Demografik Yapıdaki Değişim

Tarihsel dönemler itibarıyla ele aldığımız zorunlu göç ve tehcir olayları nüfusun demografik yapısını derinden etkilemiştir. Bu konuyu derinlemesine incelemek, bizi, ulaşılmak istenen hedefe objektif bir şekilde götürecektir.

Sovyet döneminde Ermeni Taşnakları şekil değiştirerek Bolşevik oldular. Ermeniler Bolşevik adı altında Sovyetler Döneminde Azerbaycan Türklerine karşı soykırımı devam ettirdiler. Bu soykırım gizli şekilde yapılmakta ve Ermenistan’ın Türklerden tamamen temizlenmesi amaçlanmaktaydı. Sovyetlerin ilk yıllarında “Sovyet Devletinin karşısında oldukları” suçlamasıyla birçok Azerbaycan Türkü ölüme mahkûm edildi veya en azından Sibirya’ya sürgün edildi. Ermenistan’ın Ermenileştirilmesi politikası Đkinci Dünya Savaşı’ndan sonra da devam ettirilmiştir. Bunun için ise Ermenistan’dan Azerbaycan Türklerinin tehciri gerekirdi. SSCB Bakanlar Kurulunun 29 Aralık 1947 tarihli kararı ile Ermenistan’da yaşayan Azerbaycanlıların Azerbaycan’a tehciri yasallaştırıldı. Karara göre Ermenistan’da yaşayan Azerbaycanlıların güya pamuk yetiştirilmesinin geliştirmesi amacıyla Azerbaycan’ın Kür ve Aras nehirleri arasındaki sıcak iklimin hüküm sürdüğü bölgeye yerleştirilmesi gerekiyordu. Ermeniler genellikle kırsal kesimde yaşayan Azerbaycan Türklerinin evlerinde yaşamak istediler. Bu dönemde Ermenistan’da 476 köy harabeye çevrilmişti. Ayrıca 1948–1952 yılları arasında Ermenistan’dan Azerbaycan’a 150 bin Azerbaycan Türkü sürüldü. Đkinci Dünya Savaşı’ndan sonra açlıkla mücadele eden insanlar bir de tehcir edildiler. Tehcir edilen 150 bin Azerbaycan Türkü Azerbaycan’ın sıcak bölgelerine yerleştirildi. Bu insanların yarısı açlıktan ve iklim değişikliğinden dolayı hayatını kaybetti (Hatemov, 2005:28-29).

Azerbaycan toplumunda hem Sovyetler Birliği döneminde ve hem de son dönemde yaşanan göç hareketleri ülke toplumunun demografik yapısını olumsuz etkilemiştir. Bu olumsuz etkileşim ilk aşamada kadın erkek dengesi üzerinde kendisini göstermektedir. Zira toplum genelinde zaten var olan kadınların erkek nüfusa olan oransal dengesizliği (kadınlar % 51,2, erkekler % 48,8) Kaçkınlar ve Mecburi göçmenler arasında daha büyük boyutlara ulaşarak bu oran artarak kadınlarda % 54,2 ulaşmış ve erkeklerde ise bu oran daha da azalarak % 45,8’e gerilemiştir. Kaçkınlar ve Mecburi göçmenler arasında aile reisinin kadınlardan oluştuğu ailelerin sayısında ise toplumun diğer kesimlerine göre de ciddi bir artış bulunmaktadır. Bunun genel göçmen ailelere oranı % 20’lere yaklaşmaktadır. Toplum içerisinde bu tür ailelerin geçim şartları haliyle daha kötü durumdadır. Mecburi göçmenlerin 17 yaşından küçük olanlar nüfus miktarı 196.480’dir. Ayrıca; 126.482 kişi öğrenci, 301.359 kişi çalışabilir nüfus, 196.380 kişi işsizler, 116.554 kişi emekliler, 5.000 kişi yetim çocuklar ve 4.000 kişisi ise kimsesizlerden ibarettir (www.turksam.org,2007).

Şekil 1. Mülteci (kaçkın) ve mecburi göçmen nüfusun yaşlara göre dağılımı

Kaynak: (www.turksam.org, 2007).

Mecburi Göçmenlerin etnik yapısına baktığımızda Azerbaycanlıların 565.408, Rusların 317, Kürtlerin 4.628 ve diğer etnik unsurların ise 131 kişiden ibaret olduğunu görmekteyiz. Bu vesileyle Ermeniler, Azerbaycan topraklarını işgal ederken toplum içerisinde bir ayırım yapmadan bütün meskûn nüfus bölgeden sürülmüştür (www.turksam.org, 2007).

Azerbaycan Devlet Đstatistik Enstitüsü ülkedeki Kaçkın ve Mecburi Göçmenlerin toplam sayısını 1999 yılı istatistiklerine göre 1 milyon kişi olarak vermiştir. Yalnız bu rakam savaş

ve işgal edilmiş bölgelere yakın yerleşim birimlerinden göç edenleri de kapsamaktadır. Ülkede resmi kayıttan geçen Kaçkın ve Mecburi Göçmenlerin 1999 yılı rakamlarına göre toplam sayısı 788.800 kişidir. Aynı kaynak Ermenistan’dan göç ettirilenlerin sayısını 192.100, Kazakistan’dan 1.600, Rusya’dan 1.000 ve Özbekistan’dan göç edenleri ise 25.100 olarak vermiştir (www.eraren.org, 2007).

2.1.1. Mültecilerin (Kaçkınların) ve Mecburi Göçmenlerin Demografik Durumu

1917–1989 yılları arasında Batı Azerbaycan’da Azeri nüfusun durumunu incelerken, 1948– 1953 yıllarında uygulanan “toplu göç” politikasını göz önüne almak şarttır. Stalin’in 23 Aralık 1947 tarihinde imzaladığı bir kararla, Ermenistan sınırları içinde kalan tarihi yurtlarını terk etmek zorunda bırakılan yüz binlerce Azeri, Azerbaycan içlerine “göçürülür”. Devlet eliyle yapılan bu zorunlu göçün haricinde, baskı ve tehditlere dayanamayan on binlerce kişi de “kendi rızası ile” yaşadıkları yerleri bırakarak Azerbaycan’a sığınırlar. Bütün bu olayların, nüfus oranları üzerinde etkileri olduğu açıktır. 1948–1952 yılları arasında yapılan tehcirden sonra Sovyetlerde 1959 yılında yapılan nüfus sayımına göre Ermenistan’da nüfusun milli terkibi aşağıdaki gibi olmuştur:

Tablo 2. 1959 yılı itibarı ile milliyetlerin nüfus durumu

Kaynak: Beşiroğlu (2001:464).

Görüldüğü gibi Ermenistan’ı Azeri Türklerinden temizleme politikası başarılı bir şekilde uygulanmıştır. Parsamyan’ın vermiş olduğu rakamlarla bu rakamları karşılaştırıldığında 130 yıl içerisinde Erivan bölgesinin nüfusunda aşağıdaki değişiklikler olmuştur:

Milliyetler Nüfus Sayısı

Ermeniler 1.361.800

Azeriler 107.7

Ruslar 56.5

Kürtler 25.6

• Ermeniler 57.305 kişiden 1.361.800 kişiye yükselmişti,

• Azeriler 84.089 kişiden ancak 107.700 kişiye ulaşabilmişti,

• Kürtler 26.911 kişiden 25.600 kişiye gerilemişti.

Doğum oranının çok yüksek olduğu Kürt nüfusun hiç artmadığı hatta gerilediği, dolayısıyla Azeri Türkleri gibi Müslüman Kürtlerin de acımasızca soykırıma uğradığı açıkça görülmektedir. Ermenistan’ın Azeri Türklerinden temizleme politikası bu yıllarda da devam ettirilmiştir. Fakat Ermeniler bu yıllarda da tamamen amaçlarına ulaşamamışlardı. Çünkü Türk nüfusu Ermenistan’dan tam anlamıyla bertaraf edilememişti (Beşiroğlu, 2001:464-465).

Bundan sonra genel olarak nüfus hareketliliği görebilmek için 1917–1989 tarihleri arasındaki rakamları vermek gerekir.

Aşağıdaki tablo bazı resmi rakamları netleştirmesi ve göçmen politikasının nasıl tedrici olarak ilerlediğini anlamak açısından ilgi çekicidir.

Tablo 3. 1917-1989 yılları arası Dağlık Karabağ nüfus durumu

YILLAR TOPLAM AZERBAYCANLILAR % ERMENĐLER %

1917 212.458 129,568 61 80,53 38 1922 781.011 76,539 9,8 671,513 86 1926 880.464 83,181 9,4 743,571 84,5 1937 1.209.456 124,434 10,2 1.009.004 83,4 1939 1.282.338 130,896 10,2 1.061.997 82,8 1959 1.763.048 107,748 6,1 1.551.610 88 1970 2.491.873 148,189 5,9 2.208.327 88,6 1979 3.037.259 160,841 5,3 2.724.975 89,7 1987 3.280.000 210 6,4 3.070.000 93,6 1989 3.283.000 1,5 0,001 3.281.000 99,9 Kaynak: Beşiroğlu (2001:465).

Görüldüğü üzere, toplam nüfus içinde Azerilerin oranı hızla düşerken, Ermeniler özellikle 1980 sonlarına doğru mutlak üstünlü sağlıyor. Sonuç olarak Ermeniler, uzun zamandan beri planlamakta oldukları “Türksüz Ermenistan” hayallerini gerçekleştirmiş oldular (Beşiroğlu, 2001:465).

Taşkıran’a göre de; (1995:14) “Dağlık Karabağ Sorunu ortaya çıkmadan önce bu özerk vilayetin nüfusunun % 80,5’ini Ermeniler, % 18,8’ini Azeriler, % 0,9’unu Ruslar ve % 6‘sını diğer etnik azınlıklar oluşturmaktaydı. Nüfusun yaklaşık % 81’i Hıristiyan, % 19’u Müslümanlardı. DKÖV’de nüfusun % 52’si kentlerde, % 48’i köylerde meskûnlaştı. Vilayetler okuma-yazma oranı % 98 idi.