Dağıtımla İlgili Dönüşlere İlişkin Bulgular

Bulut ve Deran (2008: 337) Dağıtım aşaması boyunca meydana gelen geri dönüşleri; Ürün geri çağırılması, ticari geri dönüşler, stok uyarlaması ve fonksiyonel geri dönüşler şeklinde belirtmekte ve bu dönüş sürecini “ürünün geri çağrılması, ürünün sağlık ve güvenlik nedenleri ile yeniden geri alınması ya da toplanması” şeklinde ifade etmektedir.

Araştırma bulgularına göre işletmelerde dağıtım aşamasında oluşan dönüşler farklı sebepler ile ortaya çıkmaktadır. En önemli dönüşlerden biri kargo taşımacılığında ürünlerin yolda hasara uğramasıdır. Ambar çıkışı kargo dağıtım aşamasında nakliye araçlarına yanlış mal yüklemeleri, fazla ya da eksik mal yüklemeleri, yani yanlış teslimatlar şeklinde ifade edilebilir. Örneğin fazla mal

Satış Departmanı Dış Müşteriden

Gelen Siparişleri

Planlama Departmanı

Siparişin sisteme girişi ve planlama birimi tarafından kontrolü ve mevcut olmayan ürünlerin bilgisini verilmesi

Üretim Alanı

Tedarikçi Firma

 Tedarikçi Firmadan Gelen Ürünlerin Giriş Kontrolü

 Depo alanında yerleşimi

 Üretim alanı için temrinine göre ürünlerin ilgili bölümlere verilmesi

 Gelen siparişlerin müşteri teslimi için hazırlanması

 Müşteri rotasına göre sevk planın yapılması  Araca yüklenen siparişlerin çıkış işlemlerinin yapılması, irsaliyesinin kesilmesi

Sevk Alanı Dış Müşteri Tedarik edilen ürünlerin kalite kontrol tarafından kontrolü ve onay verilen ürünlerin üretim alanına verilmesi İç Müşteri Üretim alanında atölyeler arasında ki ters lojistik faaliyetlerinin incelenip işleme alınması Üretim planlamanın yapılması

98 gönderildiğinde müşterinin “depoda yerim yok” cümlesiyle karşılaşılması durumunda firmanın geri dönüş yaşaması kaçınılmazdır. Bazı firmalar sevkiyat esnasında oluşacak farklı geri dönüş nedeni olarak malın araç içerisinde hasara uğramasını belirtmektedir. Örneğin palet içerisindeki camın hasar alıp kırılması ya da çatlamasıdır. Müşterinin kendi kalite kontrol aşamalarından geçemeyen ürünler de ayrı bir geri dönüş nedenidir. Kamyonların dağıtım aşamasında ürünü kapatmak için kullandıkları brandanın yolda açılması sorun oluşturmaktadır. Gerek tedarikçi gerekse üretici firmaların yanlış barkot ile ürünlerin gönderilmesi de farklı bir geri dönüş nedenidir.

İlaç sektöründe dağıtım yapan bir firma ise uygun taşıma ve hava koşularında dağıtım yapılmayan ürünlerin kendilerine geri dönüşleri olduğunu belirtmektedir. İlaç depo işletmeciliği yapan firma dağıtımda kullanılan araç filosunda kendilerine ait araç ve motor kuryelerinin olduğunu belirterek zaman ile sahip oldukları müşteri profiline daha rahat hizmet verdiklerini ayrıca belirtmektedir.

Dağıtımla ilgili geri dönüşler: Araştırma bulgularına göre katılımcıların

temsil ettikleri firmalarda dağıtım aşaması ortak geri dönüşleri Tablo 10’deki gibidir.

Tablo 10: Dağıtım Aşamasında İşletmelere Yapılan Geri Dönüşler Dağıtım Aşaması- Geri Dönüşler

Kargo taşımacılığında ürünün hasara uğraması (kırılma, çatlama, bozulma, eğrilme vb)

Yanlış teslimat (yanlış mal, fazla miktarda mal)

Müşterinin kendi kalite kontrol aşamalarından geçemeyen ürünler Yanlış barkot basma sonucu ürünlerin gönderilmesi

Uygun taşıma ve hava koşularında dağıtım yapılmayan ürünler Trafikte meydana gelen kaza

Stok Ayarlama Dönüşleri: Gıda ve ilaç sanayinde faaliyet gösteren

firmaların bu konuya dikkat ettikleri görülse de gerek depolar gerekse antrepolarda bu konuda sorunlar yaşandığı bilinmekte ve özellikle belirtilmektedir. Diğer firmalar ise kullandıkları ERP/MRP programları ile hareket ettiklerinde stok ayarlama konusunda manüel olarak raporlayan firmalara göre daha az sorunla karşılaştıklarını ancak sorunların azalmadığını dile getirerek bu sorunları aşağıdaki gibi sıralamaktadır:

99

 Depo sorumlusunun hataları

 Üretime alınacak ürünlerin malzeme analizlerinin detaylı yapılmaması

 Siparişi alınan ürün için satın alma bölümünün gerekli özeni göstermemesi.

Depo işletmeciliği yapan bir firma örneğin ilaç tedarikinde soğuk deponun yasal bir zorunluluk olduğunu, bazı ilâçların belli bir sıcaklık ve nem oranında taşınması gerektiğini, bu işlemlerin dijital ısıölçerler ile yapıldığını belirtmektedir. Benzer bulgular Arslan’ın ( 2007) ilaç firmasına ilişkin yaptığı çalışmada da ortaya çıkmıştır.

2015 yılı için yeni oluşumlar olacağı, depo denetim kitabının olacağı, Bakanlık ile birlikte çalışılarak oluşturulan bir kullanma kılavuzu ile daha düzgün, daha kurumsal bir düzenleme yapılacağı belirtilmiştir. Depoculuğa ilişkin kullanma kılavuzu ile yeni yetiştirilecek elemanlar sayesinde uyum sürecinin hızlanacağı ve daha az sorun yaşanacağı umulmaktadır. “Depoculuğun eğitimi yoktur, bu işte tam anlamıyla öğrenmek istiyorsanız bu iş yeri bu işin okuludur” cümlesi ile insan sağlığının ne kadar önemli olduğu, bu işin saygı duyulması gereken bir iş olduğunu vurgulamaktadır. İlaç depo işletme yetkilisinin şu sözleri dikkat çekicidir: “Bu işin sorumlulukları ailenizden önce gelir; çoğu zaman, ilaç depo işletmeciliği diğer lojistik firmalarından farklıdır ve aynı derecede değerlendirilmemelidir. Saklanan, bekletilen ilaçların insan sağlığı için zararlı olduğu belirtilmektedir.

İşlevsel Dönüşler: İşlevsel dönüşler farklı sektörlerde farklı

ilerlemektedir. Bunu firmalar tablo 11’deki gibi belirtmektedir. Tablo 11: İşlevsel Dönüşler

Gönderilen ana siparişin eksik veya fazla gitmesi

Ambalaj problemi (sevk edilecek siparişe uygun ambalaj yapılmaması)

Müşterinin vermiş olduğu özel siparişte isteklerinin detaylı olarak vermemesinden kaynaklı dönüşler (ambalaj, özel malzeme vs.)

Müşteriye / ara dağıtıcıya ait olan ikinci dağıtımda oluşan hatalar

İşletme depo ürünlerin alt parçalarını eksik sayarak müşteriye giden siparişlerin eksik teslimi İşletmenin yükleme sırasında gerçekleşen istif şikâyetleri

Aralarında kalite farkı bulunan siparişlerin karıştırılarak müşteriye gönderilmesi Uygun olmayan temizlik malzemesi ile kullanılan ürünlerin geri dönüşleri

Üretim alanında birbirini takip eden proseslerin işlem süreçleri karıştırılarak ilk prosese dönmesi Yanlış barkod basımı

100 Kaymak (2010) bu süreçte barkodlama sistemi ile işleyişin hatasız ve eksiksiz takibinin yapılabildiğini, online raporlama ile anında bilgilerin tüm birimlere ulaştığını belirterek barkod sistemi ile oluşan işlevsel dönüşlere değinerek bu sistemin düzgün yapılması durumunda işletmenin kendi araç ve atık kovalarının takibini de online alarak yapılacağını ifade etmektedir.

TLAT kapsamında “geçici depoların kaldırılması ve geri dönüşüm-geri kazanım tesislerdeki ikincil pazarların yerlerinin seçimi problemi, toplama noktalarından geçici depolara, geçici depolardan geri kazanım tesislerine ve buradan ikincil pazarlara ve imha tesislerine gönderilecek ürün hacminin seçimi gibi önemli kararların verilmesi söz konusudur. Örneğin atık kızartma yağları için Tersine lojistik ağı tasarımı problemi bir yer seçimi problemidir. Duyguvar (2010) tersine lojistik faaliyetlerinde atık toplama merkezi yer seçimi için uygulanacak ağ yönetiminde kullanılacak web tabanlı bir yazılımın gerekliliğini belirtmektedir. Söz konusu bu yazılım ile atık toplama araçlarının izlenerek; “planlama, raporlama, bilgi alma, denetleme, müdahale etme ve istatistiksel veri elde etme vb.” hizmetler daha verimli uygulanabileceğini belirtmektedir.