Birleşme

1580 sayılı Kanun’da birleşme meselesi, yine 7. maddede düzenlenmiştir. Bu maddede birleşmeye yönelik üç durum belirtilmiştir. İlk durum, bir beldenin başka bir belediyeyle birleşmesidir. Burada nüfus şartı aranmaksızın, iki belediye arasındaki mesafeye odaklanılmıştır. Önceden de belirtildiği gibi iki belediye arasındaki mesafenin 2,5 kilometreyi aşmaması gerekmektedir. Süreci başlatmak için belediye meclislerinin ve seçmenlerin çoğunluğunun başvurusu yeterli görülmektedir. Başvurudan sonra oylama şartı aranmamaktadır.

İkinci durum, bir beldenin bazı kısımlarının komşu belediyeye dâhil olmasıdır. Bu durumda valilik aracı bir rol üstlenir. Komşu belediyeye bağlanmak isteyen belediye kısmının seçmenleri başvurularını da içeren gerekli belgeleri valilik kanalıyla ilgili belediyeye iletir. Bağlanılmak istenen belediye meclisi bu talebi görüşür. Görüşme sonucunda olumlu karara varılırsa birleşme işlemi yürütülmeye başlanır. Meclis tarafından olumsuz bir karar çıkarsa talep eden kesime 15 gün içinde bu karara itiraz etme hakkı tanınmıştır. Önceden bahsedilen diğer durumlarda olduğu gibi itirazı il genel meclisi inceler ve valiye gönderir. Vali kendi görüşüyle beraber il genel meclisinin bu kararını, incelemesi ve onaylaması için Danıştay’a iletir. Fethi Aytaç’a (1991: 52) göre, bu durumda birtakım sorunlar söz konusudur. Bunlardan ilki talep eden kesimin açıklıkla tespitidir. İkincisi ise bağlanılmak istenen belediye meclisinin olumsuz kararı üzerine yukarıda anılan kurumların aksi yönde karar vermesi durumunda birleşmenin olmasıdır Bu durumda zorla dışarıdan bir birleşme işlemi ve uygulaması yapılmış olmaktadır ve bu da demokrasi ve hukuk anlayışı bakımından sorunludur.

Köylerin veya köy kısımlarının bir belediye sınırı içine girmesi durumunda öncelikle birleşecek köy veya köy kısımlarının belediye sınırlarına belirli bir mesafede yakın olması gereğidir. Usul, bir köyde ya da birkaç köyde belediye kurulmasıyla aynıdır. Önceki iki durumda oylama meselesi söz konusu değilken burada belediyeye bağlanmak isteyen köy ya da köy kısmında oylama yapılmaktadır. Oylama sonucu ilgili belediyeye gönderilir. Belediye meclisi konuyu görüşür ve olumlu ya da olumsuz kararını verir. Sonraki süreç, ikinci durumdaki gibi işler. Bu duruma ilişkin içtihat sayısı fazladır. Birleşmenin olması için Danıştay’ın şu hususları aradığı söylenebilir:

 Başvuran kimselerin seçmen olması,

 Usul ve şekil şartlarının yerine getirilmesi,

 Kayıtlı seçmenlerin çoğunluğunun olumlu oy kullanması,

 Birleşmeden sonra belediyenin üstlendiği hizmet yükümlülüklerini yapabilir durumda olması.

5393 sayılı Kanun’da birleşme meselesi, belediye kurulması meselesinden ayrı olarak 8. madde bağlamında düzenlenmiştir. ‘Birleşme ve Katılma’ başlıklı bu madde, öncelikle ilgili yerel yönetim birimleri arasında aşılmaması gereken mesafe sınırını belirtmektedir. Anılan maddeye göre öncelikle bir belediyeyle birleşmek isteyen başka bir belediye ve/veya köy, birleşmek istedikleri belediyeden 5 kilometreden fazla uzaklıkta olamaz, ikinci şart ise katılmak isteyen belediyedeki ya da köydeki seçmenlerin yarısından bir fazlasının valiliğe başvurması gerekliliğidir. Üçüncü olarak da valiliğin direktifi doğrultusunda mahalli seçim kurulunun gözetiminde referanduma gidilmesi zorunlu tutulmuştur. Seçim sonucunda çoğunluğun katılma lehine oy kullandığı tespit edilirse valilik tarafından sonuç belediyeye gönderilir. Burada, bağlanılmak istenen belediyenin seçmenlerinin söz hakkı bulunmamaktadır. Kanuna göre belediye meclisi 30 gün içinde bu konuya ilişkin olumlu ya da olumsuz bir karar almakla yükümlüdür. Meclisin olumlu karar almasıyla birlikte birleşme gerçekleşmiş olmaktadır.

Katılım isteği bir beldenin tamamından değil de bir kısmından gelmişse Kanun’a göre bunun gerçekleşmesi için bir durumun olmaması gerekir. O durumda ilgili beldenin bir kısmının komşu bir beldeye katılmasında veya yeni bir belde ya da köy kurulmasında, ayrılmak istenen belediyenin nüfusunun 5.000’den aşağıya düşmemesidir.

Birleşmenin, bir büyükşehir belediyesi kapsamında ortaya çıkması durumunda ise dâhil olmak istenen ilçe belediyesinin buna ilişkin görüşü üzerine nihai olarak büyükşehir belediye meclisi karar vermektedir. Meclisten olumlu karar çıkması durumunda, birleşme işlemi yürütülmeye başlanmaktadır. Bağlanmayla beraber oluşan yeni sınırlar, daha sonra değinilecek olan sınır kesinleştirme işlemleriyle kesinleştirilmekte ve en son büyükşehir belediyesi sınırı İçişleri Bakanlığı’na bildirilmektedir.

Bu madde büyükşehir belediyeleri bakımından birleşme yanında ayrılmaya ilişkin de bir hükme sahiptir. Büyükşehir belediyesinden ayrılarak yeni bir belediye

kurulması durumu için iki şart getirilmiştir. İlk olarak ayrılma durumunda, ayrılacak belediyenin nüfusunun 100.000’in altına düşmemesi gerekmektedir. İkinci şart ise yeni kurulacak belediyenin asgari nüfusunun 50.000 olması gerekliliğidir. Bu hüküm, yüksek nüfuslu büyükşehir belediyelerinden ayrılma durumunda bir sıkıntı yaratmayabilirken nüfusu görece az denebilecek büyükşehir belediyelerinden herhangi bir ayrılma ihtimalini güçleştirmektedir. 6360 sayılı Kanun’la buradaki 50.000 rakamı, 20.000’e çekilmiştir (md. 14). Böylelikle büyükşehir belediyeleri içinde başka bir ilçeden ayrılıp yeni bir büyükşehir ilçe belediyesi kurma durumu kolaylaştırılmıştır.

Madde, birleşme sonrası işlemlerin nasıl yapılması gerektiğine ilişkin bir fıkrayla son bulmaktadır. Buna göre birleşme kararının kesinleşmesi sonrasında birleşmenin tarafları arasında taşınır ve taşınmaz mal, hak, alacak ve borçların devrine ilişkin bazı protokoller yapılması gerekmektedir.

Birleşmeye ilişkin şartlara ve usule değindikten sonra birleşme işlemine ait hazırlanması gereken dosyadan bahsedilirse, dosyada öncelikle belediyeler için sınırları, köyler için ise ikamet edilen son evi dikkate alan mesafe ölçümü (cetveli) ve bağlanılan belediye ile bağlanan belediyeyi gösteren 1/25.000 ölçekli haritanın yer alması gerekmektedir. Bundan başka, eğer bir yerden ayrılarak birleşme durumu söz konusu olmuşsa ayrılma sonrasında o yer belediye ise nüfusun 5.000’in altına, eğer köy ise 150’nin altına düşmediğini gösteren belge ve oylama tutanağı ile birleşilen belediye meclis kararı da dosyada aranmaktadır. Tüm bu belgeler toplandıktan sonra dosya valinin imzasıyla İçişleri Bakanlığı’na gönderilmektedir.