Döl Verim Özelliklerine Etki Eden Faktörler

Döl verimi, süt sığırcılığı işletmelerinde verimliliği etkileyen önemli faktörlerden biridir.

Döl verim özellikleri işletmelerdeki üretimin devamlılığını, karlılığı, sürüdeki hayvanların geleceği ve buna bağlı olarak süt verimi yönünden doğrudan etkilidir.

Hayvancılık işletmelerinde karlı bir hayvancılık yapılabilmesi için yılda en az bir buzağı elde edilmesi gerekmektedir. Bu yönden döl verim özellikleri seleksiyon açısından üzerinde durulması gereken özellikleri içermektedir. Bu çalışmada döl verim özelliklerinden İlkine Tohumlama Kullanma Yaşı (İTY), İlkine Buzağılama yaşı (İBY), Buzağılama Aralığı (BA), Servis Periyodu (SP) ve Gebelik Başına Tohumlama Sayısı (GBTS) üzerinde durulmuştur.

4.1.1. İlkine Tohumlama Yaşına Renk Dağılımının(%) Etkisi

Çalışmada ele alınan döl verim özelliklerinden ilkine damızlıkta kullanma yaşına etki eden faktörler ve tanımlayıcı istatistikler Çizelge 4.1’de verilmiştir.

Çizelge 4.1. İTY ve Renk Faktörü

Renk

Yapılan varyans analizi sonucunda, rengin etkisinin İTY üzerine önemsiz olduğu saptanmıştır (p>0,05). Grupların karşılaştırması için yaptığımız Duncan Testinde ise renk gruplarının birbirinden ayrıştığı görülmüştür. En düşük İTY’nın, (26-50) renk grubunda olduğu, bunu sırasıyla (51-75), (76-100) renk gruplarının takip ettiği görülmektedir. En yüksek İTY’nın ise (0-25) beyaz renk oranına sahip hayvanlarda olduğu saptanmıştır. Çizelgeye baktığımızda beyaz rengin artması veya azalmasının İTY’da tam bir etkisinin olmadığı görülmektedir. Çalışmamızda ele aldığımız hayvanların %62’sinin kış mevsiminde yer alması, bazı mevsimlerde sonbahar ve ilkbaharda hayvan sayısının oldukça düşmesi bu parametreyi modelimizde kullanmamızı engellemiştir. Rengin etkisinin daha büyük sürülerde yapılacak çalışmalarla daha tutarlı sonuçlar vereceğini söyleyebiliriz.

13

4.1.2. İlkine Buzağılama Yaşına Renk Dağılımının(%) Etkisi

Çalışmada ele alınan döl verim özelliklerinden ilkine buzağılama yaşına etki eden faktörler ve tanımlayıcı istatistikler Çizelge 4.2’de verilmiştir.

Çizelge 4.2. İBY ve Renk Faktörü

Renk Yapılan varyans analizi sonucunda, rengin etkisinin İBY üzerine önemsiz olduğu saptanmıştır (p>0,05). Grupların karşılaştırması için yaptığımız Duncan Testinde de renk gruplarının birbirinden ayrışmadığı görülmüştür. En düşük İBY’nın, (26-50) renk grubunda olduğu, bunu sırasıyla (51-75), (76-100) renk gruplarının takip ettiği görülmektedir. En yüksek İBY’nın ise (0-25) beyaz renk oranına sahip hayvanlarda olduğu saptanmıştır. İBY, doğrudan İTY ile ilgili olduğu için sonuçların bu şekilde çıkması son derece normaldir. İTY’da belirttiğimiz nedenleri (mevsim) İBY için de söyleyebiliriz.

4.1.3. Servis Periyodu Üzerine Etki Eden Faktörler

Çizelge 4.3. SP Üzerine Etki eden Faktörler ve Tanımlayıcı İstatistikler

Laktasyon

14

SP üzerine laktasyon sırasının, renk (%) dağılımının etkisi oldukça önemli bulunmuştur (p<0,01). Birinci laktasyonda SP ortalaması (102,64±2,81) olarak bulunurken, 2.

laktasyon ortalaması (86,21±2,43) bulunmuştur. Yapılan t Testi sonucunda iki laktasyon arasındaki fark istatistiki olarak önemli çıkmıştır. SP’nu laktasyon sırasına göre değerlendirdiğimizde 2.laktasyonda ortalama olarak düşük çıktığı görülmüştür.

Bu da bize işletmede kızgınlık takibinin iyi bir şekilde yapıldığını göstermektedir.

Renk (%) dağılımın SP ile olan etkileşimine baktığımızda, hayvanlarda beyazlık oranı arttıkça SP’nun da arttığı görülmüştür (p<0,01). Renk grupları arasındaki ayrışımın iki grup şeklinde olduğu saptanmıştır (p<0,01). Özellikle (0-25) yüzde beyaz renk dağılımına sahip hayvanların en düşük SP’nun (87,48±4,29) olduğu görülmüştür. Diğer renk grupları arasında ise SP’u açısından ortalamaları (sırasıyla; 94,69±2,84, 98,28±4,22 ve 101,73±4,58) arasındaki farkın istatistiki olarak önemli olmadığı görülmüştür.

Renk (%) dağılımı ve laktasyon sırasının birlikte SP üzerinde olan etkisini incelediğimizde, laktasyon sırasında ve renk (%) dağılımındaki etkilerin birlikte ele alındığında da değişmediğini çizelgeyi incelediğimizde görmekteyiz. Her iki faktörün SP üzerine birlikte etkisinin istatistiki olarak oldukça önemli olduğu saptanmıştır (p<0,01).

Renk (%) dağılımının SP üzerindeki gruplara göre gösterdiği (beyaz renk arttıkça) SP’deki yükselme Becerill ve Ark. (1992)’nın bulduğu sonuçla benzerlik göstermektedir. Araştırmacılar yaptıkları çalışmalarında beyaz renkteki %1’lik artışın özellikle kış mevsiminde SP ile ters ilişkili olduğunu yaptıkları çoklu regresyon analizi ile saptamışlardır (p<0,11; SP’deki kış mevsimi kat sayısı=-0,152). Aynı araştırmada yaz mevsimi ile SP arasında pozitif yönde bir ilişki olduğu saptanmıştır. Bu ilişkinin istatistiksel olarak önemli olmadığı araştırıcılar tarafından belirtilmektedir (p>0,05;

SP’deki yaz mevsimi kat sayısı=0,046).

4.1.4. Buzağılama Aralığı Üzerine Etki Eden Faktörler

Çalışmada buzağılama aralığı için yapılan varyans unsurlarında laktasyon sırası ve rengin (%) dağılımın etkisine göre değerlendirmeler yapılmıştır. (Çizelge 4.4.)

Buzağılama aralığı birbirini takip eden iki buzağılama arasında süre olarak bilinmektedir. Buzağılama aralığı hayvancılık işletmelerinde bakım, besleme ve sürü idaresiyle bağlantılı bir döl verim özelliğidir.

Çizelge 4.4.’de bakıldığında, laktasyon sırası, renk (%) dağılımın BA üzerine etkisinin istatistik olarak önemli olmadığı görülmektedir. İki faktörün birlikte BA üzerine etkisine baktığımızda yine istatistiki olarak önemsiz olduğu (p>0,05),saptanmıştır.

Buzağılama aralığının ortalama değerler arasında olması (Laktasyon sırasında ortalama sırasıyla 443,37±10,67, 423,25±10,13 renk (%) dağılımında sırasıyla;

428,21±13,76; 455,10±13,75; 430,10±16,60; 400,07±8,27) işletmede bakım, besleme, sürü yönetiminin ve kızgınlık takibinin doğru bir şekilde yapıldığını bize göstermektedir. Bu sürenin uzaması hayvancılık işletmeleri için ekonomik olarak kayıplara senede bir defa buzağı alınmamasına ve hayvanın süt verimini etkilemektedir.

15

Çizelge 4.4. BA Üzerine Etki eden Faktörler ve Tanımlayıcı İstatistikler

Laktasyon 4.1.5. Gebelik Başına Tohumlama Sayısı Üzerine Etki Eden Faktörler

Döl verim özelliklerinden GBTS’ na etki eden Laktasyon sırası, renk (%) dağılımın etkileri incelenmiş olup, GBTS üzerine Laktason sırası etkisinin istatistiki olarak önemli olduğu tespit edilmiştir (p<0.01). Renk (%) dağılımının ve laktasyon sırası ile renk (%) dağılımının birlikte etkisinin ise önemsiz olduğu görülmüştür (p>0,05).

Gebelik başına tohumlama sayısı hayvanların gebe kalması için yapılan tohumlama sayısının ortalaması olarak ifade edilmektedir. İşletmedeki ekonomik olarak karlılık sağlanabilmesi için gebelik başına tohumlama sayısı ortalama 1.8 payetten az olması gerekmektedir. (Nebel, 1996).

Çalışmamızda GBTS’na ilişkin ortalama çizelge 4.5.’e baktığımızda, (Laktasyon sırası ortalama sırasıyla 1,46±0,05; 2,01±0,13 renk (%) dağılımında sırasıyla; 1,67±0,13;

1,87±0,3; 1,69±0,14; 1,62±0,17)

Gebelik başına tohumlama sayısının artması hayvanlarda döl tutma sorunu olduğunun bir göstergesidir. Gebelik başına tohumlama sayısının belirli düzeyde olması için işletmelerdeki hayvanların bakım ve beslemesine dikkat edilmesi gerekmektedir. İyi bir bakım besleme yapılmadığı zaman hayvanlarda yağlanma, rahim iltihapları ve kistler oluşacağından döl tutma sorunları ortaya çıkacaktır. Döl tutma sorunlarını ortaya çıkmasıyla birlikte işletmelerde ekonomik kayıplara neden olmaktadır.

16

Yapılan çalışmada işletmede, GBTS değerlerinin istenilen sınırlarda çıkması, yetiştiriciliği yapılmakta olan hayvanların bakım, besleme ve sürü takibinin istenilen düzeylerde yapıldığını göstermektedir.

Çizelge 4.5. GBTS Üzerine Etki eden Faktörler ve Tanımlayıcı İstatistikler

Laktasyon