Cari işlemler açıklarının nedenleri ülkenin gelişmişlik düzeyine göre, sosyal ve siyasal yapısına bağlı olarak farklı birçok faktörlerle açıklanmaktadır. Tasarruf ve yatırım
arasındaki fark olarak da tanımlanan cari işlemler dengesinin belli başlı nedenleri arasında yurtiçi yatırımlarının atması, ulusal tasarların azalması yer almaktadır.
Cari işlemler açığı ülkemiz ekonomisinin de uzun yıllar karşılaştığı ve baş etmeye çalıştığı konular arasında bulunmaktadır. Ülkemizde tarihsel olarak ihracat ve ithalat arasındaki dengesizlik ve yine bu açıkları kapatmak için borçlanma yoluna gidilmesi, borç stokunun artması, cari açığın en büyük belirleyicisi olarak devem etmiştir. 2000’li yıllara kadar uygulanan ekonomi politikaları, yüksek oranlı enflasyon, faiz hadlerinin yüksek olması, kamu sektörünün tasarruf açığı sonucu oluşan bütçe açıkları, cari açıkları oluşturmaktadır. Dış borçlanma yoluna başvurarak cari açıkların kapatılmak istenmesi ve etkili bir borçlanma politikasının takip edilememesi cari açıkların kronikleşmesinin bir nedeni olmuştur (Öztürk, 2013: 24-25).
Yurtiçi yatırımların artması; ülkelerin de firmalar gibi yatırım yapmaları gerekmektedir. Bir ülkede yatırımların olağanüstü artmasının farklı nedenleri olabilmektedir. Bunlar; ülkede yeni doğal kaynakların bulunması (petrol, madenler vb. gibi), yeni üretilebilecek ürünlerin kazançlı bir şekilde geliştirilebilecek teknolojik ilerlemelerin ortaya çıkması, ticaret liberalizasyonu veya sermaye piyasası gibi yapısal ekonomik reformlar veya enflasyondaki düşüş, bütçe açıklarındaki azalma, gelir ve sermaye üzerindeki bozucu etkisi olan vergi indirimleri gibi makroekonomik istikrar politikaları gelecekteki yüksek oranlı ekonomik büyüme ve yeni yatırımların yüksek karlılığı beklentisine yol açması gibi durumlar olarak sıralanabilmektedir (Roubini ve Backus, 1998: 18-19).
Artan yatırımları karşılamak için ulusal tasarruflardan yararlanılmaktadır. Ülkenin kamu ve özel tasarrufları toplamından oluşan ulusal tasarruflar, bütün karlı yeni yatırım projelerini finanse etmekte yetersiz kalmaktadır (Timur, 2005: 7). Bu nedenle artan yatırımları ulusal tasarrufların karşılayamaması durumunda yabancı tasarruflara başvurulmaktadır. Bunun sonucunda da cari işlem dengesi açık vermektedir.
Yatırımların artması ülkede döviz arzını da artırmaktadır. Dövizlerin artması sonucunda döviz kurları düşecek ve dolayısıyla yerli para değer kazanacaktır. Yerli paranın değer kazanması ithalatı arttırıcı bir etki yaratacaktır. Sonuç olarak cari işlemler açığı artacaktır.
Yurtdışından borçlanırken dikkat edilmesi gereken iki önemli husus söz konusudur. Bu uyarılardan birincisi, yurtdışından alınan borçların dış piyasalara satılacak türde yeni mallar üretmek üzere yapılan yeni yatırımları finanse etmek için değil de uluslararası ticarete konu olmayan alanlara yapılması halinde ortaya çıkmaktadır. İkinci ise hem uluslararası ticarete konu olan hem de konu olmayan sektör firmaları için geçerli olmaktadır. Yatırımları finanse etmek için fon bulmak ancak bu yatırımların getirisinin en azından borçlanılan fonların maliyetini karşılaması halinde optimaldir. Aksi durumda, gereğinden fazla borçlanan ve bunları kötü projelere yatıran bir firma sonunda zarar edecektir. Yatırımların çoğu kötüleşirse bir finansal kriz yaşanması da muhtemel olacaktır (Timur, 2005: 7-8).
Ulusal tasarrufların azalması; yurtiçi yatırımların fazla atmasının yanında ulusal tasarrufların azalması, cari işlemler açıklarının diğer nedenidir. Özel tasarruflar ile kamu tasarruflarının toplamı ulusal tasarrufları oluşmaktadır (TCMB, 2015: 2). Ulusal tasarruflarındaki azalma, özel ve kamu tasarruflarındaki bir azalmadan kaynaklanmaktadır.
Özel tasarruflar, kişilerin harcanabilir gelirlerinin tüketimden arta kalan kısmını göstermektedir. Dolayısıyla özel tasarruflar hem gelir seviyesine hem de tüketim seviyesine bağlıdır. Özel tasarruflar, kişilerin harcanabilir gelirlerinde meydana gelecek bir azalma nedeniyle azaltabilmektedir. Harcanabilir gelirlerde meydana gelecek bir artış ise, kişilerin tüketimlerini daha fazla artırıp tasarruflarında azalmayla sonuçlanabilmektedir. Diğer taraftan yüksek vergi oranları da özel tasarrufları azaltıcı bir etken olmaktadır. Özel tasarruflardaki azalmanın, cari işlemler açığını tetikleme gücü kamu tasarruflarındaki azalmaya göre daha fazla oranda gerçekleşmektedir (Yelmer, 2013: 57-58).
Kamu tasarruflarına açısından ise kamunun elde ettiği gelirin en önemli kaynağı olan vergi hasılatının azalması veya kamu harcamalarındaki artış kamu tasarruflarının azalması nedenlerindendir. Kamu tasarrufu = Vergi Hasılatı – Kamu harcamaları olarak ifade edilebilmektedir. Kamu bütçe açıkları kronik bir şekilde artıyorsa, yüksek oranlarda gerçekleşen harcamalar vergi hasılatı ile karşılanamıyorsa, bu açıkların giderilmesi zorlaşmakta ve dış finansman kaçınılmaz olmaktadır. Dolayısıyla toplamdaki ulusal tasarruf düzeyinde bir azalış olması durumunda, harcamaların finansmanı için yabancı
tasarruflara ihtiyaç duyulacak ve cari işlemler bilançosu açık verecektir (Karatay, 2008: 19).
Diğer taraftan ülkenin nüfus yapısı da ulusal tasarrufların azalmasında bir etken olabilmektedir. Bir ülkede çalışan nüfus oranı genç ve emekli nüfus oranından az ise bu durum vergi gelirlerinin düşük olacağının bir göstergesi olabilmektedir. Çünkü çalışan nüfus oranını azaldığında vergi mükellef sayısı da azalmakta, dolaysıyla vergi gelirlerinin azalması olağan olmaktadır. Bu durumda kamu tasarrufları azalmaktadır. Kısaca ülkelerin demografik yapısı cari açığın ortaya çıkmasında etkili olabilmektedir.
Özetle cari açığın nedenleri arasında, tasarruf düzeyi ile yatırım düzeyi arasındaki fark, ithalat ile ihracat arasındaki fark ve kamu gelirleri ve kamu harcamaları arasındaki fark etkili olmaktadır. Cari açığa neden olan diğer önemli faktörler arasında, reel döviz kuru, faiz oranı, enerji fiyatları, dış ticaret haddi, enflasyon oranı, ihracatın ithalata bağımlılığı ve finansal gelişmişlik gibi değişkenler de gösterilmektedir (Karagöl ve Erdoğan, 2017: 356).