Değerler Aktarımında Türkçe Öğretiminin Önemi

İletişim, insanın temel ihtiyacıdır, iletişimin en temel aracı ise dildir. İnsan, kavramları dil yoluyla öğrenir, dünyaya dil ile bakar, dil ile düşünür, dil yoluyla duygu ve düşüncelerini ifade eder. Dil, toplumsal ilişkide de belirleyicidir. Topluma ruh ve kimlik kazandıran kültürel değerler, dil vasıtası ile yeni nesillere aktarılır. Çünkü bir dil öğrenilirken aynı zamanda o dilin temsil ettiği kültür de öğrenilmektedir. Bu nedenle her toplum için ana dili ve onun öğretimi çok önemli bir meseledir.

Ana dili edinimi ailede başlamaktadır, bu edinim sürecinde ailelerin çocukları ile iletişimde kullandıkları en önemli araç dil ve kültürdür. Bu anlamda kökü çok eskilere dayanan Türk milleti için iki temel değer olan Türkçeyi ve Türk kültürünü çocuklarına aktarmak kutsal bir vazifedir. Bu açıdan bakılınca Türk kültürünün en önemli özelliklerinden biri çocuk eğitimidir. Türkler için çocuk eğitiminde sözlü Türk kültürü ürünleri önemli bir yere sahiptir. Çünkü Türk toplumunda çocuklar, henüz beşikteyken bile annelerin söylediği ninniler vasıtasıyla Türkçeyle ve Türk kültürüyle tanışır. Aileler ninnilerin yanı sıra, maniler, efsaneler, fıkralar, destanlar ve özellikle de masallar vasıtasıyla çeşitli bilgileri çocuklarına öğretir, aynı zamanda maddi ve manevi birçok değeri de aktarır (Demir, 2014, s. 569). Böylece zamanla ana dilini edinmeye başlayan çocuk, ailesinin de yardımı ve ilgisiyle konuşmaya ve kültürel değerleri öğrenmeye başlar. Ailede başlayan bu süreç okul

33

dönemi ile birlikte verilen ana dili dersleriyle sistemli bir hâle gelir. Ailesinde ninni, masal, mani, destan gibi halk edebiyatı ürünleri vasıtasıyla birçok değer yargısıyla yetiştirilen çocuklar okulda arkadaşlarıyla çocuk oyunları oynayarak, yerli ve yabancı roman, hikâye gibi türlerde eserlerle de tanışarak farklı değer yargılarıyla karşılaşır (Şen, 2007, s. 7). Dolayısıyla materyali edebî ürünler olan Türkçe dersleri çocuklara değer aktarımında etkin olarak kullanılabilir. Bu bağlamda Türkçenin ana dili olarak öğretim sürecinde dört temel becerinin kazandırılması çok önemlidir. Çünkü dil becerileri sıkı bir şekilde birbiriyle ilgilidir. Bu becerilerden konuşma ve yazma dilin anlatma yönünü; dinleme ve okuma ise anlama yönünü oluşturur. Çocuklar için okul öncesi dönemde dinleme, okul çağında ise okuma özellikle üzerinde durulması gereken becerilerdir. Şüphesiz bu konuda en önemli araç yine ana dili ve onun ürünleridir. Bundan dolayı çocukların dinleme becerisini geliştiren en önemli ürünler seviyeye uygun olarak hazırlanmış roman, hikâye, masal gibi türlerdir (Gürel vd., 2007, s. 22). Çünkü kültürel ögelere sahip edebî eserler; içerdikleri kelimeler, kalıp sözler ve değer yargılarıyla birlikte çocukların eğlenceli bir şekilde Türkçeyi öğrenmelerini sağlar, aynı zamanda çocukların kişiliğinin gelişmesine yardımcı olur. Gerek millî gerekse evrensel değerlerin aktarılmasında bu edebî eserlerin yeri çok önemlidir. Örneğin bir çocuk inandığı, benimsediği bir değeri yeri geldiğinde bir atasözü veya deyim vasıtasıyla ifade eder. Bu kullanım hem değerin pekiştirilmesini hem de ifade edilmesini sağlar (Uyar, 2007. s. 53).

Yaman, Taflan ve Çolak (2009)’ın belirttiği üzere “21. yüzyılın yetiştirmeyi amaçladığı bireylerin taşıması gereken temel becerilerin başında millî, manevi ve evrensel değerlere duyarlı olma; kişisel ve sosyal değerlere önem verme ve estetik zevk kazanma becerileri gelmektedir. Öğrencilerin söz konusu becerileri kazanmasında Türkçe derslerinin ayrı bir yeri vardır.” (s. 108). Okul döneminde Türkçe dersi ile birlikte çocuklar kimi zaman kitaplar vasıtasıyla kimi zaman diğer yazılı veya görsel araçlar vasıtasıyla kapsamlı ve farklı ürünlerle karşılaşmaktadır. Dolayısıyla Türk halk edebiyatına ait türkü, atasözü, deyim, hikâye, tekerleme vb. türlerle Türkçe öğretimi daha kolay ve eğlenceli bir hâle gelmektedir. Böylece çocukların hayal dünyaları zenginleşir, ayrıca çocukların yardımseverlik, dürüstlük, hayvanseverlik, güzellik, adalet gibi kavramları ve değerleri öğrenmeleri de kolaylaşır (Güzel & Torun, 2004, s. 132). Bu anlamda çocuğun ve toplumun hayatında büyük bir öneme sahip olan ana dili öğretiminde en önemli rollerden biri Türkçe öğretmenlerine düşmektedir. Öğretmenler, hayat boyu lazım olacak bilgi ve becerileri çocuklara öğretmede; büyüklere saygı, küçüklere sevgi, vatan sevgisi, paylaşma

34

vb. birçok değeri aktarmada etkin bir görev üstlenmelidir. Dolayısıyla Türkçe öğretmenlerinin yetkin ve etkin olması gerekmektedir. Bu konuda, Türkçe yazılmış edebî eserler temel eğitim malzemesidir. Öğretmenler derslerde yerli ya da yabancı olsun farklı edebî türlerden ve içeriklerden oluşan okuma metinlerini, kitapları, video görüntülerini, çizgi filmleri veya sinema filmlerini, yazılı ve sözlü diğer malzemeleri çocukların Türkçe becerilerini geliştirmede ve onlara değer aktarmada kullanabilmektedir. Çünkü yazılı ve görsel olarak oluşturulan bu eserlerde geçen olaylar bazen hayatın kendisi bazen ise benzeridir. Çocuklar eserlerdeki olayı ya da durumu âdeta yaşar, bunun sonucunda Türkçeyi öğrenirken aynı zamanda birçok değeri de farkına varmadan az veya çok edinir (Uyar, 2007, s. 53).

Ayrıca Türkçe öğretmenleri derslerde ve ders dışı etkinliklerde çocukların dil gelişimine yardımcı olan, onlara özgüven ve hayat tecrübesi kazandıran, toplumun kültür düzeyini yükselten, çocuğu olgunlaştıran, çocuğa kişilik ve kimlik kazandıran en önemli sanat dallarından biri olan tiyatro ve canlandırma etkinlikleri de yaptırmaktadır. Çünkü tiyatro, çocuğa dayanışmayı, toplumsal sorumlulukları, bireyin kendisine ve başkasına zarar vermemesi gerektiğini, özgürce düşünmeyi öğretmede oldukça faydalıdır (Yalçın & Aytaş, 2002, s. 1). Bütün yönleriyle değerlendirildiğinde görülmektedir ki Türkçe, sunduğu uygulama imkânlarıyla çocukları birçok yönden eğitmede, onlara farklı yollardan duygu, düşünce ve davranış kazandırmada temel araçtır. Ayrıca Türkçe; kelimeleriyle, deyimleriyle, atasözleriyle, halk edebiyatı ürünleriyle, telif eserleriyle, taşıdığı kültürel ögelerle millî ve evrensel birçok değere sahiptir. Dolayısıyla Türkiye’den uzakta yaşayan Türk çocuklarının Türkçeyi, Türk toplumunun değer yargılarını ve evrensel değerleri öğrenmeleri konusunda Türkçe ve Türk Kültürü dersi oldukça önem kazanmaktadır.

2.3.2. Yurt Dışındaki Türk Çocukları İçin Türkçe ve Türk Kültürü Dersi (1-10.