D. BOSNA HERSEK’TE SON DÖNEMDE KURULAN NAKŞÎ TEKKELER
Halil Brzina 1992-1995 Bosna Savaşı’nda orduda komutanlık yapmış bir şahıstır.
Bosna Hersek ve Boşnaklar çeşitli sebeplerden dolayı tarih boyunca savaşlara maruz kalmıştır. Yapılan bu savaşlarda sûfîlerin aktif bir rol aldıkları görülmektedir. Bosna Hersek Kurucu Cumhurbaşkanı Aliya İzetbegoviç’in savaş başlamadan once tekkeleri ziyaret ederek sûfîlerin desteklerini aldığı bilinmektedir.506 1992 Bosna Savaşı’nda birçok sûfî savaşmış ve hatta bazıları şehit düşmüştür. Halil Brzina dışında komutanlık yapmış bir başka şeyh de Mehmed Hafizoviç (ö. 1994)’tir. Mehmed Hafizoviç, Bosna Hersek Ordusu’ndaki İlk Müslüman Podrinye Tugayı’na bağlı Şeyh Hasan Kâimî adı altında mücahit birliğini kurmuştur. Bu birlik çok stratejik öneme sahip Doğu Bosna hudutlarını korumuştur.
3. Mesudiye Tekkesi
Balkanların en büyük tekkesi olma özelliğini taşıyan Mesudiye Tekkesi507 2003 yılında Mesud Hacımeyliç (ö. 2009)508 tarafından yaptırılmıştır. Şeyh Mesud Efendi 1937 yılında Vukeljiçi’de dünyaya gelmiştir. Babası Şeyh Musa Kazım (ö. 1961)’dır. İlk eğitimine babası Musa Kazım ile başlayan Mesud, daha sonra amcası Şeyh Refik Hacımeyliç (ö.1969)’ten ders almıştır. 1967-1974 yılları arasında Suriye’ye gitmiş, burada Şeyh Bedrudin Abidin (ö. ?)’den Nakşbendîlik icazetnamesini almıştır. Daha sonra 1989 yılında Prizrenli Şeyh Cemaluddin’den Rifâîlik, 2001 yılında ise Mevlevîlik icazetnamesi almıştır. Şeyh Mesud, oğulları Çazim ve Abdussamed ile birlikte Vukeljiçi’de aile müzesini de kurmuştur.
Eskiden medresenin bulunduğu yerde olan müze, medresenin kurucusu Musa Kazım’ın adını taşımaktadır. Bosna Hersek İslam Birliği’nin aktif üyesi olan Mesud, Tarikatlar Merkezi’nin başkanlığını da yapmıştır. Günümüzde yayımlanan Kelamu’l Şifâ’ tasavvuf dergisini de çıkaran kendisi olmuştur. Bahriya Hanım’la evlenen Mesud’un ikisi erkek ikisi kız olmak üzere dört çocuğu olmuş. Bunlar Çazim, Abdussamed, Asima ve Refiya’dır. Şeyh Mesud 2009 yılında 72 yaşında vefat etmiş ve Vukeljiçi’deki aile müzesinin önüne defnedilmiştir.509 Günümüzde tekkede her pazar ve perşembe günleri zikir yapılır, her yıl 21 Mart tarihinde ise anma programları düzenlenir.
4. Radinoviçi Tekkesi
506 EK 27, Bosna Hersek’in Kurucu Cumhurbaşkanı Aliya İzetbegoviç’in 1991 yılında Vukeljiçi Tekkesine ziyareti.
507 EK 28, Mesudiye Tekkesi.
508 EK 29, Mesud Hacımeyliç.
509 Merhumi, “Šejh Hadži Mesud ef. Hadžimejlić”, a.g.m., s.126.
Visoko kasabasının Radinoviçi Köyü’nde bulunan tekke 1997 yılında Şeyh Sırrî Hacımeyliç tarafından kurulmuştur. Kurucusunun adını taşıyan tekkenin şeyhi Sırrî Hacımeyliç aynı zamanda bugün Bosna Hersek Tarikatlar Merkezi’nin başkanlığını da yapmaktadır.
5. Zenica Pehare Tekkesi
Tekkenin kurucusu ve şeyhi Şefik Aliç’tir. Şeyh Şefik Aliç, 1932 yılında Zenica'nın Tetovo Köyü’nde dünyaya gelmiştir. Babasının adı Recep, tasavvuf hakkında kendisinden birçok şey öğrendiği ifade ettiği ve Travnik Medresesi talebelerinden olan dedesinin adı ise İbrahim’dir. 17 yaşında iken Zenica’nın meşhur demirdöküm fabrikasında çalışmaya başlayan Şeyh Aliç uzun yıllar boyunca bu görevde kalmıştır. Bir oğlu ve iki kızı olmak üzere toplam üç çocuğu olmuştur. 1962 yılında İbrahim Numanagiç vesilesiyle Şeyh Halit Salihagiç (ö.
1993)’le tanışmış, icazetnamesini de 1976 yılında kendisinden almıştır.510 1976 yılında Zenica’daki Tetovo Camii’nde zikir halkasını başlatmıştır. 1998 yılında ise Pehare Nakşbendî Tekkesi’nin inşaatına başlanmış ve tekke resmi olarak 4 Eylül 2004 tarihinde açılmıştır.511 Tekke 12 köşeli yıldız şeklinde olup namaz ve zikir için semâhâne, divânhâne, mutfak, imam odası, misafir odası, abdesthâne, kütüphâne ve şeyh odasından oluşmaktadır. Tekkede zikir haftada iki gün yapılır ve senede bir kere mayıs ayında mevlid okutulur. Kur’an, İbn Kesir Tefsiri, hadis, tasavvuf ve fıkıh dersleri yapılmakta, ayrıca Ramazan ayında iftarlar düzenlenmektedir. Teravih namazı tekkede kılınır, haftada bir hatim okunur.512
6. Tuzla Ahmed Meşiç Tekkesi
Ahmed Meşiç 1916 yılında Tuzla’da dünyaya geldi. Babasının adı Ömer, annesinin ise Hanife’dir. Tuzla’da Behram Bey Medresesi’ni bitirmiştir. 1932 yılında girdiği Sarayevo Şeriat Okulu’ndan 1937 yılında mezun olmuştur. 1938 yılında imam ve hatip olarak Ljubina’da çalışmaya başlamış, daha sonra sırasıyla Stolac, Petrinja, Zagreb ve Lukavac’ta imamlık görevini yapmıştır. 1953 yılında emekliliğe ayrılmış, 1977 yılına kadar finansman-ticari görevlisi olarak Banoviçi, Visoko ve Sarayevo’da çalışmıştır. 1962 yılında Sarayevo Üniversitesi Felsefe Fakültesi’nde Arap, Türk ve Fars Edebiyatı’nı bitiren Ahmed’in tasavvufla ilk teması Visoko’da bulunduğu 1972 ile 1976 yılları arasında olmuştur. Bu yıllarda Visoko Medresesi’nde Mesnevî okutmuştur. 1982 yılında ise icazetnamesini Şeyh
510 Redakcija, “Šejh Hadži Šefik Alić”, a.g.m., s. 6.
511 EK 30, Zenica Pehare Tekkesi.
512 Bu bilgiler Şeyh Şefik Aliç ile 2012 yılında yaptığımız mülakat esnasında alınmıştır.
Sulhiya Hacımeyliç (ö. 1999)’ten almıştır. Emekliliğe ayrıldıktan sonra Tuzla’ya taşınmış, burada Mesnevî dinleyecek hiç kimseyi bulamayınca bu eseri Bosnacaya tercüme etmeye başlamıştır. Dört binden fazla beyitten oluşan ilk cildi ve iki bin beş yüzden fazla beyitten oluşan ikinci cildi tercüme etmiştir. Bunun dışında çağdaş Suriyeli yazar Şeyh Abdulkadir İsa (ö.1991)’nın Tasavvuf Hakkında Gerçekler kitabını Arapçadan Bosnacaya tercüme etmiştir.
1990 yılında her hafta düzenli olarak Mesnevî derslerini Tuzla Alaca ve Yala camiilerinde, daha sonra ise dervişleriyle birlikte kurduğu tekkede vermeye başlamıştır. Burada dersler dışında Nakşbendî usulü ile zikir tertiplemiştir. 1994 yılında vefat eden Şeyh Ahmed’in kabir taşı kitabesi Sulhiya Hacımeyliç’in talimatlarıyla yazılmıştır. Ahmet’in gayret ve girişimleriyle Tuzla’da bugün kendi adını taşıyan tekkenin inşaatı 1996 yılında bitmiştir.
Tekkenin bugünkü şeyhi Edib Kraviç’tir. Kraviç, uzun senelerce Tuzla Belediyesi ve Tuzla Müftülüğünde görev yapmış, Tuzla Radyo Televizyon Kurum’ndan emekli olmuştur. Şeyhlik icazetnamesini de 1996 yılında almıştır.513
7. Kralyeviçi Nakşbendî Tekkesi
Kralyeviçi Köyü’nde Smayl Hasanoviç isimli bir şahsa ait parsel üzerinde Bosna Savaşı sırasında mescit olarak yapılan ahşaptan küçük bir yapı, adı geçen şahsın yeri vakfetmesi üzerine 1998 yılında Nakşbendî tekkesi olarak kullanılmaya başlamıştır. Eski binanın yıkılması üzerine köyün merkezinde tekkenin yeni binası yaptırılmıştır. Şeyh Mehmed Efendi Hafizoviç adını taşıyan yeni tekke 9 Haziran 2007 yılında hizmete açılmıştır.514
Mehmet Hafizoviç, 1957 yılında Srebrenica’nın Potoçari Köyü’nde dünyaya gelmiştir.
Babası Kasım, annesi ise Hana Hanım’dır. 1978 yılında Gazi Hüsrev Bey Medresesi’ni bitiren Mehmet daha sonra Mali Zvornik’te imamlık yapmıştır. Medrese öğrencisi iken tasavvuf ile tanışmış ve Şeyh Mustafa Muyiç (ö. 1999)’in zikir ve sohbet halkasına katılarak müridi olmuş ve ondan icazetname almıştır. Mehmet Hafizoviç, 1992 yılında savaş başladığında Mali Zvornik’ten Sırbistan üzerinden Macaristan’a gitmişse de, daha sonra geri dönerek Bosna Hersek Ordusu’ndaki İlk Müslüman Podrinye Tugayı’na katılmış ve kısa bir süre sonra söz konusu tugayın içinde Şeyh Hasan Kâimî adı altında bir mücahit birliği kurmuştur. İmamlık yaptığı dönemde olduğu gibi savaş esnasında özellikle gençlere yönelik vaaz ve sohbetler yapmıştır. 2 Mayıs 1994 tarihinde 37 yaşında iken savaşta şehit olmuş ve Tuzla’nın Kula
513 Pajević, a.g.m. , s.51.
514 IZ Medžlis Zvornik, Otvorenje Tekije u Kraljevićima,
http://medzlis-zvornik.info/v2/aktuelnosti/arhiva/134-otvorenje-tekije-u-kraljeviima, (30 Ağustos 2016).
Mezarlığı’na defnedilmiştir. Arkasında eşi ve iki küçük çocuğu kalmıştır. Vefatından sonra kendisine 1996 yılında Bosna Hersek Savaşı’nın en yüksek rütbesi olan Altın Zambak Madalyası verilmiştir.515
Tekkede her sene 2 Mayıs tarihinde geleneksel olarak Şeyh Mehmet Hafizoviç’i Anma Programı kapsamında mevlid ve tevhid okutulur. 516 Tekkenin bugünkü şeyhi Niyaz Cindo’dur. Olovo ve Kamenica kasabalarında da Şeyh Mehmet Hafizoviç’in adını taşıyan iki tekke daha mevcut. Olovo Nakşbendî Tekkesi517 1996 yılında, Kamenica’da bulunan tekke ise 2012 yılında kurulmuştur. Her iki tekkenin şeyhi Niyaz Cindo’dur.
515 Sead Seljubac, “Merhum šejh h. Mehmed-ef. Hafizović”, Hikmet, Tuzla, sy. VII/1994, s. 206; Husein Đogić,
“Hadži Mehmed ef. Hafizović – Rahmetlija čiji su kabur rukama zagrnuli”, Preporod, 29/1999, sy. 10/659, s.
2.; Dževad Gušić, “Šejh iz Podrinja hadži Mehmed ef. Hafizović”, Nezavisne Novine Drina, s. 14.
516 IZ Medžlis Zvornik, Tradicionalni mevlud i zikir u tekiji Šejh Mehmed ef. Hafizović, (30 Ağustos 2016), http://medzlis-zvornik.info/v2/index.php/novosti/zivot/629-tradicionalni-mevlud-i-zikr-u-tekiji-ejh-mehmed-ef-hafizovi.html
517 EK 31, Olovo Nakşbendî Tekkesi.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
NAKŞBENDÎLİK’İN BOSNA HERSEK’E ÖZGÜ TEZAHÜRLERİ