C. “ DEĞERLERİMİ ÖĞRETEMEZ MİYİM ? “

Çok sayıda ebeveyn en çok önem verdikleri değerlerini çocuklarına geçirmeye istekli olduklarını düşünürler ve bu konuda çok soru sorar-lar. “Değerlerimizi çocuklarımıza öğretmeyecek miyiz?”

Yanıt : “ Elbette. Değerlerinizi öğretebilmekle kalmayacaksınız, kaçı-nılmaz olarak öğreteceksiniz de. ”Çocuklar ebeveynlerinin yaptıklarını

izleyip söylediklerini duyarak onların değerlerini öğrenmek zorunda kalırlar.

a. Model Anne / Baba

Ebeveynler çocuklarını büyütürken değerleri ve inançlarıyla ilgili konu-şarak davranışlarıyla göstererek sürekli çocuklarına modellik yaparlar.

Değerlerini yaşayarak öğretebilirler. Çocuklarının dürüstlüğü değer olarak almalarını istiyorlarsa, kendi dürüstlüklerini onlara göstermeli-dirler.

Cömertliğe değer vermelerini istiyorlarsa, kendileri de cömert olmalı-dırlar. Ebeveynlerinin çocuklarına kendi değerlerini “ “öğretmeleri “ için en iyi, belki de tek yol budur.

Çocuklarının dürüst olmasını isteyen ebeveynler, telefonla istemedik-leri bir çağrı alınca onların önünde, “ Gelmeyi çok isterdik ama bu akşam konuklarımız gelecek “ yanıtıyla amaçlarını yok ederler.

Baba gelir vergisini az ödemek için kazancını nasıl düşük gösterdiğini yemek sırasında çocuklarının yanında anlatırsa ; anne, “ Giysisini kaça aldığını babana söylemeyelim “ derse; ebeveyn yaşam cinsellik ve sordukları her konuda tüm gerçeği anlatmazlarsa çocuklarına dürüst-lük konusunda hiçbir şey öğrete Çocuklarına her hangi bir konuda bir kurala uymanın gereğinden söz eden ebeveyn çocuğu ile birlikte yü-rürken sokakta trafik kuralını ihlal ediyor, kırmızı ışıkta durmuyorsa çocuğuna nasıl kural öğretecek ? Çocuklarının insan ilişkilerinde şiddet kullanmalarını istemeyen ebeveynler disiplin amacıyla kendileri fizik-sel ceza kullanırlarsa iki yüzlü görüneceklerdir Oğlunu dizlerine yatırıp

döven baba bir yandan da bağırıyor : “ Bir daha kardeşini dövecek misin ?

Ebeveynler çocuklarına kendi değerlerini baskı yaparak değil, onlara uygun yaşayarak öğretebilirler.

Evet , ebeveynler kendi değerlerine göre yaşıyorlarsa, çocuklarına bunları öğretebilirler. Ama bunu kaç ebeveyn yapabiliyor ?

Ebeveynler çocuklarının kendi değerlerini kabul etmeyeceklerinden korktukları için, değerlerini güç kullanarak öğretmeye hakları oldukla-rını sanırlar.

Şöyle düşünürler : “ Onlar kendi kendilerine karar veremeyecek kadar genç “ sözünü kendilerini haklı göstermek için sık sık kullanırlar. De-ğerleri yetişkin birine güç kullanarak benimsetmek olası mıdır? Böyle bir durumla karşılaşan genç / yetişkin büyük bir olasılıkla kendi inanç ve değerlerini çok daha şiddetle savunarak güce karşı güçle karşı ko-yacaktır.

Güç ve otorite başkalarının davranışlarını denetim altına alabilir ama düşüncelerini ve inançlarını asla alamaz.

b. Danışman Anne / Baba

Ebeveynler çocuklarının değerlerini kabul etmeleri için modellik ede-rek onları etkilemenin yanı sıra “ doğruyu- yanlışı” öğretmek için baş-ka bir yöntem de kullanabilirler. Düşüncelerini, bilgilerini deneyimle-rini çocuklarıyla paylaşabilirler.

Danışmanların da yaptığı budur. Başarılı danışmanlar nutuk çekmek-ten çok paylaşırlar, zorla kabul ettirmek yerine sunar, istemekçekmek-ten çok önerir.

Çok daha önemlisi bunları bir kereden fazla yinelemez. Etkili bir da-nışmanın danışanlarına bilgi ve deneyimlerinin yararını sunar, evet, ama haftalar boyunca onlarla tartışmaz; görüşlerini kabul etmezlerse onları utandırmaz; direndiklerini anlayınca kendi görüşünü zorla kabul ettirmeye çalışmaz.

Özetle başarılı bir danışman düşüncelerini sunar, ama onları kabul etme ya da reddetme hakkını danışanına bırakır. Danışmanlar ebe-veynlerin yaptıklarını yapsalar, danışılmak için kapıları hiç çalınmaz.

Günümüz gençliği ebeveynlerini artık yardımını istemediklerini söyle-yerek “ işten çıkarırlar “. Çünkü ebeveynlerin çoğu çocuklarına etkili danışmanlık yapacakları yerde nutuk çekerler, gözdağı verirler, uyarır-lar inandırmaya çalışıruyarır-lar, ahlak dersi verirler, utandırıruyarır-lar ve tüm bun-ları doğru diye düşündükleri şeyleri onlara yaptırmak için başvururlar.

Ebeveynler günlerce ahlak dersi ya da emirler veren iletileriyle çocuk-larının üzerine giderler. Çocuğun kabul etme ya da reddetme sorum-luluğunu almasına izin vermezler, bu sorumluluğu kendileri yüklenir-ler. Çocuklarının kendilerini danışman olarak kabul etme zorunda olduklarını düşünürler. Çocuklar kabul etmezse kendilerini başarısız görürler.

Bu, “zorla satışın “suçlusu ebeveyndir. Birçok ailede çocukların ebe-veynlerine aşağıdaki sözleri söylemelerine şaşmamak gerekir:

 “ Beni rahat bırakın.”

 “ Benimle tartışmayın.”

 “ Ne düşündüğümü biliyorum. Her gün söylemene gerek yok.”

 “ Nutuk çekmeyi kes.”

 “ Hoş kal.”

Ebeveynler buradan bir ders çıkarmalıdırlar. Yardım etmek istedikleri çocukları tarafından “ işten atılmamaları “ için , etkili bir danışman gibi hareket etmeyi anımsarlarsa , akıllarını, deneyimlerini , düşüncelerini çocuklarıyla paylaşabilir ve onlar için yardımcı bir danışman olabilirler.

Sigaranın insan sağlığına etkileri konusunda yararlı bilgileriniz olduğu-na iolduğu-nanıyorsanız, bunları çocuklarınıza söyleyin. Dinin yaşamınızda önemli bir etkisi varsa, ara sıra bunu da çocuklarınıza söyleyin.

Meslek seçimi ile ilgili görüşleriniz varsa bunu çocuklarınızla paylaşın.

Öğrenciliğinizde ödevleri sıkılmadan nasıl yapılacağını öğrendiyseniz, yönteminizi çocuklarınıza sunun.

Ebeveynlerin dikkat etmesi gereken diğer bir husus ise, çocukların sorunlarının çözümünde Etkin Dinlemenin çok değerli bir araç oldu-ğunu göz önünde bulundurmalarıdır. Siz ebeveynler kendi görüşlerini-zi onlara sunmada ısrarcı olursanız, size direnirler ve kendilerini savu-nurlar. Çünkü sizin görüşleriniz onların inanç ve alışkanlıklarına ters gelebilir. İşte bu nedenle onları Etkin Dinleme aracını kullanarak din-lerseniz dirençlerinin kırıldığını ve sizin görüşlerinizi kabul etmeye başladıklarını göreceksiniz. Çocuklarına inanç ve değerlerini öğretmek isteyen ebeveynler onların dirençleri ve görüşlerine karşı koymalarına hazırlıklı olmalıdırlar.

Özet olarak: Ebeveynler çocuklarına elbette değerlerini öğretecekler-dir. Ancak düşüncelerini çocuklarına zorla kabul ettirmeye kalkmama-lılar ve onların kafalarına vurmaktan vazgeçmelilerdir. Bir sorunla

karşılaşıldığında Etkin Dinleme Yöntemine başvurulmalı ve sorunlar Etkin Dinleme yolu ile çözülmeye çalışılmalıdır. Bu durumda çocukla-rın yeniden sizden yardım almak isteyeceklerdir.

“Değiştiremeyeceklerimi kabul ede-bilmem için huzur” tümcesi şu an için yukarıda anlatılanlar için geçerli-dir. Çünkü çocukların ebeveynlerinin değiştiremeyeceği pek çok davranış-ları vardır. Tek seçenek bu gerçeği kabul etmektir.

Ebeveynlerin çoğu çocuklarına yal-nızca danışman olma düşüncesine karşı çıkarlar.

Söyledikleri şunlardır:

 “ Ama çocuklarımın sigara içmemelerini gözetmek benim sorumluluğumdur.”

 “Kızımın evlilik öncesi cinsel ilişkiye girmesini önlemek için otoritemi kullanmalıyım.”

 “ Uyuşturucu kullanma konusunda yalnızca bir danışman ol- mak istemiyorum. Çocuklarımı korumak için daha fazlasını yapmalı-yım. Çok sayıda ebeveynin belli davranışları çocuklarına kabul ettir-mek için onları etkileettir-mekten vazgeçettir-mek istemeleri anlaşılabilir. Ama değiştiremeyecekleri şeyleri kabul etmek zorunda oldukları için vaz-geçmekten başka geçerli seçeneklerinin olmaması daha objektif bir görüştür.

Değiştiremeyeceğimi Kabul Etmek !

“Tanrım, bana değiştirebi-leceğim şeyleri değiştire-bilmem için yüreklilik;

Değiştiremeyeceklerimi kabul edebilmem için hu-zur;

İkisini birbirinden ayırt edebilmem için akıl ver.”

Ata sözü

Ailelerde çatışmaya neden olan ev ödevini örnek olarak ele alalım . Çocuk ödevini yapmazsa ebeveyn ne yapabilir? Odasına gönderse, ya müzik dinleyecek ya da başka bir şeyle zaman geçirecek . Birisine zorla bir şey yaptıramazsınız.

Ebeveynler, çocukları ödev yapmaya zor-layabilirler ama çocuk istemezse ödev yapmaz.

Ebeveynlerin değiştirmeye güçlerinin yetmeyeceği davranışlar listesine eklene-cek başka davranışlar da vardır.

Aşırı makyaj içki, kötü çocuklarla arkadaşlık, okulda başının derde girmesi, uyuşturucu kullanımı gibi.

Ebeveynlerin yapmaları gereken şey onlara model oluşturmak, etkili bir danışman olmak ve çocuklara “ terapatik“ ( iyileştirici ) ilişki geliş-tirmekten başka ne olabilir ?

Eğer bir çift çocuk yapmaya kararlıysa, yukarıdaki davranışları önleye-bilecek güçlerinin olmadığı gerçeğini en baştan kabullenmeleri yapabi-lecekleri en iyi şeydir. Belki de bu ebeveyn olmanın bedellerinden biridir. Siz elinizden geleni yapabilirsiniz, sonra da olacak en iyiyi bek-lersiniz. Ama uzun gelecekte en iyi niyetli çabalarınızın yeteri kadar iyi olmama tehlikesiyle de karşılaşırsınız . Önünde sonunda siz de “Tan-rım, bana değiştiremeyeceğim şeyleri kabul edebilmem için huzur ver”

diye yakarabilirsiniz.

“ Atı suya götürürsü-nüz ama istemezse su içiremezsiniz”

Çocuğa zorla ödev yaptırmaya uygun bir sözdür.

Toplumumuzda ebeveynliğe, ebeveynliğin gelişiminden daha çok, çocukların gelişim ve büyümesini etkileyen bir görev olarak bakılır.

Ebeveynlik çocuk “ yetiştirmek “demektir. Uyum göstermesi gereken çocuklardır.

Sorunlu çocuklar vardır ama sorunlu ebeveynler yoktur! Hatta sorun-lu anne / baba - çocuk ilişkileri bile yoktur.

Yine de her anne / baba, eşi, kardeşi, arkadaşı, akrabası ya da patro-nuyla ilişkilerinde ciddi çatışmaları önlemek ya da ilişkiyi sağlıklı tut-mak için değişmenin gerektiği zamanlar olduğunu bilir. Herkesin bir başkasının davranışı yüzünden kendi davranışını değiştirdiği olmuştur.

Bir arkadaşınızın buluşmaya geç gelme alışkanlığına kızıyor olabilirsi-niz. Yıllar geçtikçe bu huyunu kabul etmeye başlarsınız. Belki kendi kendinize güler ve arkadaşınızın bu huyuyla alay edersiniz, ama artık ona kızmıyorsunuzdur. Artık bunu arkadaşınızın özelliklerinden biri olarak kabul etmişsinizdir.

Burada arkadaşınızın davranışı değişmemiş aslında uyum sağlayan sizsiniz. Yani değişen sizsiniz. Öyleyse çocuklarınızın davranışlarını kabul konusunda da tavrınızı değiştirebilirsiniz.

A. KENDİNİZİ DAHA ÇOK KABUL EDEBİLİR MİSİNİZ ?

Çalışmalar insanların kendilerini kabul etmeleriyle başkalarını kabul

BÖLÜM 16 EBEVEYNLER KENDİLERİNİ DEĞİŞTİREREK