(3) Bu Tebli÷de yer alan;

a) AlÕm opsiyonu: Opsiyonu alan tarafa, sözleúmenin vadesinde veya vadeye kadar olan süre içinde sözleúmeye konu varlÕ÷Õ, sözleúmede belirtilen fiyat ve miktardan satÕn alma hakkÕ veren opsiyonu,

b) Banka: Kanunun 3 üncü maddesinde tanÕmlanan bankalarÕ,

c) Baúabaú-opsiyon: Sözleúmeye konu varlÕ÷Õn piyasa fiyatÕnÕn opsiyonun kullanÕm fiyatÕna eúit olmasÕ durumu,

ç) Delta: Opsiyonun piyasa fiyatÕnÕn, opsiyon sözleúmesine konu varlÕ÷Õn piyasa fiyatÕnda meydana gelebilecek de÷iúmeye olan duyarlÕlÕ÷ÕnÕ,

d) Faiz tabanÕ: De÷iúken faizli sözleúmeye konu varlÕ÷a uygulanacak faiz oranÕnÕn alt limitini,

e) Faiz tavanÕ: De÷iúken faizli sözleúmeye konu varlÕ÷a uygulanacak faiz oranÕnÕn üst limitini,

f) Gama: Opsiyon deltasÕnÕn, opsiyon sözleúmesine konu varlÕ÷Õn piyasa fiyatÕnda meydana gelebilecek de÷iúmeye olan duyarlÕlÕ÷ÕnÕ,

g) Genel piyasa riski oranÕ: Yönetmeli÷in 11 ve 14 üncü maddelerinde yer alan ilgili pozisyon ve finansal araçlara iliúkin genel piyasa riski oranlarÕnÕ,

÷) Kârda-opsiyon: Sözleúmeye konu varlÕ÷Õn piyasa fiyatÕnÕn opsiyonun kullanÕm fiyatÕyla karúÕlaútÕrÕldÕ÷Õnda, opsiyon hakkÕnÕ kullanmanÕn opsiyon sahibine kazanç sa÷ladÕ÷Õ durumu,

h) KÕsa alÕm opsiyonu pozisyonu: AlÕm opsiyonunu satan tarafÕn pozisyonunu,

Õ) KÕsa satÕm opsiyonu pozisyonu: SatÕm opsiyonunu satan tarafÕn pozisyonunu,

i) KullanÕm fiyatÕ: Sözleúmeye konu varlÕ÷Õn alÕm veya satÕm hakkÕnÕn vade süresince veya vade sonunda kullanabilece÷i fiyatÕ,

j) Kurum: BankacÕlÕk Düzenleme ve Denetleme Kurumunu,

k) Opsiyonun delta eúde÷eri: Opsiyon sözleúmesine konu varlÕ÷a iliúkin pozisyonun bu varlÕ÷Õn piyasa fiyatÕ ve sonrasÕnda da bu opsiyonun deltasÕ ile çapÕmÕ sonucu bulunan tutarÕ

l) Opsiyon primi/opsiyon fiyatÕ: Opsiyonu satÕn alan tarafÕn opsiyonu satan tarafa, sözleúmede yer alan haklarÕ karúÕlÕ÷Õnda yaptÕ÷Õ ödemeyi,

m) Opsiyon sözleúmesi: Opsiyonu alan tarafa, önceden belirlenen fiyat, miktar ve nitelikte ekonomik veya finansal göstergeyi, para veya sermaye piyasasÕ aracÕnÕ, emtiayÕ veya dövizi, belirlenen vade sonunda (Avrupa tipi opsiyon) veya belirli bir vade süresi içinde herhangi bir zamanda (Amerikan tipi opsiyon) satÕn alma veya satma hakkÕ veren; opsiyonu satan tarafÕ ise yükümlü kÕlan sözleúmeyi,

n) Opsiyonun gerçek de÷eri: Kârda opsiyonun kullanÕm fiyatÕ ile opsiyon sözleúmesine konu varlÕ÷Õn piyasa fiyatÕ arasÕndaki farkÕ,

o) Ro: Opsiyonun piyasa fiyatÕnÕn, faiz oranÕndaki de÷iúime olan duyarlÕlÕ÷ÕnÕ,

ö) SatÕm opsiyonu: Opsiyonu alan tarafa, sözleúmenin vadesinde veya vadeye kadar olan süre içinde sözleúmeye konu varlÕ÷Õ, sözleúmede belirtilen fiyat ve miktardan satma hakkÕ veren opsiyonu,

p) Spesifik risk oranÕ: Yönetmeli÷in 13 ve 14 üncü maddelerinde yer alan ilgili pozisyon ve finansal araçlara iliúkin spesifik risk oranlarÕnÕ,

r) Swaptions: De÷iúken faiz (sabit faiz) karúÕlÕ÷Õnda sabit faiz (de÷iúken faiz) elde etme hakkÕ veren opsiyon türünü,

s) Teta: Opsiyonun piyasa fiyatÕnÕn, zamana göre de÷iúim oranÕnÕ, ú) Uzun alÕm opsiyonu pozisyonu: AlÕm opsiyonunu satÕn alan tarafÕn pozisyonunu,

t) Uzun satÕm opsiyonu pozisyonu: SatÕm opsiyonunu satÕn alan tarafÕn pozisyonunu,

u) Vega: Opsiyonun piyasa fiyatÕnÕn, opsiyon sözleúmesine konu finansal aracÕn piyasa fiyatÕnÕn volatilitesindeki de÷iúime olan duyarlÕlÕ÷ÕnÕ,

ü) Volatilite: Finansal varlÕklarÕn fiyat veya oranÕndaki dalgalanmalarÕn büyüklük ve sÕklÕk derecesinin ölçüsünü,

y) Zararda-opsiyon: Sözleúmeye konu varlÕ÷Õn piyasa fiyatÕ opsiyonun kullanÕm fiyatÕyla karúÕlaútÕrÕldÕ÷Õnda, opsiyon hakkÕnÕ kullanmanÕn opsiyon sahibinin zararÕna yol açtÕ÷Õ durumu

ifade eder.

øKøNCø BÖLÜM

Piyasa Riski øçin Standart Metoda Göre Sermaye Yükümlülü÷ünün HesaplanmasÕ

Genel Esaslar

MADDE 4- (1) Bu Tebli÷ hükümleri uyarÕnca hesaplanacak sermaye yükümlülü÷ü, Yönetmeli÷in 9 uncu maddesinin ikinci fÕkrasÕna göre bulunacak standart metot ile piyasa riskine esas tutar hesaplamasÕna dahil edilir.

(2) Opsiyon içeren ancak opsiyonun etkisi ihmal edilebilecek kadar küçük olan finansal araçlar bu Tebli÷ hükümlerinden muaf tutulabilir.

Dönüútürülebilir tahvil/bono gibi varlÕklar özelliklerine göre tahvil, bono veya hisse senedi olarak de÷erlendirilebilir. Tahvil veya bonoyu çÕkarana erken ödeme imkanÕ veren bir finansal araç normal bir borçlanma aracÕ olarak de÷erlendirilir ve en muhtemel ödeme zamanÕna göre ilgili vade diliminde yerini alÕr.

(3) Opsiyon bileúeni baskÕn ise, sözleúmeye konu varlÕklar aúa÷Õda açÕklanan iki yöntemden birine göre bileúenlerine ayrÕlÕr;

a) Opsiyon ve sözleúmeye konu varlÕk úeklinde analitik bir ayrÕma tabi tutulmak,

b) Risk profili, opsiyon ve temel finansal araçlarla oluúturulacak sentetik bir portföy oluúturmak.

OpsiyonlarÕn Piyasa Riskini Ölçmede KullanÕlacak Metotlar

MADDE 5– (1) OpsiyonlarÕn piyasa riskini ölçmede kullanÕlabilecek alternatif metotlar aúa÷Õda belirtildi÷i úekilde uygulanÕr.

a) Sadece opsiyon sözleúmesi satÕn alan bankalar basitleútirilmiú metodu kullanabilirler,

b) Opsiyon sözleúmesini ayrÕca satan/yazan bankalar delta faktörü ile a÷ÕrlÕklandÕrma metodunu veya senaryo metodunu kullanmak zorundadÕr.

(2) Portföy faaliyetleri büyük ölçüde opsiyon alÕm-satÕmÕna dayalÕ olan bankalarÕn daha geliúmiú metotlarÕ kullanmalarÕ gerekmektedir.

Basitleútirilmiú Metot

MADDE 6- (1) Sadece, sÕnÕrlÕ sayÕ ve çeúitte opsiyon sözleúmesini satÕn alan bankalar aúa÷Õda yer alan tabloda belirtilen opsiyon pozisyonlarÕ ve ilgili sözleúmeye konu varlÕk pozisyonlarÕ için basitleútirilmiú metodu kullanabilirler. Sermaye yükümlülü÷ü, bankanÕn sahip oldu÷u her bir münferit opsiyon pozisyonu için hesaplanÕr. Bulunan rakam, opsiyon sözleúmesine konu varlÕ÷Õn türüne göre, standart metot ile hesaplanan ilgili sermaye yükümlülü÷üne eklenir.

Basitleútirilmiú Metot

Pozisyon Uygulama

Sözleúmeye konu varlÕ÷a iliúkin uzun pozisyon ve uzun satÕm opsiyonu

veya

Sözleúmeye konu varlÕ÷a iliúkin kÕsa pozisyon ve uzun alÕm opsiyonu

Sermaye yükümlülü÷ü, sözleúmeye konu varlÕ÷Õn piyasa fiyatÕ ile spesifik ve genel piyasa riski oranlarÕ toplamÕnÕn çarpÕmÕndan, kârda opsiyonun gerçek de÷erinin çÕkarÕlmasÕ suretiyle bulunur.

Uzun alÕm opsiyonu veya Uzun satÕm opsiyonu

Sermaye yükümlülü÷ü, aúa÷Õdakilerden küçük olanÕdÕr:

ƒ Sözleúmeye konu varlÕ÷Õn piyasa fiyatÕ ile spesifik ve genel piyasa riski oranlarÕ toplamÕnÕn çarpÕmÕ

ƒ Opsiyonun piyasa fiyatÕ (2) Bu maddenin uygulanmasÕnda,

a) Sözleúmeye konu varlÕ÷Õn açÕkça belirlenememesi durumunda opsiyonun uygulanmasÕ sonucunda elde edilecek varlÕk sözleúmeye konu varlÕk olarak kabul edilir.

b) Faiz tavanÕ, faiz tabanÕ ve swaptions gibi piyasa de÷erinin sÕfÕr oldu÷u durumlarda sözleúmeye konu varlÕ÷Õn piyasa fiyatÕ olarak nominal de÷erler kullanÕlÕr.

c) Vadeye kalan süresi altÕ aydan fazla olan opsiyonlar için kullanÕm fiyatÕ, piyasa fiyatÕ yerine vadeli alÕm/satÕm fiyatÕ ile karúÕlaútÕrÕlÕr.

ç) Opsiyonun piyasa fiyatÕnÕn tespit edilememesi halinde, piyasa fiyatÕ yerine opsiyonun kayÕtlÕ de÷eri kullanÕlabilir.

d) Sözleúmeye konu varlÕ÷Õn döviz veya emtia olmasÕ halinde, sermaye yükümlü÷ünün hesaplanmasÕnda spesifik ve genel piyasa riski oranlarÕ toplamÕ yerine, döviz için yüzde sekiz, emtia için yüzde onbeú oranlarÕ uygulanÕr.

Delta Faktörü ile A÷ÕrlÕklandÕrma Metodu

MADDE 7- (1) Bu metot ile sermaye yükümlülü÷ü; dolaylÕ sermaye yükümlülü÷ü hesaplamasÕ ve 8 inci maddedeki usul ve esaslar çerçevesinde gama ve vega riskleri için sermaye yükümlülü÷ü hesaplamalarÕndan oluúur.

DolaylÕ sermaye yükümlülü÷ü hesaplamasÕ, opsiyon yazÕcÕsÕ bankalarÕn, opsiyonlarÕnÕn delta eúde÷erlerini opsiyona konu varlÕ÷a iliúkin bir pozisyon olarak bu varlÕ÷Õn tabi oldu÷u riskler çerçevesinde Yönetmeli÷in genel piyasa riski, spesifik risk, kur riski ve emtia riski için sermaye yükümlülü÷ü hesaplamalarÕna dahil etmelerini ifade eder. Bu iúlemde alÕm opsiyonlarÕ sözleúmeye konu varlÕkta uzun; satÕm opsiyonlarÕ ise sözleúmeye konu varlÕkta kÕsa pozisyon olarak dikkate alÕnÕr.

(2) Getirisi faiz oranÕ ile iliúkilendirilmiú finansal araçlarÕ konu alan opsiyonlarda, birinci fÕkra çerçevesinde bulunacak varlÕ÷a iliúkin pozisyonun vadesi, di÷er türev finansal araçlarda oldu÷u gibi, iúleme konu finansal sözleúmenin iúleme konuldu÷u tarihteki ve sözleúmenin vadesinin geldi÷i tarihteki durumu dikkate alÕnmak suretiyle bulunur ve tespit edilen vadeye sahip bir varlÕk pozisyonu olarak iúlem görür.

(3) Faiz tavanÕ ve faiz tabanÕ içeren de÷iúken faizli finansal araçlar, de÷iúken faizli finansal araç ve Avrupa tipi opsiyon serilerinin kombinasyonu olarak de÷erlendirilir.

(4) Sözleúmeye konu varlÕk hisse senedi ise, ülkelerin farklÕ teúkilatlanmÕú borsalarÕnda iúlem gören opsiyonlarÕn nitelikleri aynÕ olsa bile bu hesaplamada ayrÕ araçlar olarak de÷erlendirilir.

(5) Opsiyona konu varlÕ÷Õn hisse senedi endeksine dayalÕ future sözleúmesi veya hisse senedi endeksi olmasÕ halinde, bu opsiyonlar delta eúde÷erlerine eúit bir hisse senedi endeksine dayalÕ future sözleúmesi olarak birinci fÕkra çerçevesindeki dahil edilme iúlemine konu edilir.

(6) Opsiyona konu varlÕk emtia veya emtiaya dayalÕ bir türev araç ise, opsiyonun delta eúde÷eri de opsiyona konu olan emtia cinsinden bir pozisyonu ifade eder.

(7) YabancÕ para ve altÕna dayalÕ opsiyonlarÕn her bir para birimi ve altÕn üzerinden net delta eúde÷eri, ilgili döviz veya altÕna dayalÕ bir pozisyon teúkil eder.

(8) Kurum, vadesine az kalmÕú baúabaú opsiyonlarÕ kullanan bankalardan iç kontrol, iç denetim ve risk yönetim sistemlerinin yeterliliklerini dikkate almak suretiyle, senaryo metodunun veya içsel modellerin kullanÕlmasÕnÕ isteyebilir. Kurum bu yetkisini aynÕ esaslar çerçevesinde, vadesine kalan süreye ba÷lÕ olmaksÕzÕn opsiyon türleri bazÕnda da

Gama ve vega riskleri için sermaye yükümlülü÷ü hesaplanmasÕ MADDE 8- (1) Gama riski için sermaye yükümlülü÷ü, net negatif gama etkilerinin mutlak de÷erleri toplamÕna eúittir. AynÕ varlÕ÷a dayalÕ her bir opsiyon pozitif veya negatif bir gama etkisine sahiptir. Her bir finansal araç için, münferit gama etkileri toplanarak, pozitif veya negatif olan net gama etkisi bulunur. Bunlardan sadece negatif olan net gama etkileri sermaye hesaplamasÕna dahil edilir.

(2) Her bir münferit opsiyon için gama etkisi;

a) GE: Gama Etkisini

b) FD: Fiyat De÷iúimini (Opsiyon sözleúmesine konu varlÕ÷Õn fiyatÕndaki de÷iúim)

ifade etmek üzere aúa÷Õdaki formül ile bulunur:

Gama Etkisi = 1/2 x Gama x (FD)²

(3) økinci fÕkraya konu fiyat de÷iúimi aúa÷Õdaki úekilde hesaplanÕr.

a) Faiz oranÕ opsiyonlarÕ için, sözleúmeye konu araç e÷er bir tahvil/bono ise, sözleúmeye konu aracÕn piyasa de÷eri, Yönetmeli÷in 11 inci maddesinde yer alan vade merdiveni tablosunda 7 nci maddenin ikinci fÕkrasÕna uygun olarak tespit edilecek vadeye karúÕlÕk gelen vade dilimine ait risk a÷ÕrlÕklarÕ ile çarpÕlÕr. Sözleúmeye konu varlÕk, tahvil/bono dÕúÕnda getirisi faiz oranÕ ile iliúkilendirilmiú bir araç ise, eúde÷er bir hesaplama yine Yönetmeli÷in 11 inci maddesinde yer alan vade merdiveni tablosundaki varsayÕlan getiri de÷iúimleri dikkate alÕnarak yapÕlÕr.

b) Hisse senedi ve hisse senedi endeks opsiyonlarÕ için, sözleúmeye konu varlÕ÷Õn piyasa de÷eri yüzde sekiz ile çarpÕlÕr.

c) YabancÕ para ve altÕn opsiyonlarÕ için, sözleúmeye konu varlÕ÷Õn piyasa de÷eri yüzde sekiz ile çarpÕlÕr,

ç) Emtiaya dayalÕ opsiyonlar için, sözleúmeye konu emtianÕn piyasa de÷eri yüzde onbeú ile çarpÕlÕr.

(4) Birinci fÕkra çerçevesinde yapÕlacak hesaplamalarda aúa÷Õda belirtilen kalemlere iliúkin pozisyonlar, birbiriyle aynÕ sözleúmeye konu varlÕk olarak de÷erlendirilir:

a) Faiz oranlarÕ için, Yönetmeli÷in 11 inci maddesindeki vade merdiveni tablosunda belirtilen her bir vade dilimi.

b) Hisse senedi ve hisse senedi endeksleri için, her bir ülke piyasasÕ.

c) YabancÕ para ve altÕn için, her bir yabancÕ para çifti ve altÕn.

ç) Emtia için, her bir emtia cinsi.

(5) Vega riski için sermaye yükümlülü÷ü, aynÕ varlÕ÷a dayalÕ opsiyonlarÕn münferit sermaye yükümlülüklerinin mutlak de÷erleri toplanmak suretiyle bulunur. AynÕ varlÕ÷a dayalÕ opsiyonlarÕn münferit sermaye yükümlüleri, aynÕ varlÕ÷a dayalÕ opsiyonlara ait vegalarÕn toplamÕnÕn

Delta, gama ve vega de÷erleri

MADDE 9- (1) 7 ve 8 inci maddeler uyarÕnca yapÕlacak hesaplamalarda kullanÕlacak delta, gama ve vega de÷erleri, TMS kapsamÕnda kabul edilen opsiyon fiyatlama modeli esas alÕnarak bulunur. KullanÕlan model Kuruma bildirilir. Modelin de÷iúmesi halinde ise Kuruma bilgi verilir..

Senaryo Metodu

MADDE 10- (1) Geliúmiú opsiyon teknikleri kullanan ve/veya karmaúÕk