139
Okulda
sorulan sorulara ilk cevap veren, arkadaşlarına göre ça-buk öğrenen Hilal’in bu üstünlüklerini her za-man göstermesini bekleyen öğretmenleri vardı. Daima aynı performansı göstermeyince ‘Yapman gerekirdi, sen BİL-SEM öğrencisisin nasıl yapamazsın?’ yargıları altında eziliyordu.
Evet Hilal, BİLSEM öğrencisi. Zorlu sınavlardan geçmiş, özel yete-nekli olduğu tespit edilmiş diğer BİLSEM öğrencilerinden bir tanesi.
Ancak yaşadığı sorunda tek olmayan bir BİLSEM öğrencisi. Bir insan olarak, hayat yolunun başında olan gencecik zihin… Özel
yete-nekli bireylerin de hata yapma, bilmeme şansı olmalı. Yetiş-kinler bunları bilip bu bilinçte yaklaşmalı ki Hilal ve nice
BİLSEM öğrencisi “Ben de insanım.” diye kendi-lerini savunmak zorunda kalmasınlar.
140
2. Davranışsal Öneriler
• Özel yetenekli çocukların da denetlenmeye, olumlu bir disipline, kişisel sorumluluk almaya ve iç denetimli bir birey olmaya ihtiyacı olduğunu unutmayın.
• Evde sorumluluk ve görev almasını sağlayın.
• Çocuğunuzun diğer çocuklardan farklı olmadığını sadece belirli özelliklerinin daha fazla geliştiğini kabul edin.
• Çocuğunuzla güç savaşından uzak durun.
• Özel yetenekli çocuğun değer yargılarının, inançlarının şekillenmesinde ailenin rol model olması gerekir. Değer ve inançlarını olumsuz etkileyebilecek faktörler (kontrolsüz internet kullanımı, olumsuz çevre, uygun olmayan arkadaş vb.) küçük yaşlardan itibaren doğru bir şekilde kontrol edilmeli ve çocukla iletişim içerisinde olunmalıdır.
• Özel yetenekli çocuğun, çocuk olduğu unutulmadan ilgi ve yetenekleri doğrultusunda doğru yönlendirilmesi, aile ve çocuk arasında yaşanacak çatışma durumlarını en aza indirecektir.
3. Kişisel, Sosyal-Duygusal Öneriler
• Özel yetenekli çocukların kendileri hakkında olumlu fikirler geliştirmeleri için güçlü ve zayıf yanlarının farkına varmaları, güçlü yetenek alanlarını doğru kullanmaları ve zayıf yönlerini geliştirmeleri sağlanmalıdır.
• Özel yetenekli çocuklar sözel yeteneklerinin gelişmesi, kendini ifade becerilerinin desteklenmesi amacıyla günlük tutmaya teşvik edilebilir.
• Örnek alabileceği yetişkinlerle görüşmesi için ortam sağlanmalıdır.
141
• Çocuğa karşı aşırı koruyucu, reddedici veya ondan çok şey bekliyor olmanız çocukta aşırı kaygı oluşturacağından bu tür tutumlardan uzak durulmalıdır.
• Özel yetenekli çocukların sosyal becerilerini geliştirmeleri için akranlarıyla vakit geçirip etkinlikler yapılabilir.
• Özellikle özel yetenekli öğrencilerin eş zamanlı gelişim gösteremeyebileceklerini, mükemmeliyetçiliklerini ve aşırı duyarlılık özelliğini bilerek, onlara sergilenen tutumlar tekrar gözden geçirilmelidir.
4. Aile İçi İlişkilere Yönelik Öneriler
• Özel yetenekli çocuk yetiştirilirken ebeveynler üzerlerine düşen sorumlulukları iş birliğiyle yürütmelidir.
• Ebeveynler, çocuk ile ilgili kararlar alırken çocuğun da fikirlerini önemsemeli ve dikkate almalıdır. Böylece çocuğun kararları sahiplenmesi, davranışlarının sorumluluğunu alması sağlanır ve kişilik gelişimi desteklenmiş olur.
• Aile içinde çocuğun her konuda ebeveyni ile paylaşımda bulunabileceği ortam sağlanmalıdır. Çocuğun olumsuz davranışları da yargılanmadan ele alınmalıdır. Böyle bir aile ortamında çocuk, yaşadığı bütün sıkıntıları paylaşır ve tek başına üstesinden gelmek zorunda kalmaz.
• Özel yetenekli çocuklara uygun zamanlarda yaşamsal becerilerini geliştirici ortamlar sunulmalıdır. Örneğin; tatillerde ebeveynlerine iş yerinde
142
yardımcı olması, sosyal sorumluluk projelerine katılması sağlanabilir.
• Günlük yaşam becerilerine dair sorumluluklar verilebilir. Ev işlerini, içinde bulunduğu yaş seviyesine göre kendi başına yapmak adına çocuğa sofra kurma, toplama, ekmek almaya gitme gibi görevler verilebilir.
• Özel yetenekli bireylerde merak duygusu fazla olduğu için aile elinden geldiğince sorulan soruları yanıtlamalı, bilmiyorsa da beraber araştırarak sorularına cevap bulmaya çalışmalıdır.
• Özel yetenekli çocuğa sahip olan anne babaların bazıları bunu övünç kaynağı olarak görmekte, aile ve arkadaş çevrelerinde bu etiketi vurgulamakta ve çoğunlukla da bunu özel yetenekli çocuklarının önünde yapmaktadırlar. Bu da çocukta kendini aşırı beğenme, ukalalık, aşırı öz güven, benmerkezcilik gibi kişisel sosyal problemlere neden olmaktadır. Bu sebeple özel yetenekli çocuğun etiketlenmesinden kaçınılmalıdır.
• Özel yetenekli çocuk ile aile bireyleri arasındaki ilişkilerde zaman zaman zorlayıcı yaşantılar olabilir. Kardeşler arasında kıskançlık duygusu ve rekabet, pasif kalma gibi durumlar olağan gelişim gösteren çocuklara göre daha baskın yaşanabilir. Özel yetenekli çocuğun sorumluluğunu tek bir ebeveyn üstlendiği durumlarda, anne baba rolünde denge sarsılabilir. Aile ortamında yaşanabilecek olası uyum, iletişim, dayanışma, paylaşma konularında ortaya çıkabilecek sorunlardan özel yetenekli çocuğun daha fazla etkilenmesi beklenebilir.
• Ürettiği şeyleri sergileme imkânı verilmelidir. Ürünlerini anlatmasına, tanıtmasına fırsatlar ve ortamlar sunulmalıdır.
143
• Aile içinde sıcak ilişkilerin kurulduğu, düşüncelerin saygı içinde özgürce tartışıldığı bir ortam oluşturulmalıdır.
• Anne babalar mükemmel anne baba olmak, yerine iyi anne baba olmalıdır.
• Çocuğun evin patronu olmasına izin verilmemelidir.
• Gelişim dönemine uygun olarak ilerleyebilmesi için yeterli fırsat sağlanmazsa daha sonra bunları geliştirmek zorlaşabilir. Örneğin zamanında desteklenmezse çocuklar çeşitli spor ve sanat etkinliklerini denemekte isteksiz olabilirler, başarısız olmaktan korkabilirler. Böylece sosyal gelişimleri için çok yararlı olabilecek etkinliklerin dışında kalabilirler. Bu nedenle çocuğun zihinsel gelişimini desteklediğiniz kadar fiziksel ve toplumsal becerilerinin geliştirilmesine de destek olunmalıdır.
• Olağan gelişim gösteren çocukların sergilemiş olduğu her davranışı özel yetenekli çocukların da gösterebileceği unutulmamalıdır.
• Özel yetenekli çocuğa benimsetmek istenen değer yargıları ve yaşam biçimi bizzat ebeveynler tarafından yaşanarak gösterilmelidir.
• Çocuğun okuyacağı kitaplar ve izleyeceği filmler takip edilmelidir.