Davada Taraf Sıfatı ve Dava Arkadaşlığı Kavramları

1.1.1. Taraf sıfatı (Husumet)

Bir sübjektif hakkı dava etme hakkı, kural olarak o hakkın sahibine ait olup bu nedenle o hakka ilişkin bir davada davacı olma sıfatı da o hakkın sahibine aittir. Örneğin bir alacak davasında davacı olma hakkı alacaklıya aitken, dava üçüncü bir şahıs tarafından açılırsa, alacak mevcut olmadığından değil, davacı davacı sıfatına sahip olmadığından yani husumetten reddedilecektir222.

Bir sübjektif hak kendisinden davalı olarak talep edilebilecek kişi, o hakka uymakla yükümlü kişidir. Yine bir alacak davasında davalı olma sıfatı o alacağın borçlusuna aitken, dava üçüncü bir şahsa yöneltildiğinde, alacak mevcut olmadığından değil, davalı davalı sıfatına sahip olmadığından yani husumetten reddedilecektir223_.

222 _{Kuru, 122; Pekcanıtez, Hakan/Atalay, Oğuz/Özekes, Muhammet: Medenî Usûl Hukuku Temel Bilgiler,}

11. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2017, 115; Arslan, Ramazan/Yılmaz, Ejder/Taşpınar Ayvaz, Sema: Medenî Usul Hukuku, 2. Baskı, Yetkin, Ankara 2016, 257.

64

Taraf sıfatı bir dava şartı değildir. Husumetten redde ilişkin karar, davanın esasına ilişkindir, o davadaki taraflar arasında kesin hüküm teşkil eder; ancak gerçekte taraf sıfatına sahip olan ve o davada taraf olarak gösterilmeyen kişi bakımından kesin hüküm teşkil etmez224_.

Belirtmek gerekir ki Hukuk Muhakemeleri Kanununun 327. maddesinin 2. fıkrası gereği bir kişi davada sıfatı olmadığı halde, davalı sıfatı kendisine aitmiş gibi davacıyı yanıltarak kendisine karşı dava açılmasına sebebiyet verirse, davanın sıfat yokluğu nedeniyle reddi halinde, davalı yararına yargılama giderlerine225 _{hükmedilemez.}

1.1.2. Dava arkadaşlığı

Dava arkadaşlığı, Hukuk Muhakemeleri Kanununun 57 ilâ 60. maddelerinde düzenlenmiştir. Dava arkadaşlığı söz konusu olduğunda davacı veya davalı tarafta (ya da her iki tarafta) birden fazla kişi bulunmaktadır. Birden fazla davacı bir davalıya (ya da birden fazla davalıya) birlikte veya bir davacı birden fazla davalıya karşı bir dava dilekçesinde dava açabilir. Bu halde bir taraftaki birden fazla kişi davada birlikte hareket ederler; bu sübjektif dava birleşmesine dava arkadaşlığı denir. Dava arkadaşlığı, zorunlu dava arkadaşlığı ve ihtiyari dava arkadaşlığı olmak üzere ikiye ayrılır226_.

Maddi hukuka göre, bir hakkın birden fazla kimse tarafından birlikte kullanılması veya birden fazla kimseye karşı birlikte ileri sürülmesi ve tamamı hakkında tek hüküm verilmesi gereken hallerde, mecburi (zorunlu) dava arkadaşlığı vardır (HMK md. 59). Buna göre maddi hukukun bir hakkın birden fazla kişi tarafından kullanılmasını ya da birden fazla kişiye karşı birlikte kullanılmasını zorunlu kıldığı hallerde, bu hak dava konusu yapıldığı takdirde, o hakla ilgili birden fazla kişi davada zorunlu dava arkadaşıdır227_.

224 _{Kuru, 122-123; Börü, Levent: “Sıfat ve Dava Takip Yetkisi”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, Cilt:}

27, Sayı: 3, Eylül 2011, 255-256; Arslan/Yılmaz/Taşpınar Ayvaz, 258.

225 _{HMK md. 323 (ğ) bendi gereği vekille takip edilen davalarda kanun gereğince takdir olunacak vekalet}

ücreti, yargılama gideridir.

226 _{Kuru, 353; Pekcanıtez/Atalay/Özekes, 120-121; Arslan/Yılmaz/Taşpınar Ayvaz, 525.} 227 _{Kuru, 354; Arslan/Yılmaz/Taşpınar Ayvaz, 530.}

65

Zorunlu dava arkadaşları, ancak birlikte dava açabilir veya aleyhlerine de birlikte dava açılabilir. Bu tür dava arkadaşlığında, dava arkadaşları birlikte hareket etmek mecburiyetindedir. Ancak, duruşmaya katılan dava arkadaşlarının yapmış oldukları usul işlemleri, usulüne uygun olarak davet edildiği halde duruşmaya katılmayan dava arkadaşları bakımından da hüküm ifade eder (HMK md. 60). Zorunlu dava arkadaşlığı, kendi içinde maddi bakımdan ve şekli bakımdan zorunlu dava arkadaşlığı olmak üzere ikiye ayrılır228_.

Maddi bakımdan zorunlu dava arkadaşlığında, dava konusu hak veya borç birden fazla kişi arasında ortaktır, mahkemece bütün dava arkadaşları için aynı şekilde ve tek bir hüküm verilmesi zorunludur. Bu halde zorunlu dava arkadaşlarının birlikte dava açması veya aleyhlerine de birlikte dava açılması hem maddi hem de şekli zorunluluktur. Dava arkadaşları arasındaki ilişki çok sıkıdır. Mahkeme bir dava arkadaşı bakımından davanın kabulüne karar verirken, diğeri bakımından davanın reddine karar veremez. Örneğin elbirliği mülkiyeti konusu olan bir mal veya hakka ilişkin davalarda, davanın tüm ortaklar tarafından ya da hepsine karşı birlikte açılması zorunludur229_.

Şekli bakımdan zorunlu dava arkadaşlığında ise, maddi bir zorunluluk olmadığı halde kanun gereği gerçeğin ve hukuki ilişkinin daha iyi bir biçimde ortaya çıkarılması ve karara bağlanması için birden fazla kişiye karşı birlikte dava açılması zorunlu kılınmıştır230_{. Burada maddi bakımdan zorunlu dava arkadaşlığında olduğu gibi tüm dava}

arkadaşları bakımından aynı şekilde karar verilmesi zorunlu değildir. Mahkemece bir dava arkadaşına karşı açılan davanın reddine karar verilirken, diğerine karşı açılan davanın kabulüne karar verilebilir. Davalılar kanundan doğan şekli zorunluluktan dolayı dava arkadaşıdır; davada aynı şekilde ve birlikte hareket etmek zorunda olmadıklarından aralarındaki ilişki çok sıkı değildir. Örneğin Türk Medeni Kanununun 286. maddesi gereği soybağının reddi davasının ana ve çocuğa ya da ana ve kocaya karşı açılması zorunludur231_.

228 _{Kuru, 354; Pekcanıtez/Atalay/Özekes, 120-121; Arslan/Yılmaz/Taşpınar Ayvaz, 530.} 229 _{Kuru, 354-355; Arslan/Yılmaz/Taşpınar Ayvaz, 531.}

230 _{Taşkın, Ahmet: Türk İş Hukukunda ve İşletme Yönetiminde Alt İşverenlik İlişkileri, 1. Baskı, Yetkin,}

Ankara 2016, 393; Kuru, 357.

66

Zorunlu dava arkadaşlığında dava bütün zorunlu dava arkadaşlarına karşı açılmamışsa, dava sıfat yokluğundan hemen reddedilmez. Mahkemece HMK md. 115 gereği davacıya davayı diğer dava arkadaşlarına teşmil etmesi için kesin süre verilmesi, kesin sürede davacı davasını teşmil etmezse davanın usulden reddi gerekir232.

İhtiyari dava arkadaşlığını düzenleyen HMK md. 57 gereği ise, davacılar veya davalılar arasında dava konusu olan hak veya borcun, elbirliği ile mülkiyet dışındaki bir sebeple ortak olması, ortak bir işlemle hepsinin yararına bir hak doğmuş olması veya kendilerinin bu şekilde yükümlülük altına girmeleri, davaların temelini oluşturan vakıaların ve hukuki sebeplerin aynı veya birbirine benzer olması hallerinde birden çok kişi birlikte dava açabilecekleri gibi aleyhlerine de birlikte dava açılabilir233.

İhtiyari dava arkadaşlığında, dava arkadaşı sayısı kadar dava vardır ve davalar birbirinden bağımsızdır; dava arkadaşlarından her biri, diğerinden bağımsız olarak hareket eder (HMK md. 58). Örneğin alacaklı müteselsil borçlulardan birine karşı dava açabileceği gibi, birkaçına veya tümüne karşı birlikte dava açabilir. Bu durumda müteselsil borçlular ihtiyari dava arkadaşıdır234_.

1.2. Kanuna Uygun Olarak Kurulan Asıl İşveren - Alt İşveren İlişkisinde Taraf