ALIM SATIM BøRøNCø BÖLÜM

AlÕm SatÕm AmacÕ

1. PozisyonlarÕn/portföylerin alÕm satÕm amacÕyla tutulduklarÕnÕn kabul edilebilmesi için;

a) Pozisyon/araç veya portföylere iliúkin üst yönetim tarafÕndan onaylanan, beklenen elde tutma süresini de içeren, yazÕlÕ bir alÕm satÕm stratejisinin mevcut olmasÕ,

b) Pozisyonun aktif olarak yönetilmesine iliúkin olarak aúa÷Õdaki hususlarÕ içeren, açÕkça tanÕmlanmÕú politika ve uygulama usullerinin bulunmasÕ,

i)Pozisyon alÕmÕnÕn alÕm-satÕm masasÕnda gerçekleútirilmesi, ii) Pozisyon limitlerinin belirlenmesi ve uygunlu÷unun izlenmesi,

iii) ølgili personele, pozisyon alma konusunda, onaylanmÕú stratejiye göre ve kararlaútÕrÕlan limitler dâhilinde serbestlik tanÕnmasÕ,

iv) PozisyonlarÕn, bankanÕn risk yönetim sürecinin ayrÕlmaz bir parçasÕ olarak üst yönetime raporlanmasÕ,

v) PozisyonlarÕn, piyasa bilgi kaynaklarÕ çerçevesinde aktif bir úekilde izlenmesi ve pozisyonun ve bileúenlerinin, piyasa girdilerinin mevcut olup olmamasÕ ve bu girdilerin kalitesi, piyasadaki iúlem hacmi ve alÕm satÕm konusu pozisyonlarÕn sayÕsÕ ve büyüklü÷ü hakkÕndaki de÷erlendirmeler de dahil, alÕnÕp satÕlabilirli÷inin ya da riskten korunmaya konu olma yeterlili÷inin de÷erlendirilmesi.

c) AlÕm satÕm hesaplarÕndaki dura÷an pozisyonlar ve iúlem hacminin izlenmesi de dâhil, bankanÕn pozisyonunun alÕm satÕm stratejisine uyumu bakÕmÕndan izlenmesi için açÕkça tanÕmlanmÕú politika ve uygulama usullerinin mevcut olmasÕ.

øKøNCø BÖLÜM Sistem ve Kontroller

1. Bankalar, de÷erlemeye iliúkin tahminlerin ihtiyatlÕ ve güvenilir olmasÕnÕ teminen, yeterli sistemler ile kontrol süreçlerini kurmak ve iúletmekle yükümlüdür.

2. Sistem ve kontrol süreçleri, asgari aúa÷Õda belirtilen unsurlarÕ içerir;

a) De÷erleme sürecine iliúkin, de÷erlemede görev alanlarÕn açÕkça tanÕmlanmÕú görev ve sorumluluklarÕnÕ da kapsayacak biçimde, de÷erlemenin tespitinde kullanÕlan piyasa bilgi kaynaklarÕ ile bunlarÕn uygunlu÷una iliúkin de÷erlendirmeleri, gözlenemeyen ancak bankanÕn piyasa katÕlÕmcÕlarÕnÕn pozisyonu fiyatlandÕrmada kullandÕklarÕ girdilere iliúkin varsayÕmlarÕnÕ yansÕtan girdilerin kullanÕmÕ hakkÕnda açÕklamalarÕ, ba÷ÕmsÕz de÷erlemelerin sÕklÕ÷ÕnÕ, kapanÕú fiyatlarÕnÕn zamanlamasÕnÕ, de÷erlemelerin ayarlanmasÕna iliúkin süreçleri, ay sonlarÕ ve gerekti÷inde yapÕlacak olan teyit süreçlerini içeren yazÕlÕ politika ve uygulama usulleri,

b) De÷erlemeden sorumlu birim için, ön ofisten ba÷ÕmsÕz ve açÕkça belirlenmiú bir raporlama sistemi.

Raporlama, nihai olarak ilgili yönetim kurulu üyesine yapÕlÕr.

øhtiyatlÕ De÷erleme Yöntemleri:

3. Bankalar, mümkün oldu÷unca pozisyonlarÕnÕ gerçe÷e uygun de÷eri ile de÷erler. Gerçe÷e uygun de÷eri ile de÷erleme, pozisyonlarÕn borsa fiyatlarÕ, ekran fiyatlarÕ veya çeúitli ba÷ÕmsÕz aracÕlardan temin edilen di÷er fiyat teklifleri gibi ba÷ÕmsÕz kaynaklardan temin edilen kapanÕú fiyatlarÕ üzerinden asgari günlük olarak yapÕlan de÷erlemedir.

4. Belirli bir finansal araç açÕsÕndan piyasa yapÕcÕsÕ konumundaki bankalarÕn ilgili pozisyonu alÕú ve satÕú teklifleri arasÕndaki bir de÷erden kapatabildi÷i durumlar haricinde, gerçe÷e uygun de÷eri ile de÷erleme yapÕlÕrken, alÕú ve satÕú fiyatlarÕnÕn daha ihtiyatlÕ olanÕ esas alÕnÕr.

5. PozisyonlarÕn gerçe÷e uygun de÷eri ile de÷erlemesi mümkün de÷ilse, bankalar sermaye yükümlülü÷ünün belirlenmesinde pozisyonlarÕnÕn/

portföylerinin de÷erini ihtiyatlÕ bir úekilde model yoluyla belirlemelidir. Model yoluyla de÷erleme, bir piyasa girdisi referans alÕnarak, ekstrapolasyon yöntemi kullanÕlarak veya bir piyasa girdisi çerçevesinde hesaplama yapÕlarak de÷erleme yapÕlmasÕnÕ ifade eder.

6. PozisyonlarÕn model yoluyla de÷erlemesinde aúa÷Õdaki úartlar

a) Üst yönetim, alÕm satÕm hesaplarÕnÕn ya da gerçe÷e uygun de÷eri ile de÷erlenen di÷er pozisyonlarÕn model kapsamÕnda de÷erlemeye tâbi tutulan kalemlerinin farkÕnda olmalÕ ve bunun risk/performans raporlamasÕnda neden oldu÷u belirsizli÷i dikkate almalÕdÕr.

b) Piyasa girdileri, mümkün oldu÷u durumlarda, piyasa fiyatlarÕna uygun úekilde belirlenmeli ve de÷erlenen pozisyonlara iliúkin girdiler ve model parametreleri sÕklÕkla gözden geçirilmelidir.

c) Belirli finansal araçlar veya emtialar için mümkün oldu÷u sürece, uygulamada sÕklÕkla kullanÕlan fiyatlama yöntemleri kullanÕlmalÕdÕr.

ç) Modelin banka tarafÕndan geliútirilmiú olmasÕ halinde, model geliútirme sürecinden ba÷ÕmsÕz ve yeterince uzman kiúiler tarafÕndan de÷erlendirilen ve test edilen uygun varsayÕmlara dayalÕ olarak oluúturulmalÕ, ön ofisten ba÷ÕmsÕz bir birim tarafÕndan geliútirilmeli veya onaylanmalÕ, varsayÕmlarÕn, yazÕlÕm uygulamalarÕnÕn ve matematiksel hesaplamalarÕn validasyonu da dâhil, ba÷ÕmsÕz olarak test edilmeli.

d) Modelde yapÕlacak de÷iúikliklere iliúkin yazÕlÕ kontrol süreçleri oluúturulmalÕ ve modelin bir kopyasÕ saklanarak de÷erlemelerin kontrolünde periyodik olarak kullanÕlmalÕdÕr.

e) Risk yönetimi birimi, kullanÕlan modellerin zayÕf yönlerinin ve bunlarÕn de÷erleme sonuçlarÕ raporuna en iyi nasÕl yansÕtÕlabilece÷inin farkÕnda olmalÕdÕr.

f) Model performansÕnÕn de÷erlendirilmesi amacÕyla, model periyodik olarak gözden geçirilmelidir (örne÷in, varsayÕmlarÕn uygunlu÷unun devam edip etmedi÷inin de÷erlendirilmesi, risk faktörlerine karúÕ kâr ve zarar analizi, fiili kapanÕú de÷erlerinin model çÕktÕlarÕyla karúÕlaútÕrÕlmasÕ).

7. Gerçe÷e uygun de÷eri ile ya da model yoluyla yapÕlan günlük de÷erlemenin yanÕ sÕra, ba÷ÕmsÕz fiyat do÷rulamasÕ da yapÕlmalÕdÕr.

Ba÷ÕmsÕz fiyat do÷rulamasÕ, piyasa fiyatlarÕ veya model girdilerinin do÷ru ve ba÷ÕmsÕz olup olmadÕklarÕnÕn düzenli olarak incelendi÷i bir süreçtir. Gerçe÷e uygun de÷eri ile günlük de÷erleme alÕm satÕm iúlemini yapan personel tarafÕndan yapÕlabilir; ancak piyasa fiyatlarÕ ve model girdilerinin kontrol ve do÷rulama iúleminin alÕm satÕm iúlemini yapan birimden ba÷ÕmsÕz bir birim tarafÕndan ve asgari ayda bir kere (ya da ilgili piyasanÕn/alÕm satÕm faaliyetinin yapÕsÕna ba÷lÕ olarak, daha sÕk) yapÕlmasÕ gerekir. Fiyatlara iliúkin ba÷ÕmsÕz veri kaynaklarÕnÕn mevcut olmamasÕ ya da de÷erlemede kullanÕlan veri kaynaklarÕnÕn daha fazla subjektif de÷erlendirmeler içermesi halinde, de÷erleme ayarlamalarÕ gibi ihtiyatlÕ tedbirler uygulanabilir.

De÷erleme ayarlamalarÕ

8. Bankalarca de÷erleme ayarlamalarÕnÕn dikkate alÕnmasÕna yönelik yöntemler tesis edilir ve uygulanÕr.

Genel Standartlar

9. Bankalar; kazanÕlmamÕú kredi faiz farklarÕ, kapanÕú maliyetleri, operasyonel riskler, erken itfa, yatÕrÕm ve fonlama maliyetleri, gelecekteki idari giderler ve ilgili durumlarda model riskine iliúkin de÷erleme ayarlamalarÕnÕ dikkate alÕr.

Likiditesi düúük pozisyonlara iliúkin standartlar

10. Likiditesi düúük pozisyonlar, piyasa koúullarÕ ile pozisyonlardaki yo÷unlaúmalar ve/veya dura÷an pozisyonlar gibi bankaya özgü durumlardan kaynaklanabilir.

11. Bankalar, likiditesi düúük pozisyonlara iliúkin olarak de÷erleme ayarlamasÕ yapÕlmasÕ için uygulama usulleri geliútirir. De÷erleme ayarlamalarÕ, gerekti÷inde bunlarÕn de÷erlerinde finansal raporlama amaçlÕ olarak yapÕlan de÷iúikliklere ilave olacak ve pozisyonun likiditesinin düúüklü÷ünü yansÕtacak úekilde yapÕlÕr. Geliútirilen uygulama usulleri çerçevesinde, bu pozisyonlar için de÷er ayarlamasÕ gerekip gerekmedi÷ini tespit etmek için çeúitli faktörler dikkate alÕnÕr. Bu faktörler, pozisyonlara iliúkin risklerden koruma sa÷lanmasÕ için gereken zamanÕ, alÕú ve satÕú fiyatlarÕ arasÕndaki marjlarÕn volatilitesi ve ortalamasÕnÕ, piyasa kotasyonlarÕnÕn mevcudiyeti (piyasa yapÕcÕlarÕnÕn sayÕsÕ ve kimli÷i) ile iúlem hacminin piyasada volalitenin yüksek oldu÷u dönemler dahil olmak üzere volatilite ve ortalamasÕnÕ, piyasa yo÷unlaúmalarÕnÕ, pozisyonlarÕn yaúlandÕrÕlmasÕnÕ, model kapsamÕnda de÷erlemeden ne ölçüde yararlanÕldÕ÷Õ ve di÷er model risklerinin etkilerini içerir.

12. Üçüncü taraflarca yapÕlan de÷erlemelerin veya model yoluyla de÷erlemenin kullanÕmÕnda, bankalarca bir de÷erleme ayarlamasÕ yapÕlmasÕ gerekip gerekmedi÷i de÷erlendirilir. Likiditesi düúük pozisyonlar için de÷erleme ayarlamasÕna gerek olup olmadÕ÷ÕnÕn de÷erlendirilmesi ve ayarlamalarÕn uygunlu÷unun sürekli olarak gözden geçirilmesi gereklidir.

13. Bankalar, menkul kÕymetleútirme pozisyonlarÕ ve n inci temerrüt olayÕna ba÷lÕ olarak ödeme úartÕnÕn gerçekleúti÷i kredi türevleri dahil olmak üzere tüm karmaúÕk ürünlerle ilgili olarak, yanlÕú de÷erleme metodunun kullanÕlÕyor olmasÕyla ilgili model riski ile de÷erleme metodunda gözlenemeyen ve muhtemelen yanlÕú kalibrasyon parametrelerinin kullanÕlmasÕndan kaynaklanan model riski için de÷er ayarlamalarÕ gerekip gerekmedi÷ini de÷erlendirir.

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM