısını azaltılmalı

 Ayırma noktalarının görünürlüğünü ve eriĢebilirliği sağlanmalı

 Demontaj sırasında uyum değiĢikliklerini önlenmeli

 Rijit olmayan parçaları önlenmeli

 Demontajın ortak alet ve ekipmanla yapılması sağlanmalı

 Tüm parçaların kullanım ve temizlik kolaylığının tasarlanmalı 4.2.3. Montaj üzerindeki negatif etkileri

 Ġki yönlü kesme uyumları veya bunlar üzerindeki kopma noktaları tasarlanmalı

 Ayrılması ve yok edilmesi kolay eklenmiĢ, birleĢtirilmiĢ bileĢenler kullanılmalı

 BileĢenler ayrılması kolay olacak Ģekilde tasarlanmalı

 Suda çözünen yapıĢkanlar kullanılmalı

Demontaj Anahatlarının Montaj Üzerindeki Küçük Etkileri

 Ürünler yeniden kullanılacak Ģekilde dizayn edilmeli

 Ayrı parçalara olan ihtiyaç elimine edilmeli

 Farklı malzeme sayısı azaltılmalı

 EĢ zamanlı demontaj ve ayırma iĢlemleri elimine edilmeli

 BileĢenler geri dönüĢüm ve demontaj sırasına göre mantıklı gruplara ayrılmalı

 Ayrılma noktaları ve malzemeler tanımlanmalı

 Uygun olmayan malzemelerin sınıflandırılması kolaylaĢtırılmalı

 Tehlikeli atıkların ortadan kaldırılması için bir teknik bulunmalı

 KalıplanmıĢ malzemelerin tanımları birçok yerde kullanılmalı

5. MONTE EDĠLEBĠLĠRLĠK DEĞERLENDĠRME METODLARI