Değişiklik Belirleme

Yapının, kullanım evresinde, zamanın ya da koşulların değişmesine bağlı olarak sağlığını yitirme riski ortaya çıktığından, sürdürülebilirlik değerlendirmesi eyleminde ilk yapılması gereken, oluşan değişikliklerin belirlenmesidir. Bu sırada, yapıda, kullanıcıda ya da kurallarda oluşan ya da oluşabileceği düşünülen sürdürülebilirliği engelleyici zaman ve koşul değişikliklerinin varlığı sorgulanabilir. Böylece,

• yapıda, • _eskime,

• çevresel özellik değişimi, • işlev değişikliği

• kullanıcıda,

• yaşlanma,

• _{var olan kullanıcının (birincil grup üyesi) ya da kullanıcı grubunun (ikincil grup)}

değişerek yerine yenisinin gelmesi,

• _kurallarda,

• zorunluluk değişimi,

• bilimsel bilgi değişikliği

oluşup oluşmadığı ortaya çıkarılabilir.

Değişiklik belirlemesi, yapının sağlıklı olma özelliğine sahip olduğu sıradaki yapı, kullanıcı, kural tanımlamalarıyla belirlenen durum ile değerlendirmenin yapıldığı sıradaki durum karşılaştırılarak yapılabilir. Durumlar arasında fark olup olmadığının saptanabilmesi için, • sürdürülebilirlik değerlendirmesi ilk olarak uygulanıyorsa, sağlıklı yapının elde edilmesi • değerlendirme ilk olarak uygulanmıyorsa, sağlıklı yapının elde edilmesi ve daha önce

gerçekleştirilen sürdürülebilirlik değerlendirmesi

eylemlerinin tanımlama adımlarından bilgi akışı sağlanmalıdır.

Değişiklik belirleme, çeşitli teknikler kullanılarak yapılabilir. Yapı ve kullanıcı ile ilgili değişiklikler gözlem (duyularla algılanabilen), görüşme, anket ile belirlenirken; kurallarda oluşan değişikliklerin saptanması, değerlendirmeyi yapan uzmanın bilgi birikimi, yenilikleri izleme, araştırma ve öğrenme yeteneği ile ilişkilidir.

Gözlem ya da görüşme ile, • _işlev,

• var olan kullanıcı ya da kullanıcı grubunun yerine yenisinin gelmesi,

• yaşlanma (kullanıcının yaş alması – bebeklikten çocukluğa, çocukluktan gençliğe,

gençlikten erişkinliğe, erişkinlikten yaşlılığa geçiş) değişiklikleri kolaylıkla saptanabilir. Ancak,

• yapıda eskime,

• _{çevresel özellik değişimi,}

• birincil grup üyesi kullanıcıda biyolojik, psikolojik, sosyolojik yapının değişimi ve • _{kural değişikliklerinin}

saptanması daha karmaşıktır. Bunun nedeni, bu başlıkların birçok bileşeni kapsaması ve dolayısıyla her birinde birçok değişikliğin oluşma olasılığı bulunmasıdır. Bu tür değişikliklerin ayrıntılarının kolaylıkla belirlenebilmesi için denetim listeleri hazırlanmasında yarar vardır.

Ek 13’de eskime ile oluşabilecek değişikliklerin belirlenmesinde yararlanılabilecek denetim listesi görülebilir. Yapının incelenmesi sırasında, öge, bileşen, parça ve gereçlerde zaman değişikliği olup olmadığı çizelgedeki yok/var kutucuklarına işaretlenebilir ve ne tür değişiklik

oluştuğu ayrıntılandırılabilir. Çalışmada kolaylık sağlanması açısından, sağlıklı yapının nesne olarak tanımlanması (Ek 11) sırasında yapılan kodlama eskime denetim listesinde yinelenmiştir. Bu listenin kullanımı Çizelge 6.1 ile örneklenmiştir.

Çizelge 6.1 Eskime denetim listesi kullanım örneği

ZAMAN DEĞİŞİKLİKLERİ (ESKİME) DENETİM LİSTESİ

ÖGE BİLEŞEN GEREÇ/PARÇA (Yok) (Var) DEĞİŞİKLİK

duvar gövdesi gazbeton blok çimento harcı dış kaplama çimento sıva

cephe boya

çiçeklenme patlama dıd1

iç kaplama alçı sıva

su bazlı saten boya

dış kapı ahşap doğrama

metal kapı kolu dökme mozaik eşik

pencere ahşap doğrama

çift yüzeyli cam metal pencere kolu mermer denizlik

kapanmama (kasa-kanat ilişkisi) çatlama kırılma dıd2 ... ... dış duvar ...

Yapının çevresel özelliklerinde oluşabilecek değişikliklerin belirlenmesinde Ek 14’deki denetim listesi kullanılabilir. Listede, fiziksel ve sosyal dış ve iç çevre özelliklerinde oluşabilecek değişiklikleri belirleyici sorular oluşturulmuş ve yanıtlama için evet/hayır kutucuklarının işaretlenmesine yönelik düzenleme yapılmıştır. Karşılaştırmada kolaylık sağlanması için, sağlıklı yapının elde edilmesi eyleminin çevresel etmen tanımlamasında (Ek 3) yapılan kodlama, çevresel özellik değişiklikleri denetim listesinde yinelenmiştir.

Birincil grup üyesi kullanıcının yapısı ile ilgili değişikliklerin belirlenmesinde, Ek 15’de görülen denetim listesinden yararlanılabilir. Listede, kullanıcının biyolojik yapısındaki sistemlerinde, psikolojik yapısını belirleyen davranışlarında ve sosyolojik yapısında değişiklik oluşumunun varlığı ve değişikliklerin ayrıntıları ile ilgili seçenekler oluşturulmuştur. Kullanıcı yapısının tanımlanması çizelgesindeki (Ek 5) kodlama, burada da aynen kullanılmıştır. Kural değişikliklerinin belirlenmesinde kullanılabilecek denetim listesi ise Ek 16’da örneklendirilmiştir. Liste, tasarım ve üretim sırasında uyulmuş ancak daha sonra kural koyucular ya da bilim insanları tarafından değiştirilmiş zorunluluklar ya da bilimsel kaynakların belirlenmesine yönelik oluşturulmuştur. Zorunluluklar ve bilimsel kurallar, listede, yapının fiziksel ve sosyal dış ve iç çevre özelliklerine göre ayrılmıştır. Çalışma

V Y Y V V Y V Y Y V Y V Y V Y Y Y V V V Y Y Y V V V

sırasında, zorunluluklar ve bilimsel kaynaklar belirlenerek, bunlardan değişikliğe uğrayanlar yok/var kutucuklarının işaretlenmesi ile saptanabilir.

Gözlem, görüşme, anket yapılarak ve denetim listelerinden yararlanarak belirlenen tüm yapı, kullanıcı ve kural değişikliklerinin sonuçları, hazırlanan örnek çizelgeye işlenebilir (Bkz. Ek 17). Bir araya getirilen bu bilgiler sayesinde, oluşma olasılığı bulunan tüm değişiklikler arasından hangisi ya da hangilerinin ortaya çıktığı ve buna bağlı olarak, bir sonraki adımda hangi tanımlamanın yapılması gerektiği kolaylıkla anlaşılabilir.

Sağlıklı yapının sürdürülebilirliğinin değerlendirilmesi sırasında, kendisinde, kullanıcısında ya da uyulan kurallarda herhangi bir değişikliğin bulunmaması, içinde bulunulan koşulların kullanıma başlangıç sırasındaki ya da bir önceki sürdürülebilirlik değerlendirmesi ve yönetimi sonrasındaki koşullar ile aynı olduğu anlamına gelir. Bu durum yapının sağlığının sürdüğünü gösterir. Yapıda, kullanıcıda ya da kurallarda değişiklik saptanması durumunda ise, sürdürülebilirlik kararına varılmadan önce, yapının bu değişikliklerden olumsuz etkilenip etkilenmediğinin belirlenmesi için çalışmanın sonraki adımlarına geçilebilir.