111. DÜNYADA DURUM NEDİR?

Tanzimat hareketlerine bizimle birlikte başlamış ve bugün bizi geçmiş olması nedeniyle, Japonya’yı ele almayı uygun buldum.

1872’de Japonya, Eğitim Sistemini yeniden gözden geçirdi. Kabul edilen eğitim sistemi, modern eğitim sistemi adı ile daha 1872 de yayınlandı.

Bu sisteme göre Japonya’da eğitim :

(i) ilkokul (3 veya 4 yılı zorunlu), (ii) Orta dereceli okullar,

(iii) Üniversite,

olarak üç devreye daha o zamanlar ayrılabildi.

1800’lü yılların sonuna doğru orta c'ereceli sanat okulları, öğretmen okulları, yüksek öğretmen okulları ve üniversiteye ha­

zırlık okulları eğitim sisteminde yer aldı. 1900 yılında, zorunlu eğitimin hedefleri belirlendi ve süresi bütün ülkede (kamu ve özel okullarda) 4 yıla çıkarıldı, bu arada paralı olan kamu ilk­ okulları da parasız hale getirildi.

1903 yılında, üniversite seviyesinin altında meslek okulları

açıldı. 1908 yılında ilköğretimin süresi 4 yıldan 6 yıla çıkarıldı ve 6 yıllık ilköğretim zorunlu hale getirildi.

1946 yılında, eğitim sistemi, yeniden ele alındı ve büyük ölçüde değiştirildi. Bu yılda kabul edilen anayasaya göre eği­ timle ilgili temel hak ve görevler, şu şekilde tespit edildi :

«Herkes, kanunda gösterilen şekilde kabiliyetine uyan eşit eğTm görmek hakkına sahiptir. Herkes, kanunda sözü edilen normal eğitimi, himayesi altındaki erkek ve k;z çocuklarına ver­

dirmekle yükümlüdür. Zorunlu eğitim, ücretsizdir (Madde 26)».

olarak eğitimin amaç ve ilkeleri daha ayrıntılı bir şekilde ortaya kondu.

Bu kanunda eğitimin ana hedefi :

«Barışsever ve demokratik bir devlet olarak insan haklarına scygslı bir toplum ile kendine güveni tam vatandaşlar yetiş­ tirmek» şeklinde tanımlanmıştır.

Temel Eğitim Kanunundaki bir diğer ilke, yeteneklerine uygun olarak herkes için eğitimde fırsat eşitliğidir. Kanun, ırk, inanç, cinsiyet, sosyal durum ve ailenin ekonomik durumuna göre bir ayırım yapılmasını yasaklamaktadır. Kız-erkek karma eğitim kabul edilmiştir.

Bu konuda müfredat programlan, sosyal faaliyetler, kütüp­ haneler, müzeler, Temel Eğitim Kanunu kapsamına alınmıştır. Ders kitapları, yeniden düzenlenmiştir, öğretim metodları ve eğitim-öğretimin yeniden yönlendirilmesi, bu kanunda titizlikle tespit edilmiştir.

Japonya’da eğitim sisteminin bugünkü düzeni, sayfa 138’- deki şemada gösterildiği gibidir.*

( * ) Ja p o n e ğ ilim s is te m in i g ö s te re n şema, daha ço k k ü ç ü ltü lm e m e k am acıyla, b ir so n ra k i sa yfa da v e rilm iş tir . EDİTÖR.

Şimdi biz. Japonya’da öğretilenlerin yetiştirilmesi duru­ munu ele alalım :

1. Öğretmenlerin Yetiştirilmesi ve Sertifika Zorunluluğu :

ilkokul öğretmenleri, Yükseköğrenim kuruluşlarında eğitim görmektedirler, ilkokul öğretmeni olmak isteyenler, ulusal üni­ versitelerde başlıca 4 yıllık ilkokul öğretmeni yetiştirme eğiti­ mine tabi tutulurlar. Ortaokul öğretmenleri ise resmi ve özel üniversitelerde lisans ve lisans üstü eğitimini bitiren kişiler arasından seçilmektedir. Eğitim konulan, mesleki konular ve genel eğitim dallarında yeterli krediyi sağlayan her ünive’'v ia öğrencisine, ortaokul öğretmeni olabilme sertifikası verilmek­ tedir.

öğretmenlere sertifikaları, îl Eğitim Kurulları tarafından verilmektedir. Bunlar, bütün illerde ve her zaman için geçerli olmaktadır. Sertifikalar, birinci ve ikinci sınıf olmak üzere iki çeşittir. İlk ve ortaokul öğretmenliği yapabilmek için gerekli ikinci sınıf sertifika üniversitelerde ya da lise üstü okullarda iki yıllık bir eğitimle alınabilir. Birinci sınıf sertifika alabilmek için de üniversiteyi bitirerek bakalorya almış olmak gerekmek­ tedir.

Lisansüstü okullarda en az bir yıllık bir eğitim görenlere, li­ re öğretmenliği yapabilmeleri için ikinci sınıf sertifika verilir­ ken, üniversiteyi bitirerek bakaloryasını almış olanlara birinci sınıf sertifika verilmektedir.

Okul müdürleri ise, birinci sınıf sertifika alanlar arasından ı seçilmektedir.

2. Kamu Okulları öğretmenlerinin Ekonomik Durumu :

Kamu okullarında görevli öğretmenlerin maaşları, başlıca öğrenim kurumlarına ve hizmet sürelerinin uzunluğuna göre saptanmaktadır, ilk ve Ortaokul öğretmenleri ile lise öğretmen­

leri için maaş dereceleri ayrıdır, ilk veya Ortaokul ile lise öğ­ retmenleri arasında maaş farkları görülmekle birlikte, cğrenim düzeyleri aynı olan öğretmenler ilk göreve atandıklarında aynı maaşı almaktadırlar.

Esas maaşa ek olarak öğretmenler, ikramiye, aile yardımı

ve diğer yardımları alırlar. Senede üç kez bütün öğretmenlere ikramiye verilmektedir. Bunların toplamı, yaklaşık olarak aylık maaşın beş katını bulmaktadır.

Kamu okullarında görevli öğretmenlerin hepsi, bütün ka­ mu okuiları öğretmenlerinin katıldıkları Kamu Okulları karşı­ lıklı yardım derneğinin tüzüğünde öngörülen kısa ye uzun va­ de!! sosyal yardımlardan faydalanabilirler.

«Kısa vadeü yardımlar», sağlık yardımı, doğum yardımı, afet yardımı vb. yardımlardan oluşmaktadır. «Uzun vadeli yar­ dımlar» ise, emeklilik ikramiyesi, maluliyet tazminatı, ölüm ha­ linde ailesine yapılan yardımlar ve bunun gibi diğer yardımları içermektedir.

3. Eğitim İdaresi ve Maliye :

Merkezi eğitimin en üst yetkilisi, üniversiteler, lise üstü okullar, müzeler, gençlik merkezleri ve araştırma enstitüleri gi­ bi kuruluşları yöneten, Eğitim Bakanlığıdır. Bakanlık, ayrıca kendi bölgelerinde her düzeydeki eğitimden sorumlu (il idare­ leri ve belediyeler gibi) yerel eğitim yetkili kurumlarına kıla­ vuzluk eder ve mali yardımda bulunur.

Japonya’daki 47 il ve 3.000’den fazla belediyenin hepsinde de yerel eğitim yetkilisi görevini yürüten birer eğitim kurulu

bulunmaktadır.

II Eğitim Kurulu, vali tarafından il genel meclisinin ona­ yıyla atanan 5 üyeden oluşmaktadır. Üyeler, göreve 4 yıl için atanırlar.

Belediye Eğilim Kurulu ise belediye meclisinin onayıyla belediye başkanı tarafından atanan 3 veya 5 üyeden oluşur. Bunlar da İl Eğitim Kurulunda olduğu gibi 4 yıl süre ile gö­ revde kalırlar.

Kamu eğitiminin mali sorumluluğu, ulusal hükümet ile il ve belediye hükümetlerince paylaşılmaktadır. Hükümetin her düzeyi, kendi koyduğu vergiler ve diğer gelirlerle kendi eğitim faaliyetlerini düzenler. Ulusal hükümet, yerel hükümetlere sağ­ ladığı genel mali desteğin yanısıra, zorunlu eğitimde görevli öğretmenlerin maaşlarının yarısı tutarında da destekleme bağı­ şında bulunmaktadır.

1976-1977 mali yılında eğitim için yapılan toplam harcama, milii gelirin % 21,7 sini oluşturmuştur. Bu eğitim harcamaları­ nın yaklaşık olarak yarısı, ulusal hükümet tarafından paylaşıl­ maktadır.

JAPONYA’DA EĞİTİM DÜZENİNDEKİ AŞAMALARIN 1871