Bu bölümde araştırmanın alt problemlerini çözümlemek amacıyla yapılan istatistiki işlemlere ve bu işlemler sonucunda elde edilen bulgulara ile yorumlara yer verilmiştir.
İlkokul, Ortaokul ve Lise Öğretmenlerinin Liderlik Stilleri ve Okulun Yapısının Gevşekliğine İlişkin Algı Düzeyleri
İlkokul, ortaokul ve lise öğretmenlerinin liderlik stilleri ve okul yapısının gevşekliğine ilişkin algı düzeyleri ile ilgili bulgular Tablo 6’da verilmektedir. Liderlik stilleri ve okul yapısının gevşekliğine ilişkin algı düzeylerinde en düşük düzey 1, en yüksek düzey ise 5 olarak derecelendirilmektedir.
Tablo 6
Öğretmenlerin Liderlik Stillerine ve Okul Yapısının Gevşekliğine İlişkin Algı Düzeyleri (n=558)
Değişkenler En Düşük En Yüksek S
Liderlik Stilleri 1,00 5,00 3,47 ,67
Sürdürümcü 1,00 5,00 3,12 ,75
Dönüşümcü 1,00 5,00 3,56 ,77
Okul Yapısının Gevşekliği 1,00 5,00 3,42 ,58
Bireylerarası ilişkiler 1,00 5,00 3,61 ,67
Birimler arası işleyiş 1,00 5,00 3,21 ,79
Öğretmenlerin liderlik stilleri ve okul yapısının gevşekliğine ilişkin algı düzeylerine ilişkin tablo incelendiğinde, öğretmenlerin liderlik stilleri (= 3,47) ve okul yapısının gevşekliği (= 3,42) düzeylerinin iyi düzeyde olduğu görülmektedir. Liderlik stillerinin alt boyutları olan sürdürümcü liderlik (= 3,12) ve dönüşümcü liderlik (= 3,56) algı düzeylerinin de
44
yüksek düzeyde olduğu görülmektedir. Okul yapısının gevşekliğinin alt boyutları olan bireylerarası ilişkiler (= 3,61) ve birimler arası işleyiş (= 3,21) algı düzeylerinin de yüksek düzeyde olduğu görülmektedir. Tablo 6’ya ilişkin standart sapma değerleri incelendiğinde en homojen dağılımın okul yapısının gevşekliğinde (S = ,58), en heterojen dağılımın ise birimler arası işleyiş alt boyutunda (S = ,79) olduğu görülmektedir.
Okullarda Algılanan Liderlik Stilleri ile İlkokul, Ortaokul ve Liselerin Gevşek Yapılanması Arasındaki İlişkiler
Okullarda algılanan liderlik stilleri ile ilkokul, ortaokul ve liselerin gevşek yapılanması ile arasındaki ilişkiler Tablo 7’de verilmiştir.
Tablo 7
Okullarda Algılanan Liderlik Stilleri ile İlkokul, Ortaokul ve Liselerin Gevşek Yapılanması Arasındaki İlişkiler (n = 558)
Değişkenler 1 2 3 4 5 6
1. Liderlik Stilleri (Toplam) 1,00 ,46** ,98**
,60** ,80** ,18**
2. Sürdürümcü Liderlik 1,00 ,25** ,29** ,19** ,27**
3. Dönüşümcü Liderlik 1,00 ,58** ,82** ,13**
4. Okul Yapısının Gevşekliği (Toplam) 1,00 ,79** ,82**
5. Bireylerarası ilişkiler 1,00 ,29**
6. Birimler arası işleyiş 1,00
**p < ,01
Okullarda algılanan liderlik stilleri ile ilkokul, ortaokul ve liselerin gevşek yapılanması arasındaki ilişkileri gösteren Tablo 7 incelendiğinde, bütün değişkenlerin birbiriyle pozitif yönlü ve anlamlı ilişkili oldukları görülmektedir. Tablo 7 incelendiğinde liderlik stilleri ile okul yapısının gevşekliği (r = ,60, p < ,01) arasında orta dereceli pozitif bir ilişkinin olduğu görülmektedir. Dönüşümcü liderlik alt boyutu ile birimler arası işleyiş (r = ,13, p < ,01), sürdürümcü liderlik alt boyutu ile bireylerarası ilişkiler (r = ,19, p < ,01), sürdürümcü liderlik ile birimler arası işleyiş (r = ,27, p < ,01), sürdürümcü ile dönüşümcü liderlik (r = ,25, p < ,01) ve bireylerarası ilişkiler ile birimler arası işleyiş (r = ,29, p < ,01) arasında pozitif yönlü düşük düzeyde ilişkiler olduğu görülmektedir. Sürdürümcü liderlik stiliyle okul yapısının gevşekliğinin alt boyutlarıyla düşük düzeyde ilişkili çıkması, bu liderlik
45
stilinin var olduğu okulların gevşeklik düzeyinin daha az olduğu şeklinde yorumlanabilir. Buna ek olarak, dönüşümcü liderlik ile bireylerarası ilişkiler (r = ,82, p < ,01) arasında pozitif yönlü yüksek düzeyde ilişki olduğu görülmektedir. Bu durum, dönüşümcü liderlik stilinin var olduğu okullarda daha gevşek bir okul yapısının olabileceği şeklinde yorumlanabilir.
Okul Yapısının Gevşeklik Düzeyinin Yordayıcısı Olarak Sürdürümcü ve Dönüşümcü Liderlik
Okul yapısının gevşekliğinin yordayıcısı olarak sürdürümcü ve dönüşümcü liderliğe ilişkin bulgular Tablo 8’de, bireylerarası ilişkilerin yordayıcıları olarak sürdürümcü ve dönüşümcü liderliğe ilişkin bulgular Tablo 9’da, birimler arası işleyişin yordayıcıları olarak sürdürümcü ve dönüşümcü liderliğe ilişkin bulgular Tablo 10’da verilmiştir.
Tablo 8
Okul Yapısının Gevşekliğinin Yordanmasına İlişkin Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi Sonuçları
Değişken B Standart Hata B β t p
Sabit 1,59 ,11 14,06 ,00
Sürdürümcü Liderlik ,14 ,03 ,16 4,50 ,00
Dönüşümcü Liderlik ,41 ,03 ,54 15,24 ,00
F = 153,05, p = ,00; R = ,60, R2 = ,36
Tablo 8’de verilen okul yapısının gevşekliğinin yordanmasına ilişkin çoklu doğrusal regresyon analizi sonuçları incelendiğinde, sürdürümcü liderlik ve dönüşümcü liderlik stillerinin birlikte okul yapısının gevşekliğinin %36’sını açıkladığı görülmektedir. Bununla birlikte, sürdürümcü liderliğin (β = ,16, p < ,05) ve dönüşümcü liderliğin (β = ,54, p < ,05), okul yapısının gevşekliğinin anlamlı birer yordayıcıları olduğu görülmektedir. Standardize edilmiş regresyon katsayılarına (β) göre gevşeklik algısının en güçlü yordayıcısı dönüşümcü liderlik stilidir. Bu durum, dönüşümcü liderliğin var olduğu okullarda sürdürümcü liderliğin olduğu okullara göre daha gevşek bir yapının olduğu söylenebilir.
46
Regresyon analizi sonuçlarına göre, gevşeklik algısının yordanmasına ilişkin regresyon eşitliği şu şekildedir:
Gevşeklik= 1,59 + ,41 * Dönüşümcü Liderlik + ,14 * Sürdürümcü Liderlik
Tablo 9
Bireylerarası İlişkilerin Yordanmasına İlişkin Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi Sonuçları
Değişken B Standart Hata B β t p
Sabit 1,08 ,09 11,79 ,00
Sürdürümcü Liderlik -,01 ,02 -,01 -,55 ,57
Dönüşümcü Liderlik ,72 ,02 ,83 33,20 ,00
F = 583,36, p = ,00; R = ,83, R2 = ,69
Tablo 9’da verilen bireylerarası ilişkiler algısının yordanmasına ilişkin çoklu doğrusal regresyon analizi sonuçları incelendiğinde, sürdürümcü liderlik ve dönüşümcü liderlik stillerinin birlikte bireylerarası ilişkilerin %69’unu açıkladığı görülmektedir. Bununla birlikte, sürdürümcü liderliğin (β = -,01, p ˃ ,05), bireylerarası ilişkilerin anlamlı bir yordayıcısı olmadığı görülmektedir. Dönüşümcü liderliğin (β = ,83, p < ,05), bireylerarası ilişkilerin anlamlı bir yordayıcısı olduğu görülmektedir. Bu durum, dönüşümcü liderliğin var olduğu okullarda bireylerarası ilişkilerin daha zayıf olduğu şeklinde yorumlanabilir. Standardize edilmiş regresyon katsayılarına (β) göre bireylerarası ilişkilerin en güçlü yordayıcısı dönüşümcü liderlik stilidir.
Regresyon analizi sonuçlarına göre, bireylerarası ilişkilerin yordanmasına ilişkin regresyon eşitliği şu şekildedir:
47 Tablo 10
Birimler arası İşleyişin Yordanmasına İlişkin Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi Sonuçları
Değişken B Standart Hata B β t p
Sabit 2,14 ,18 11,72 ,00
Sürdürümcü Liderlik ,27 ,05 ,26 6,14 ,00
Dönüşümcü Liderlik ,06 ,04 ,06 1,42 ,16
F = 23,49, p = ,00; R = ,28, R2 = ,09
Tablo 10’da verilen birimler arası işleyiş yordanmasına ilişkin çoklu doğrusal regresyon analizi sonuçları incelendiğinde, sürdürümcü liderlik ve dönüşümcü liderlik stillerinin birlikte birimler arası işleyişi %9’unu açıkladığı görülmektedir. Bununla birlikte, sürdürümcü liderliğin (β = -,26, p ˂ ,05), birimler arası işleyişin anlamlı bir yordayıcısı olduğu görülmektedir. Dönüşümcü liderliğin (β = ,06, p ˃ ,05), birimler arası işleyişin anlamlı bir yordayıcısı olmadığı görülmektedir. Standardize edilmiş regresyon katsayılarına (β) göre birimler arası işleyişin en güçlü yordayıcısı sürdürümcü liderlik stilidir. . Bu durum, sürdürümcü liderlik stilinin var olduğu okullarda birimler arası işlevlerin daha gevşek yapılandığını göstermektedir.
Regresyon analizi sonuçlarına göre, birimler arası işleyişin algısının yordanmasına ilişkin regresyon eşitliği şu şekildedir:
Birimler arası işleyiş = 2,14 + ,06 * Dönüşümcü Liderlik + ,27 * Sürdürümcü Liderlik
İlkokul, Ortaokul ve Lise Öğretmenlerinin Liderlik Stilleri ve Okul Yapısının Gevşekliğine İlişkin Algı Düzeylerinin Demografik Değişkenlere Göre
Karşılaştırılması
Öğretmenlerin liderlik stilleri ve okul yapısının gevşekliğine ilişkin algı düzeylerinin cinsiyete göre t-testi sonuçları Tablo 11’de gösterilmiştir.
48 Tablo 11
Öğretmenlerin Liderlik Stilleri ve Okul Yapısının Gevşekliğine İlişkin Algı Düzeylerinin Cinsiyete Göre t-Testi Sonuçları
Değişkenler Kadın (n = 316) Erkek (n = 242) t sd p S S Liderlik Stilleri 3,42 ,64 3,53 ,70 -1,87 556 ,06 Sürdürümcü 3,07 ,74 3,17 ,76 -1,56 556 ,12 Dönüşümcü 3,51 ,75 3,62 ,79 -1,65 556 ,10
Okul Yapısının Gevşekliği 3,37 ,58 3,49 ,59 -2,39 556 ,02* Bireylerarası İlişkiler 3,57 ,65 3,67 ,69 -1,74 556 ,08 Birimler arası İşleyiş 3,15 ,77 3,29 ,81 -2,07 556 ,04* *p < ,05
Öğretmenlerin liderlik stilleri ve okul yapısının gevşekliğine ilişkin algı düzeylerinin cinsiyetlerine göre t-testi sonuçlarına ilişkin tablo 11 incelendiğinde, liderlik stilleri [t (556) = 1,87 p > ,05] ve liderlik stillerinin alt boyutları olan sürdürümcü liderlik [t (556) = 1,56, p > ,05] ve dönüşümcü liderlik [t (556) = 1,65, p > ,05] düzeylerinin cinsiyetlerine göre anlamlı bir farklılık göstermediği sonucuna varılmıştır. Bu durum, okullarda algılanan liderlik stillerinin cinsiyete göre değişmediğini göstermiştir.
Tablo 11’e göre, okul yapısının gevşekliğine ilişkin algı düzeylerinin cinsiyete göre anlamlı bir farklılık gösterdiği görülmektedir [t (556) = 2,39, p < ,05]. Okul yapısının gevşekliğinin bireylerarası ilişkiler alt boyutu [t (556) = 1,74, p > ,05] cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermezken, birimler arası işleyiş alt boyutu [t (556) = 2,07, p < ,05] cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. Bu durum, erkek öğretmenlerin birimler arası işleyişi daha gevşek bir yapı olarak algıladıkları şeklinde yorumlanabilir.
İlgili alan yazında daha önce yapılan bazı araştırmalarda, dönüşümcü liderlik stilleri ile müdürlerin cinsiyeti arasında anlamlı bir fark olduğu ancak sürdürümcü liderlik stili ile müdürlerin cinsiyeti arasında anlamlı bir fark olmadığı sonucuna varılmıştır (Karadağ vd., 2009). Başka bir araştırma sonucuna göre, okul yöneticilerinin öğretimsel, etik, vizyoner ve dönüşümcü liderlik davranışlarını gerçekleştirme düzeyleri yöneticilerin cinsiyet durumuna göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir (Doğan, 2010). Bir diğer araştırmanın sonuçlarına göre, öğretmenlerin ilköğretim okul yöneticilerinin otoriter,
49
demokratik, serbest bırakıcı, dönüşümcü ve etkileşimci liderlik tarzı davranışlarına ilişkin görüşleri ile cinsiyet değişkeni arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır (Taş vd., 2007). Yapılan başka bir araştırmanın sonucuna göre, öğretmenlerin dönüşümcü liderlik boyutlarıyla ilgili görüşleri ile cinsiyet değişkeni arasında anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır (Töremen ve Yasan, 2010). Bir diğer araştırmaya göre, üniversite son sınıf öğrencilerinin liderlik algılamalarında cinsiyet açısından bir farklılık bulunmamıştır. (Çelik ve Sünbül, 2008). Bir araştırma sonucuna göre, ilköğretim okulu öğretmenlerinin okul müdürlerinden algıladıkları liderlik stilleri cinsiyet değişkenine göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir (Tura, 2012). Bir diğer araştırmaya göre, okul yöneticilerinin öğretimsel, etik, vizyoner ve dönüşümcü liderlik davranışlarını gerçekleştirme düzeyleri yöneticilerin cinsiyet durumuna göre anlamlı farklılık göstermemektedir (Doğan, 2010). Bu yönüyle bu araştırmanın bulguları yukarıda bahsi geçen araştırma sonuçları ile uyumluluk göstermektedir.
Başka bir araştırmada ise, öğretmenlerin okul yöneticilerinin liderlik stillerine ilişkin algıları cinsiyetlerine göre incelendiğinde cinsiyete göre anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir (Cemaloğlu, 2007).
Öğretmenlerin liderlik stilleri ve okul yapısının gevşekliğine ilişkin algı düzeylerinin yaşa göre betimsel verileri Tablo 12’de gösterilmiştir.
Tablo 12
Öğretmenlerin Liderlik Stilleri ve Okul Yapısının Gevşekliğine İlişkin Algı Düzeylerinin Yaşa Göre Betimsel Verileri
Değişkenler 1. 21-30 (n = 98) 2. 31-40 (n = 223) 3. 41-50 (n = 182) 4. 51 yaş ve üzeri (n = 55) S S S S Liderlik Stilleri 3,42 ,62 3,36 ,71 3,54 ,60 3,75 ,67 Sürdürümcü 3,07 ,72 3,08 ,75 3,11 ,73 3,35 ,79 Dönüşümcü 3,50 ,72 3,43 ,82 3,64 ,69 3,85 ,75 Okul Yapısının Gevşekliği 3,28 ,54 3,36 ,57 3,47 ,56 3,75 ,67 Bireylerarası İlişkiler 3,54 ,60 3,54 ,70 3,65 ,64 3,92 ,67 Birimler arası İşleyiş 3,01 ,72 3,15 ,77 3,28 ,77 3,57 ,89
50
Öğretmenlerin liderlik stilleri ve okul yapısının gevşekliğine ilişkin algı düzeylerinin yaşa göre betimsel verilerine ilişkin tablo incelendiğinde, liderlik stillerine ilişkin algı düzeyi en yüksek grubun 51 yaş ve üzeri ( = 3,75) en düşük grubun ise 31-40 yaş arası ( = 3,36) grup olduğu görülmektedir. Sürdürümcü liderlik alt boyutunda en yüksek grubun 51 yaş ve üzeri ( = 3,35) en düşük grubun 21-30 yaş arası ( = 3,07) olduğu görülürken, dönüşümcü liderlik alt boyutunda en yüksek grubun 51 yaş ve üzeri ( = 3,85) en düşük grubun ise 31-40 yaş arası ( = 3,43) grup olduğu görülmektedir.
Tablo 12’ye göre, okul yapısının gevşekliğine ilişkin algı düzeyleri en yüksek grubun 51 yaş ve üzeri ( = 3,75) en düşük grubun ise 21-30 yaş arası ( = 3,28) öğretmen grubu olduğu görülmektedir. Bireylerarası ilişkiler alt boyutunda en yüksek grubun 51 yaş ve üzeri ( = 3,92) ve en düşük grupların ise 21-30 yaş arası ( = 3,54) ile 31-40 yaş arası (
= 3,54) olduğu görülmektedir. Birimler arası işleyiş alt boyutunda en yüksek grubun 51 yaş ve üzeri ( = 3,57) en düşük grubun ise 21-30 yaş arası ( = 3,01) grup olduğu görülmektedir.
51 Tablo 13
Öğretmenlerin Liderlik Stilleri ve Okul Yapısının Gevşekliğine İlişkin Algı Düzeylerinin Yaşa Göre ANOVA Sonuçları
Değişkenler Varyansın Kaynağı KT sd KO F p Fark (Tukey) Liderlik Stilleri Gruplar arası 8,39 3 2.80 6,49 ,00 1-4; 2-3; 2-4 Gruplar içi 239,03 554 ,43 Toplam 247,43 557 Sürdürümcü Gruplar arası 4,02 3 1.34 2,42 ,07 - Gruplar içi 306,74 554 ,55 Toplam 310,75 557 Dönüşümcü Gruplar arası 10,13 3 3.38 5,90 ,00 1-4; 2-3; 2-4 Gruplar içi 317,06 554 ,57 Toplam 327,19 557 Okul Yapısının
Gevşekliği Gruplar arası 9,57 3 3.19 9,83 ,00
1-3; 1-4; 2-4; 3-4 Gruplar içi 179,86 554 ,33
Toplam 189,43 557
Bireylerarası İlişkiler Gruplar arası 7,36 3 2.45 5,59 ,01 1-4; 2-4; 3-4 Gruplar içi 243,15 554 ,44
Toplam 250,51 557
Birimler arası İşleyiş Gruplar arası 13,05 3 4.35 7,21 ,00 1-3; 1-4; 2-4 Gruplar içi 334,40 554 ,60
Toplam 347,45 557
1: 21-30 yaş 2: 31-40 yaş 3: 41-50 yaş 4:51 yaş ve üzeri
Öğretmenlerin liderlik stilleri ve okul yapısının gevşekliğine ilişkin algı düzeylerinin yaşa göre ANOVA sonuçlarına ilişkin tablo incelendiğinde, liderlik stillerinin [F (3, 554) = 6,49, p < ,05] ve dönüşümcü liderlik alt boyutunun [F (3, 554) = 5,90, p < ,05] yaş değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterdiği görülürken, sürdürümcü liderlik alt boyutunun [F (3, 554) = 2,42, p ˃ ,05] yaş değişkenine göre anlamlı farklılık göstermediği görülmektedir. Öğretmenlerin liderlik stillerine ilişkin algı düzeylerindeki anlamlı farklılıkların hangi yaş gruplarında oluştuğunu belirlemek amacıyla yapılan Tukey testi sonuçlarına göre 21-30 yaş arası ile 51 yaş ve üzeri, 31-40 yaş arası ile 41-50 yaş arası, 31- 40 yaş arası ile 51 yaş ve üzeri öğretmenler arasında, 51 yaş ve üzeri öğretmenler lehine anlamlı farklılıkların olduğu görülmüştür. Liderlik stillerinin dönüşümcü liderlik alt boyutunda anlamlı farklılıkların hangi yaş gruplarında oluştuğunu belirlemek amacıyla yapılan Tukey testi sonuçlarına göre 21-30 yaş arası öğretmenler ile 51 yaş ve üzeri, 31-40 yaş arası ile 41-50 yaş arası, 31-40 ve 51 yaş ve üzeri öğretmenler arasında, 51 yaş ve üzeri öğretmenler lehine anlamlı farklılıkların olduğu görülmüştür. Bu durum, yaşları arttıkça
52
öğretmenlerin okul yapısının gevşekliği ve liderlik stilleri ile ilgili algı düzeylerinin arttığı şeklinde yorumlanabilir.
Tablo 13’e göre, okul yapısının gevşekliğinin [F (3, 554) = 9,83, p < ,05], bireylerarası ilişkiler alt boyutunun [F (3, 554) = 5,59, p < ,05] ve birimler arası işleyiş alt boyutunun [F (3, 554) = 7,21, p < ,05] yaş değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterdiği görülmektedir. Öğretmenlerin okul yapısının gevşekliğine ilişkin algı düzeylerindeki anlamlı farklılıkların hangi yaş gruplarında oluştuğunu belirlemek amacıyla yapılan Tukey testi sonuçlarına göre 21-30 yaş arası ile 41-50 yaş arası, 21-30 yaş arası ile 51 yaş ve üzeri, 31-40 yaş arası ile 51 yaş ve üzeri, 41-50 yaş arası ile 51 yaş ve üzeri öğretmenler arasında, 51 yaş ve üzeri öğretmenler lehine anlamlı farklılıkların olduğu görülmüştür. Bireylerarası ilişkiler alt boyutunda anlamlı farklılıkların hangi yaş gruplarında oluştuğunu belirlemek amacıyla yapılan Tukey testi sonuçlarına göre 21-30 yaş arası ile 51 yaş ve üzeri, 31-40 yaş arası öğretmenler ile 51 yaş ve üzeri ve 41-50 yaş arası ile 51 yaş ve üzeri öğretmenler arasında, 51 yaş ve üzeri öğretmenler lehine anlamlı farklılıkların olduğu görülmüştür. Birimler arası işleyiş alt boyutunda anlamlı farklılıkların hangi yaş gruplarında oluştuğunu belirlemek amacıyla yapılan Tukey testi sonuçlarına göre 21-30 yaş arası ile 41-50 yaş arası, 21-30 yaş arası öğretmenler ile 51 yaş ve üzeri ve 31-40 yaş arası ile 51 yaş ve üzeri öğretmenler arasında, 51 yaş ve üzeri öğretmenler lehine anlamlı farklılıkların olduğu görülmüştür.
İlgili alan yazında yapılan bir araştırmanın sonuçlarına göre, okul yöneticilerinin öğretimsel, etik, vizyoner ve dönüşümcü liderlik davranışlarını gerçekleştirme düzeyleri yöneticilerin yaş durumuna göre anlamlı farklılık göstermemektedir (Doğan, 2010). Başka bir araştırmaya göre, öğretmenlerin okul yöneticilerinin liderlik stillerine ilişkin algıları incelendiğinde yaşa göre anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir (Cemaloğlu, 2007).
53 Tablo 14
Öğretmenlerin Liderlik Stilleri ve Okulun Yapısının Gevşekliğine İlişkin Algı Düzeylerinin Kıdeme Göre Betimsel Verileri
Değişkenler 1. 1-5 (n = 87) 2. 6-10 (n = 123) 3. 11-15 (n = 157) 4. 16-20 (n = 114) 5. 21 (+) (n = 77) S S S S S Liderlik Stilleri 3,55 ,58 3,28 ,71 3,46 ,64 3,49 ,61 3,66 ,74 Sürdürümcü 3,16 ,80 3,99 ,74 3,12 ,74 3,13 ,70 3,23 ,77 Dönüşümcü 3,64 ,65 3,35 ,84 3,54 ,73 3,58 ,69 3,77 ,87 Okul Yapısının Gevşekliği 3,41 ,58 3,27 ,57 3,50 ,58 3,45 ,55 3,46 ,62 Bireylerarası İlişkiler 3,67 ,59 3,44 ,70 3,66 ,66 3,63 ,61 3,70 ,78 Birimler arası İşleyiş 3,13 ,82 3,09 ,71 3,33 ,77 3,24 ,77 3,20 ,91
Öğretmenlerin liderlik stilleri ve okul yapısının gevşekliğine ilişkin algı düzeylerinin kıdemlerine göre betimsel verilerine ilişkin tablo incelendiğinde, liderlik stilleri algı düzeyi en yüksek grubun 21 yıl ve üzeri (= 3,66) en düşük grubun ise 6-10 yıl arası (= 3,28) kıdeme sahip öğretmen grubu olduğu görülmektedir. Sürdürümcü liderlik alt boyutunda en yüksek grubun 6-10 yıl arası (= 3,99) en düşük grubun ise 11-15 yıl arası (= 3,12) grup olduğu görülmektedir. Dönüşümcü liderlik boyutunda en yüksek grubun 21 yıl ve üzeri (= 3,77) en düşük grubun ise 6-10 yıl arası (= 3,35) kıdeme sahip grup olduğu görülmektedir.
Tablo 14’e göre, okul yapısının gevşekliğine ilişkin algı düzeyleri en yüksek grubun 11-15 yıl arası (= 3,50) kıdeme sahip gruplar, en düşük grubun ise 6-10 yıl arası (= 3,27) kıdeme sahip öğretmen grubu olduğu görülmektedir. Bireylerarası ilişkiler alt boyutunda algı düzeyleri en yüksek grubun 21 yıl ve üzeri (= 3,70) kıdeme sahip grup en düşük grubun ise 6-10 yıl arası (= 3,44) kıdeme sahip grup olduğu görülmektedir. Birimler arası işleyiş alt boyutunda algı düzeyleri en yüksek grubun 11-15 yıl arası (= 3,33) en düşük grubun ise 6-10 yıl arası (= 3,09) kıdeme sahip grup olduğu görülmektedir.
54 Tablo 15
Öğretmenlerin Liderlik Stilleri ve Okul Yapısının Gevşekliğine İlişkin Algı Düzeylerinin Kıdeme Göre ANOVA Sonuçları
Değişkenler Varyansın
Kaynağı KT sd KO F p
Fark (Tukey)
Liderlik Stilleri Gruplar arası 7,78 4 1,95 4,49 ,00 1-2; 2-5 Gruplar içi 239,65 553 ,43
Toplam 247,42 557
Sürdürümcü liderlik Gruplar arası 3,03 4 ,76 1,36 ,25 - Gruplar içi 307,72 553 ,56
Toplam 310,75 557
Dönüşümcü liderlik Gruplar arası 9,32 4 2,33 4,05 ,00 1-2; 2-5 Gruplar içi 317,87 553 ,58
Toplam 327,19 557
Okul Yapısının Gevşekliği Gruplar arası 3,94 4 .99 2,94 ,02 2-3 Gruplar içi 185,49 553 ,34
Toplam 189,43 557
Bireylerarası İlişkiler Gruplar arası 5,03 4 1,26 2,83 ,02 2-3 Gruplar içi 245,49 553 ,44
Toplam 250,51 557
Birimler arası İşleyiş Gruplar arası 4,67 4 1,17 1,88 ,11 - Gruplar içi 342,78 553 ,62
Toplam 347,45 557
Toplam 347,45 557
1: 1-5 yıl 2: 6-10 yıl 3: 11-15 yıl 4:16-20 yıl 5: 21 yıl ve üzeri
Öğretmenlerin liderlik stilleri ve okul yapısının gevşekliğine ilişkin algı düzeylerinin kıdeme göre ANOVA sonuçlarına ilişkin tablo incelendiğinde, öğretmenlerin liderlik stillerine ilişkin algı düzeylerinin [F (4, 553) = 4,49, p ˂ ,05] ve dönüşümcü liderlik alt boyutuna yönelik algı düzeylerinin [F (4, 553) = 4,05, p ˂ ,05] kıdem değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterdiği görülürken, öğretmenlerin sürdürümcü liderlik alt boyutuna yönelik algı düzeylerinin [F (4, 553) = 1,36, p ˃ ,05] kıdem değişkenine göre anlamlı farklılık göstermediği görülmektedir. Öğretmenlerin liderlik stillerine ilişkin algı düzeyleri arasındaki anlamlı farklılıkların hangi kıdem gruplarında oluştuğunu belirlemek amacıyla yapılan Tukey testi sonuçlarına göre 1-5 yıl arası ile 6-10 yıl arasında kıdeme sahip öğretmenler ve 6-10 yıl arası ile 21 ve üzeri arasında, 21 yıl ve üzeri kıdeme sahip öğretmenler lehine anlamlı farklılıkların olduğu görülmüştür. Öğretmenlerin dönüşümcü
55
liderlik alt boyutuna ilişkin algı düzeyleri arasındaki anlamlı farklılıkların hangi kıdem gruplarında oluştuğunu belirlemek amacıyla yapılan Tukey testi sonuçlarına göre 1-5 yıl arası ile 6-10 yıl arasında kıdeme sahip öğretmenler ve 6-10 yıl arası ile 21 ve üzeri arasında, 21 yıl ve üzeri kıdeme sahip öğretmenler lehine anlamlı farklılıkların olduğu görülmüştür. Bu durum, kıdemi fazla öğretmenlerin okullarında dönüşümcü liderlik stillerini daha fazla benimsedikleri şeklinde yorumlanabilir.
Tablo 15’e göre, öğretmenlerin okul yapısının gevşekliğine ilişkin algı düzeylerinin [F (4, 553) = 2,94, p ˂ ,05] ve bireylerarası ilişkiler alt boyutuna yönelik algı düzeylerinin [F (4, 553) = 2,83, p ˂ ,05] kıdem değişkenine göre anlamlı bir farklılık gösterdiği görülürken, öğretmenlerin birimler arası işleyiş alt boyutuna yönelik algı düzeylerinin [F (4, 553) = 1,88, p ˃ ,05] kıdem değişkenine göre anlamlı farklılık göstermediği görülmektedir. Öğretmenlerin okul yapısının gevşekliğine ilişkin algı düzeyleri arasındaki anlamlı farklılıkların hangi kıdem gruplarında oluştuğunu belirlemek amacıyla yapılan Tukey testi sonuçlarına göre 6-10 yıl arası ile 11-15 yıl arasında kıdeme sahip öğretmenler arasında, 11-15 yıl arası kıdeme sahip öğretmenler lehine anlamlı farklılıkların olduğu görülmüştür. Öğretmenlerin bireylerarası ilişkiler alt boyutuna ilişkin algı düzeyleri arasındaki anlamlı farklılıkların hangi kıdem gruplarında oluştuğunu belirlemek amacıyla yapılan Tukey testi sonuçlarına göre 6-10 yıl arası ile 11-15 yıl arasında kıdeme sahip öğretmenler arasında, 11-15 yıl arası kıdeme sahip öğretmenler lehine anlamlı farklılıkların olduğu görülmüştür. Bu durum, kıdemi fazla öğretmenlerin bireylerarası ilişkileri daha gevşek algıladıklarını göstermektedir.
İlgili alan yazında yapılan bir araştırma sonuçlarına göre, ilköğretim okulu öğretmenlerinin algıladıkları liderlik stilleri ile müdürlerin kıdem değişkeni açısından anlamlı bir fark saptanmamıştır. Dönüşümcü liderlik stili ile müdürlerin kıdemleri arasında anlamlı bir fark görülürken, sürdürümcü liderlik ile müdürlerin kıdemleri arasında anlamlı bir fark olmadığı sonucuna varılmıştır (Karadağ, vd., 2009). Buna ek olarak, yapılan bir araştırmanın sonucunda, okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik davranışlarını gerçekleştirme düzeyleri de yöneticilerin kıdem durumuna göre anlamlı farklılık göstermektedir (Doğan, 2010). Başka bir araştırmaya göre, öğretmenlerin okul yöneticilerinin liderlik stillerine ilişkin algıları incelendiğinde kıdeme göre anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir (Cemaloğlu, 2007). Bu yönüyle bu araştırmaların bulguları yukarıda bahsi geçen araştırma sonuçları ile uyumluluk göstermektedir.
56
Bir diğer araştırma sonuçlarına göre, öğretmenlerin ilköğretim okul yöneticilerinin otoriter, demokratik, dönüşümcü ve etkileşimci liderlik tarzı davranışlarına ilişkin görüşleri ile kıdem değişkeni arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır (Taş, vd., 2007). Yapılan başka bir araştırmanın sonucuna göre, öğretmenlerin dönüşümcü liderlik boyutlarıyla ilgili görüşleri ile kıdem değişkeni arasında anlamlı bir farklılık bulunmamaktadır (Töremen ve Yasan, 2010). Bir araştırma sonucuna göre, ilköğretim okulu öğretmenlerinin okul müdürlerinden algıladıkları liderlik stilleri kıdem değişkenine göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir (Tura, 2012).
Araştırmaya katılan katılımcıların okulun gevşek yapılanmasına ve liderlik stillerine ilişkin algı düzeylerinin bulundukları okuldaki hizmet sürelerine göre anlamlı farklılık gösterip göstermediğini test etmek amacıyla varyans analizi yapılmıştır. Katılımcıların okulun gevşek yapılanmasına ve liderlik stillerine ilişkin algı düzeylerinin bulundukları okuldaki