Biyoloji ve Biyoloji Öğretimi

Biyoloji, canlıların yapısı, temel yaĢam olayları, büyümeleri, çeĢitlilikleri, yeryüzüne dağılıĢları gibi birçok alanı kapsayan bilim dalıdır. “Biyo” canlı ya da yaĢam, “logos” bilim anlamına geldiği için, biyolojinin kelime anlamı canlı bilimi ya da yaĢam bilimi olarak ifade edilmektedir (Börü, Öztürk ve Cavak, 2001).

Gerek diğer fen bilimleri, gerekse sosyal ve beĢeri bilimlerle etkileĢim halinde bulunan biyoloji, insanın sağlıklı yaĢaması ve türünü devam ettirebilmesi için gerekli bilgi, beceri, araĢtırma ve uygulamalarla uğraĢan, tıp ve sağlık bilimleri için vazgeçilmez ve güvenilir temeli oluĢturur. Biyolojinin içerdiği bilimsel bilgiler insanın, yeryüzüne geliĢinden bu güne kadar ihtiyaçlarını gidermek için çevresindeki canlı varlıklarla etkileĢmesi sırasında elde ettiği bilgiler arasında süzülen, düzene konularak biriktirilen, kuĢaktan kuĢağa aktarılıp denenerek doğruluğu kanıtlanan ve her geçen gün yeni öğrencilerle miktarı artan geliĢip değiĢebilen ve en son geliĢmelere göre en güvenilir sayılan bilgilerdir (Çilenti ve Özçelik, 1991).

Günümüzde biyoloji bilimi, her geçen gün önemi artan bir bilim dalıdır. Bu yüzyılda biyokimya, moleküler biyoloji, tıp, mikrobiyoloji, sistematik ve genetikte

sayılamayacak miktar ve geniĢlikte elde edilen baĢarılar da bunun göstergesidir. Biyolojinin, yaĢadığımız çevreyi ve canlıları algılamada kazandırdığı etken dünya görüĢü ve çağımızda giderek artan önemi düĢünüldüğünde, öğrencilerin biyoloji eğitimi almıĢ olmalarının, ülkemiz insanlarının bilimsel düĢünce yapısının oluĢumunda katkısı büyüktür. YaĢadığı çevreye karĢı bilinçli, doğayı ve canlıları seven, koruyan bireyler yetiĢtirmek, bozulmamıĢ bir dünyaya sahip olmak için ön koĢuldur. Bu nedenlerle, biyoloji biliminin konuları küçük yaĢlardan itibaren öğrenilmeli ve yaĢama uygulanmalıdır (Yılmaz, 1998).

2.2.5. Biyoloji Dersi Öğretim Programı

Son yirmi yılda ülkemizde yapılan bilimsel çalıĢmaların sonuçlarına göre öğrenme, öğretme ve değerlendirme durumlarına bakıĢ açılarındaki köklü değiĢimler öğretim programlarının da yenilenmesi ihtiyacını doğurmuĢtur. Yapılandırmacı anlayıĢ ıĢığında, ilköğretim seviyesinde, 2004 yılında geliĢtirilen Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programı‟nda yer alan bilgi, beceri ve tutumlar ile ilgili kazanımlar, ortaöğretimdeki biyoloji, kimya, fizik dersleri öğretim programlarının da geliĢtirilmesi için temel oluĢturmuĢtur. Ayrıca; Kuzey Amerika, Avrupa ve Uzakdoğu‟daki bazı ülkelerin fen bilimleri alanında program geliĢtirme çalıĢmaları, biyoloji alanındaki olağanüstü hızlı bilgi birikimi, biliĢsel psikoloji, eğitim bilimleri ve ölçme- değerlendirme alanındaki geliĢmeler, biyoloji dersi için ülkemizde yeni bir programın hazırlanmasını gerekli hale getirmiĢtir (Çetin, 2013).

Uluslararası fen sınavlarında baĢarılı olan bazı Kuzey Amerika, Avrupa Birliği ve Uzakdoğu ülkelerinin biyoloji dersi öğretim programları ayrıntılı olarak incelenmiĢtir. Ġçerik, beceriler, süreç ve değerlendirme açısından benzer olan niteliklerin belirlenerek ve ülkemizde uygulanabilirliği dikkate alınarak biyoloji programına yansıtılmıĢtır. Daha önceden hazırlanıp uygulanan Fen Bilgisi Dersi Öğretim Programı incelenerek bu programlarda yer verilen bazı yaklaĢımlardan büyük ölçüde yararlanılmıĢtır. Programın eksik yönlerini tamamlamak ve amaca daha çok ulaĢılabilmek için, önceki programlar incelenerek içerik, sürecin ilerleyiĢi ve ölçme- değerlendirme açılarından benzerlik ve farklılıklar belirlenmiĢtir. Ġçerik açısından biyoloji dersi için bireyde ön bilgilerin oluĢmasına katkı sağlayacak ve 1997 Biyoloji

Dersi Öğretim Programı‟na iliĢkin sivil toplum örgütlerinden ve illerden gelen raporlar ayrıntılı bir Ģekilde incelenmiĢtir. Bu incelemeler sonucunda en çok vurgu yapılan baĢlıkların içeriğin düzenlenmesi ve konuların sınıf seviyelerine göre dağılımları ile ilgili olduğu saptanmıĢ ve biyoloji öğretim programına yansıtılmasına dikkat edilmiĢtir. Biyolojide öğrenciler tarafından zor olarak algılanan konular ve sık rastlanan kavram yanılgıları, akademik yayınlarda, yüksek lisans ve doktora tezlerinde bahsedilen öneriler dikkate alınarak programa yansıtılması için çalıĢmalar yapılmıĢtır. Sonuç olarak; 9, 10, 11 ve 12. sınıflar Biyoloji Dersi Öğretim Programı 2008-2011 yılları arasında uygulanmaya baĢlanmıĢtır (Çetin, 2013).

2007 yılında hazırlanan 9, 10, 11 ve 12. Sınıfların Biyoloji Dersi Öğretim Programlarının ünitelerinin dağılımı aĢağıdaki gibi oluĢturulmuĢtur.

Tablo 2.1. 9. Sınıf Biyoloji Dersi Öğretim Programı 9. Sınıf

Bölüm 1 Hücre, Organizma ve Metabolizma

Bölüm 2 Canlıların Sınıflandırılması ve Biyolojik ÇeĢitlilik

Bölüm 3 Bilinçli Birey – YaĢanılabilir Çevre

(Web5)

Tablo 2.2. 10. Sınıf Biyoloji Dersi Öğretim Programı 10. Sınıf

Bölüm 1 Canlılarda Enerji DönüĢümleri

Bölüm 2 Hücre Bölünmesi ve Üreme

Bölüm 3 Ekosistem Ekolojisi

(Web6)

Tablo 2.3. 11. Sınıf Biyoloji Dersi Öğretim Programı 11. Sınıf

Bölüm 1 Bitki Biyolojisi

Bölüm 2 Kalıtım, Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji

Bölüm 3 Komünite ve Popülasyon Ekolojisi

Tablo 2.4. 12. Sınıf Biyoloji Dersi Öğretim Programı 12. Sınıf

Bölüm 1 Hayvan Biyolojisi ve Ġnsan

Bölüm 2 Hayatın BaĢlangıcı ve Evrim

Bölüm 3 Çevrenin Rehabilitasyonu ve Korunması

(Web8)

Bu programda biyolojiyi herkesin severek, zevk alarak öğrenebileceği bir ders haline getirmek, toplum bireylerini biyoloji okuryazarı düzeyine getirmek temel alınmıĢtır. Programda biyoloji okuryazarı bir birey; bilimin ve biyolojinin doğasını anlayan ve özümseyen, kendini ifade edebilmesi ve etrafındaki olayları anlamlandırabilmesi için biyoloji öğrenmenin gerekliliklerini yerine getiren birey olarak tanımlanmıĢtır. Biyolojiyle ilgili anahtar kavramlarla yapılanmıĢ anlamlı bir biliĢsel yapıya sahip; geçmiĢten günümüze bilim- teknoloji-toplum-çevre arasındaki iliĢkileri anlayan; karĢılaĢtığı sorunları bilimsel yöntem becerilerini kullanarak çözme eğiliminde olan bireyler biyoloji okuryazarlığının özelliklerini taĢır… Aynı zamanda bu program genel amaçların yanı sıra biyoloji öğretiminde öğrencilerin merkezde olduğu etkinliklere yer veren; sosyal becerileri de göz ardı etmeden bireysel farklılıkları dikkate alan; ürün kadar süreci de değerlendirme anlayıĢını benimsemiĢ oluĢturmacı (yapılandırmacı) öğretmenlerin yetiĢmesine katkı sağlamayı amaçlamaktadır (Çetin, 2013, s.11).

01.02.2013 tarihinde Talim Terbiye Kurulu tarafından güncellenen Ortaöğretim Biyoloji Dersi Öğretim Programı yayımlanmıĢtır. Bu çalıĢmanın veri toplama araçlarının geliĢtirilmesi ve verilerin toplanması sürecinde 2007-2011 yılları arasında yayımlanan öğretim programı yürürlükte olduğu için bu araĢtırmadaki ölçme araçlarımız, 2007-2011 yıllarını kapsayan MEB Ortaöğretim Biyoloji Dersi Öğretim Programına göre hazırlanmıĢ ve araĢtırma bu programa göre yürütülmüĢtür. Elde edilen veriler bu doğrultuda tespit edilmiĢ ve sonuçlara 2007-2011 yılları arasında yürürlükte olan program çerçevesinde ulaĢılmıĢtır.