bÜYÜk Verİ’nİn TanIMI Ve GelİŞİMİ

İçinde bulunduğumuz yüzyılda teknolojik yenilikler sonucu dijital veri miktarı ve çeşitliliği aza-mi hızda artmaktadır. Bu sebeple bu çağ “Veri Devriaza-mi Çağı” olarak adlandırılmaktadır. Büyük veri, temel olarak karmaşıklığı giderek artan yapılandırılmamış veriyi kullanabilir hale getirmeyi hedeflemektedir. Büyük veri uygulaması ile ileri düzeydeki hesaplama araçları kullanılarak büyük veri setleri arasındaki bağıntıların bulunması mümkün olmaktadır ve bu miktarın önümüzdeki 10 yılda giderek artacağı öngörülmektedir (UN, 2012). Veri akışı hızlı bir şekilde artarken verinin de-polanacağı alan aynı hızda gelişmemektedir. International Data Center’ın (IDC) yapmış olduğu bir araştırmaya göre veri akışı 2005-2010 yılları arasında 150 exabyte’tan 1.200 exabyte’a yükselir-ken bu verinin depolanacağı alan aynı hızda ilerlememektedir. Bu sebeple veri akışının kontrollü bir şekilde yapılması gerekir.

Büyük veri uygulamasına küresel düzeyde ihtiyaç duyulmasının ardında veri temelli Ar-Ge ça-lışmalarının geliştirilmesi, yeni ürün ve hizmetlerin geliştirilmesi, üretim ve dağıtım süreçlerini optimize etmek, pazarlama süreçlerini geliştirmek, yeni örgütsel veya yönetsel süreçleri geliş-tirmek gibi sebepler bulunmaktadır (Wyckoff, 2013). Bu amaçları yerine gegeliş-tirmek üzere firmalar tedarik zinciri yönetimi, güvenlik ve erişim kontrolü, süreç takibi, tüketici uygulamaları, varlık

yönetimi ve çevresel uygulamalar gibi örgütsel birçok işleyiş içerisinde büyük veri uygulamasını kullanmaktadırlar (Wyckoff, 2013). Büyük veri uygulamasına ihtiyaç duyan sektörler arasında rek-lamcılık, sağlık, enerji ve ulaşım sektörleri bulunmaktadır.

Reklamcılık sektöründe “click data-stream” adı verilen “veri akışını tıkla” uygulaması tüketici alış-kanlıklarının izlenmesinde giderek yaygınlaşmaktadır. Firmalar bu uygulama sayesinde pazarla-ma bütçelerini daha iyi yönetip pazarlapazarla-ma kanallarını ürün veya hizmet geliştirme sürecine dâhil olabilecek müşteri potansiyeline açabileceklerdir. Sağlık sektöründe büyük veri uygulamasına bakıldığında bu sektörde uzun yıllardır süregelen başlıca konu sağlık kayıtlarının elektronik orta-ma aktarılorta-ması idi. Sağlık kayıtlarının elektronik ortaorta-ma aktarıldığı ve Elektronik Sağlık Kayıtları (EHRs) olarak bilinen bu sistem ile yönetim maliyetleri ve tıbbi hatalar azaltılarak tıbbi bakım, teşhis ve tedavi süreçleri iyileştirilmiştir. Enerji sektöründe ise “smart grid” denilen akıllı şebeke teknolojileri ile elektrik tüketimi takip edilerek enerji tüketimine yönelik büyük ölçekte veri elde etmek mümkün olmuştur. Örneğin akıllı sayaçlar sayesinde tam zamanlı bir enerji tüketim verisi-nin yanı sıra tüketime ilişkin tam zamanlı fiyat bilgisine de erişim sağlanmıştır. Ulaşım sektörün-de ise akıllı telefonlar sayesinsektörün-de trafiğin yoğunluk durumunun izlenmesi mümkün olmaktadır.

Örneğin 2012 yılında TomTom adında bir navigasyon yazılımı geliştirilmiştir. Bu yazılım sayesinde kişisel taşıtlara yönelik zaman, lokasyon, yön ve seyahat hızı gibi konularda hizmet sağlanması mümkün hale gelmiştir. Bu servis sağlayıcısı her gün 5 trilyon ölçme noktasını sisteme eklemek-tedir.

Merkezi San Jose olan Amerikan çokuluslu bir ağ teknolojileri şirketi Cisco, Büyük Veri uygula-masına neden ihtiyaç duyulduğunu araştırdığı bir öngörü çalışmasında farklı kategorilere göre veri akışının 2012-2017 yılları arasındaki değişimini göstermiştir (Bkz. Tablo 15). Bu çalışmanın sonuçlarına göre uygulama kategorisinde en büyük değişim M2M ve video kategorisinde göz-lemlenmektedir.

KUTU 1. MACHINE TO MACHINE TEKNOlOjilEri (M2M)

Tanım: Program ölçümü, güvenlik, gözetim, filo yönetimi, GPS ve navigasyon, varlık takibi ve sağlık kayıt cihazları gibi özelliklerin farklı sistemler tarafından eş zamanlı olarak kullanılmasını ifade etmektedir. Dünyada M2M teknolojileri ağırlıklı olarak lojistik ve taşımacılık sektörü, uzaktan takip sistemleri, sayaç okuma sistemleri, stok takibi, tarım ve hayvancılık faaliyetlerinde iklim şartlarının takibi ve sağlık sektöründe sağlık sorunlarının takibinde kullanılmaktadır.

Kaynak: Cisco VNI Mobile Forecast 2013

M2M ile aybaşına düşen kullanım miktarı 2012-2017 yılları arasında yüzde 89 oranında artarken bu oran video paylaşımında yüzde 75’tir. Kullanılan cihaza göre incelendiğinde aynı yıllar arasın-da en fazla değişimin gözlemleneceği cihaz tablet bilgisayardır (yüzde 113). Bu oranı M2M (yüzde 89) izlemektedir. Veri akışının 2012-2017 yılları arasında en yoğun yaşanacağı coğrafi bölge ise Ortadoğu ve Afrika (yüzde 77) ile Asya Pasifik’tir (yüzde 76).

Tablo 16. Farklı Kategorilere Göre 2012-2017 Veri Akışı Tablosu (Terabyte Cinsinden)

2012 2013 2014 2015 2016 2017

Değişim (yüzde ) 2012-2017 Uygulama Kategorisine Göre (Aybaşına terabyte)

Veri 313,55 526,838 871,942 1,369,022 2,011,512 2,778,386 55

Dosya 92,574 142,411 214,889 298,095 369,068 395,342 34

Video 455,216 858,026 1,603,384 2,834,963 4,714,310 7,418,322 75

M2M 23,566 49,973 106,827 198,405 343,62 563,481 89

Kullanılan cihaza göre (Aybaşına terabyte)

Telefon 35,401 47,383 64,187 88,226 122,629 161,249 35

Akıllı Telefon 391,024 854,642 1,672,271 2,947,545 4,852,994 7,531,736 81 Dizüstü

Bilgisayar 402,877 523,33 708,908 981,904 1,269,683 1,563,861 31 Tablet

Bilgisayar 29,707 97,035 237,273 474,432 833,633 1,309,324 113

M2M 23,566 49,973 106,827 198,405 343,62 563,481 89

Diğer Taşınabilir

Cihazlar 2,331 4,886 7,576 9,974 15,949 25,881 62

Bölgeye göre (Aybaşına terabyte) Kuzey

Amerika 222,378 378,611 630,82 989,712 1,468,040 2,085,309 56

Batı Avrupa 181,397 276,405 426,152 655,201 975,681 1,384,072 50 Asya Pasifik 310,394 613,699 1,167,631 2,053,003 3,377,458 5,256,979 76

Latin

Amerika 54,907 96,617 179,361 304,239 480,84 722,986 67

Merkez ve

Doğu Avrupa 66,084 116,012 210,841 365,498 577,265 844,887 66

Ortadoğu ve

Afrika 49,747 95,905 182,237 332,833 559,225 861,298 77

Toplam (Aybaşına terabyte) Toplam

Mobil Veri

Trafiği 884,906 1,577,248 2,797,042 4,700,486 7,438,510 11,155,531 66 kaynak: cisco VnI Mobile Forecast, 2013

Büyük veri uygulaması yalnızca gelişmiş ülkeler için değil gelişmekte olan ülkeler açısından da ihtiyaç duyulan bir uygulamadır. Akıllı telefonların hızla yayılması ile birlikte mobil uygulamaların kullanımı gelişmekte olan ülke vatandaşları arasında giderek artmaktadır. 2010 yılı itibariyle dün-ya çapında 5 trilyon mobil telefon kullanıcısının yüzde 80’i gelişmekte olan ülkelerdir. Türkiye’de 2013 yılının ilk çeyreğinde akıllı telefon ile internete erişim sağlayanların oranı yüzde 41 iken laptop veya tablet bilgisayarla internete erişim sağlayanların oranı yüzde 17.1’dir (TÜİK, 2013). Bu oran internet kullanımında ve veri paylaşımında akıllı telefonların yoğun bir şekilde kullanıldığını göstermektedir. Internet kullanıcılarının yüzde 75.6’sı interneti gazete ve magazin okumak veya indirmek için kullanırken; bu oranı yüzde 73.2 ile sosyal medya takibi izlemektedir. Günümüzde yaygın olarak kullanılan sosyal ağ siteleri Facebook, Twitter, Youtube ve Instagram’dır. İnternette geçirilen zamanın yüzde 69’u sosyal medya kullanımından oluşmaktadır. Mevcut durumda Tür-kiye Avrupa’nın internette en çok zaman geçiren ülkesidir (Vural ve Bat, 2010).

Sosyal medyanın büyük ölçekte kullanıcısının olması işletmelerin ürün ve hizmetlerini de sosyal medya aracılığı ile tanıtma ve pazarlama faaliyetlerini gündeme getirmiştir. Türkiye’de sosyal medyayı bu amaçla kullanan büyük veri uygulamalarının yanısıra finans ve medya yayımcılığı ile ilgili örnekler de mevcuttur.