Latin Amerika’nın yükselen ekonomilerinden biri olan Brezilya, 1990’lı yıllarda krizlerle mücadele etmek zorunda kalan bir ülke olarak yazılım sektöründe yaptığı yatırımlar ve izlediği politikalarla öne çıkan başarılı ülke örnekleri arasında sayılmaktadır.
Yazılım sektörünün Brezilya’daki gelişimi incelendiğinde 1970 ve 1980’li yıllarda ülkede ithal ika-meci politikaların ve yabancı sermaye kısıtlamalarının belirleyici olduğu görülmektedir. Ancak bu sınırlamalar ülkeye yönelik teknoloji transferini olumsuz etkilemiştir. Bununla birlikte 1991 yılında uygulamaya konulan vergi ve Ar-Ge Destekleri ile 2001 yılında getirilen “Yerli Firma ile Ortaklık Şartı” yazılım endüstrisinin ülke içindeki gelişimini desteklemiştir. Devlet destek ve teşviklerinin yazılım sektörünün belli bir olgunluğa eriştikten sonra başlamış olması önemli bir gözlemdir.
Devletin eğitim, bilgisayarlaşma, bilgi ve iletişim harcamaları, risk sermayesi gibi konularda ger-çekleştirdiği düzenlemeler de bu sektörün gelişimi açısından önemli bir fırsat niteliğindendir.
Ülkede üretilen yerli yazılımın kullanımına yönelik uygulamaya konulan “milli olanı satın al” (Buy National) politikası da gelişme sürecinin önemli destekleyici araçlarından birisi olarak ifade edil-mektedir (Taşçı, 2010:96).
YASAD Raporunda (2008:66) da vurgulandığı gibi, Brezilya’da açık yazılıma kayma, devlet ve STK desteği eksikliği, değişiklik yavaşlığı gibi sorunlar, ülkenin ve sektörün potansiyel uluslararası gücünün azalmasına sebep olmaktadır. Bireysel bazda başarılı örneklerin görülebileceği, ancak bütün sektörün dinamik büyümenin erdemli döngüsünü yakalamasının bu şekilde zor olduğu belirtilmektedir.
Brezilya’da bilgi ve iletişim teknolojileri sektörünün ve özelde de yazılım sektörünün gelişimi için öncü rol oynayan kurumlar Brezilya Bilim ve Teknoloji Bakanlığı, Kalkınma, Endüstri ve Dış Ticaret Bakanlığı ve İletişim Bakanlığı olarak sıralanabilir. Yazılım sektörünün gelişiminde rol oy-nayan sivil toplum kuruluşları ve mesleki örgütler incelendiğinde ise SOFTEX4 (Association for Promoting the Brazilian Software Excellence), ASSESPRO5 (Association of Brazilian Firms of Information Technology) ve BINEE6 (Brazilian Electricial and Elestronics Industry Association) gibi yapılanmaların etkin rol oynadıkları görülmektedir.
4 http://www.softex.br/
5 http://assespro.org.br/
6 http://www.abinee.org.br/ing/
Tablo 5. Brezilya Beşeri Sermaye Birikimine ve Bilişime İlişkin Bazı Temel İstatistikler (2000-2011)
Göstergeler 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Kamu Sağlık
Harcamaları
Oranı* 2,89 3,07 3,21 3,12 3,35 3,28 3,54 3,54 3,54 3,81 4,24 4,07
Sağlık İndeksi - - - - - 0,813 0,818 0,822 0,828 0,833 0,838 0,844
Kamu Eğitim Harcamaları
Oranı* 4,01 3,88 3,78 - 4,01 4,53 4,95 5,08 5,40 5,62 5,82
-Eğitim İndeksi 0,645 0,646 0,646 0,652 0,657 0,663 0,663
Eğitime dâhil
13,29 16,25 19,46 25,53 35,68 46,35 53,16 63,74 78,65 87,65 101 119,1
100 kişi başına düşen
Genişbant İnternet Aboneliği
0,057 0,187 0,407 0,531 1,71 1,73 2,53 4,00 5,05 5,84 6,80 8,57
100 kişi başına düşen İnternet
aboneliği 2,87 4,52 9,149 13,20 19,07 21 28,17 30,88 33,83 39,22 40,65 45
*GSYİH’nın Yüzdesi olarak
kaynak: International Human Development Indicators ve dünya bankası http://hdrstats.undp.org/en/
countries/profiles/bra.html
2.3. çİn örneĞİ
Her anlamda dikkat çekici bir profile sahip olan Çin, dışa açılma sürecini takiben ortaya koyduğu küresel güç olma hedefi içinde yazılım sektörünü de ön planda tutan bir strateji izlemiştir. Bu hedefi tamamlayıcı sanayi politikaları sayesinde 2003 yılında yazılım ihracatçısı konumuna gelen Çin’de ilgili endüstride faaliyet gösteren firmaların mülkiyet yapıları dikkat çekici bir özellik gös-termektedir. Devlet, özel sektör ve üniversitelerin mülkiyetinde faaliyet gösteren çeşitli yazılım firmaları, yüksek sayıdaki yazılım kullanıcısı potansiyelinin bir sonucudur. Sanayileşmeye yönelik hedeflerin sağlanabilmesi ve kalabalık nüfusun ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için izlenen poli-tikalar Çin’in başarısını pekiştirmiştir. Bu bahsedilen avantajlar yabancı sermaye yatırımları için de Çin’i cazibe merkezi haline getirmektedir. Donanım üretiminde dünya birincisi olan Çin’in işgücü ve büyük iç pazar avantajları, yabancı yatırımcıların ülkeye olan ilgisini arttırmıştır. Bu artan ilgiye ve ulusal pazarda rekabetçiliğin artışına karşın ülkede korsan yazılım kullanımı, fikri mülkiyet haklarının yeterince gelişmemiş olması ve insan kaynağının bu yönde eğitilmemesi ya-zılım sektörünün gelişimini yavaşlatmıştır.
İç pazar odaklı bir sektörel yapılanmanın oluştuğu yazılım sektöründeki gelişmenin yavaş olma-sının altında yatan sebeplerden birisi de ülkedeki yazılım firmalarının genellikle çok sayıda ve kü-çük ölçekli olmasından kaynaklanmaktadır. Bu durum yazılım sektöründe üretilen işlerin ölçeğini olumsuz etkilemekle birlikte işleyişin finansmanını ve sektörün gelişimini de yavaşlatmaktadır.
Dikkat çekilen bir diğer sorun ise yasadışı (korsan) yazılım kullanımının yaygınlığıdır.
Grafik 8’den de görüleceği gibi, 2006-2012 döneminde yazılım ve bilgi teknolojileri sektörünün payı yüzde 5 düzeyinde seyretmekte iken donanım sektörünün payı yüzde 95 düzeyindedir. Do-nanım sektörünün bu denli büyük paya sahip olması, bu sektördeki yazılım ihtiyacı dolayısıyla yazılım üretimini ve üretim yeteneklerini geliştirmektedir. Bu gelişim yazılım sektörüne yönelik harcamaların artışı ile sonuçlanmaktadır. Ancak yetersiz olan bu artış Çin’in potansiyelinin altın-da kaldığını göstermektedir. Buna karşın, yazılım sektöründe yerel oyuncuları destekleyen bir sistem kurgulanmıştır ve az sayıda da olsa güçlü oyuncuların varlığı dikkat çekmektedir. Çin bilgi teknolojileri pazarı çok uluslu oyunculara açık ve rekabetçi bir pazar niteliğindedir ve ulusal fir-maların yeterince büyük ve güçlü olamaması sebebiyle çok uluslu şirketlerin yüksek pazar payına sahip olduğu görülmektedir.
Grafik 8. Çin Bilişim Sektöründeki Dönüşüm (Katma Değer-Yüzde Dağılım&Milyar Dolar)
0
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Milyar Dolar
Donanım Yazılım Donanım Sektörü Katma Değeri Yazılım Sektörü Katma Değeri
kaynak: IHS Global Insight verileri kullanılarak oluşturulmuştur.
Çin yazılım sektöründe ihracat performansı, mevcut iç pazarın büyüklüğü sebebiyle ihracata odaklanılmaması, yazılım sektöründe uluslararası piyasaya ilişkin yüksek deneyimin olmaması, nüfusun İngilizce bilme-kullanma oranının düşük olması ve teşviklerin genelde tarım ve donanım sektörlerine odaklanmış olması gibi sebeplerle arttırılamamaktadır.
Çin’de bilgi ve iletişim teknolojileri sektörünün ve özelde de yazılım sektörünün gelişimi için öncü rol oynayan kurum Çin Sanayi ve Bilgi Bakanlığı’dır. Yazılım sektörünün gelişiminde rol oy-nayan sivil toplum kuruluşları ve mesleki örgütler incelendiğinde ise Çin Yazılım Endüstrisi Der-neği ve Çin Bilgi Endüstrisi Ticaret DerDer-neği gibi yapılanmaların etkin rol oynadığı görülmektedir.
Tablo 6. Çin Beşeri Sermaye Birikimine ve Bilişime İlişkin Bazı Temel İstatistikler (2000-2011)
Göstergeler 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Kamu Sağlık
Harcamaları
Oranı* 1,77 1,63 1,72 1,76 1,80 1,82 1,85 2,04 2,31 2,70 2,70 2,89
Sağlık İndeksi - - - - - 0,822 0,826 0,829 0,833 0,836 0,840 0,843
oranı (yüzde ) 7,95 10,10 12,76 15,45 17,74 19,41 21,05 21,91 22,42 24,35 25,95 26,79 100 kişi başına
düşen sabit ve mobil telefon
aboneliği
6,72 11,33 16,02 20,87 25,74 30,09 35,07 41,42 48,28 55,97 64,04 73,19
100 kişi başına düşen
Genişbant İnternet Aboneliği
0,001 0,026 0,25 0,86 1,91 2,85 3,86 5,02 6,23 7,78 9,41 11,6
100 kişi başına düşen İnternet
aboneliği 1,7 2,6 4,5 6,2 7,3 8,5 10,5 16,0 22,6 28,9 34,3 38,3
*GSYİH’nın Yüzdesi olarak
kaynak: International Human development Indicators ve dünya bankası http://hdrstats.undp.org/en/
countries/profiles/cHn.html