4. Bölüm
4.2. İkinci Araştırma Sorusuna İlişkin Bulgular
4.2.1. Birinci eğitim (bilimsel okuryazarlık) haftasına ait bulgular
Ö7: “Çoktan seçmeli sorular öğrencileri hazıra alıştırdı…”
Ö11: “…Eğitimimizdeki sorunlardan biriside biz öğretmen arkadaşların bu tarz kullanımlara açık olmaması ve öğrencilere bunları aktarmamasıdır.”
Ö4: “…Açık uçlu soruları değerlendirmenin güçlüğü ve uzun zaman alması, öğretmenlerin çoktan seçmeli sınavlara yönelmesine neden olmaktadır.”
Ö5: “…Ancak açık uçlu soruların değerlendirilmesi ise subjektif hataya açık olduğundan değerlendirme sürecinde hataya daha fazla sebep olur.”
Ö1: “Müfredatlarımız ne kadar bu uygulamalara yeterli bir uygunluk taşımasa da açık uçlu soruların gerekli ve önemli olduğunu düşünüyorum. Ezberden çok yoruma ve problem çözümüne dayalı sorular ve müfredat kullanmalıyız.”
Ö8: “…Açık uçlu soru kalıplarının öğrencilere uygulanabilmesi için öncelikle yaparak yaşayarak öğrenmeye daha önem vermeliyiz…”
Ö9: “…Başarılar sonuç odaklı olduğundan buna çok fırsat verilmiyor.”
Ö5: “Sınav sistemi gereği artık okullarda neredeyse açık uçlu sorulmamaktadır veya çok az miktarda sorulmaktadır.”
Tablo ve ifadelerden anlaşılacağı üzere açık uçlu sorularla ilgili olarak öğretmenler en yoğun olarak açık uçlu soruların faydalarına değinmişlerdir. Bu temada ise öğrenci açısından faydalarına yönelik görüşlerin daha baskın olduğu anlaşılmıştır. Bununla birlikte açık uçlu soruları günlük yaşamla ilişkilendirme ile ilgili sadece 1 ifadenin olduğu dikkat çekmektedir.
Tablo 13
1.Eğitim (Bilimsel Okuryazarlık) Haftasında Öğretmen Görüşlerinin Matrisi
K. Beklentiler Zorluk Çekilenler Öğrenilenler Eksik Hissedilenler
Ö.Ö1
Eğitimi verecek isimden dolayı beklentinin yüksek olması
Ortamın fiziki olanakları
Bilimsel okuryazarlık seviyeleri
G.Y.
Ö2
Kaliteli sorular hazırlama, kendini geliştirme
Ortamın fiziki olanakları
Bilimsel okuryazarlık seviyeleri
G.Y.
Ö3
Sadece düz anlatım olmamasını bekleme, günlük yaşamla bağlantılı eğitim ve kaliteli sorular hazırlama, kendini geliştirme
G.Y. Bilimsel okuryazarlık
seviyeleri
Bilimsel
okuryazarlığın hayata geçirilmesinde yeterince rol
almadığını fark etme
Ö4
Tüm haftalarda soru yazılacağını düşünme
Bireysel yeterliliğin düşüklüğü, ortamın fiziki olanakları
Eğitim sürecinin içeriği, bilimsel okuryazarlık seviyeleri
Süre sıkıntısı
Ö5
Eğitimi verecek isimden dolayı beklentinin yüksek olması, kendini geliştirme
Bireysel yeterliliğin düşüklüğü
Bilimsel
okuryazarlığı kendi ile bağdaştırmayı, bilimsel okuryazarlık seviyeleri
G.Y.
Ö6
G.Y. G.Y. G.Y. G.Y.
Ö7
PISA sınavlarına yönelik soru yazma tekniklerini öğrenme
G.Y. Bilimsel okuryazarlık
seviyeleri
Bilimsel okuryazarlık seviyelerini ayırt etmekte zorlanma
Ö8
G.Y. G.Y. G.Y. G.Y.
Ö9
G.Y. G.Y. G.Y. G.Y.
Ö10
Günlük yaşamla ilgili etkili soru yazma, Eğitime çok istekli ve yüksek beklentili olma, kendini geliştirme
Kurs sonrası trafik ve derse yetişme telaşı
Fen bilimleri
programının temelini ve bilimsel
okuryazarlık ilişkisini, soru hazırlamanın emek istediğinin farkına varma, bilimsel okuryazarlık seviyeleri
G.Y.
Ö11
Bilimsel okuryazarlık hakkında bilgi sahibi olma, yaşam temelli soru hazırlama kültürü kazanabilme, kendini geliştirme
Ortamın fiziki olanakları
Bilimsel
okuryazarlığın soru hazırlamadaki önemi, bilimsel okuryazarlık seviyeleri
G.Y.
Ö12
Soru yapılarını irdeleme, kendini geliştirme
Bireysel yeterliliğin düşüklüğü
Bilimsel okuryazarlık seviyeleri
G.Y.
Ö13
Eğitimin katkısının ve amaçlarının net olarak ortaya konmasını bekleme, kendini geliştirme
Ortamın fiziki olanakları
Bilimsel okuryazarlık seviyeleri
Süre sıkıntısı
Tablo 13 incelendiğinde öğretmenlerin bu hafta en çok tekrar ettikleri beklenti
“kendini geliştirme” olmuştur. Yedi öğretmen kendini geliştirme beklentisi içinde olduğunu belirtmiştir. Bu kategori ile ilgili bazı ifadeler aşağıdaki gibidir:
Ö2: “Kendimi geliştireceğim için heyecanlıydım…”
Ö12: “Kursa katılmadan önce yaşam temelli soru hazırlamak için eğitim alacağımız beklentisi içindeydim. Sınavları için hazırladığımız soruların niteliğini öğrenmek soruları nasıl geliştireceğimizi öğrenmek istiyordum.”
Dört öğretmen ise kaliteli sorular hazırlama beklentisi içerisindedir. Ö10 bu konuda şu şekilde ifade belirtmiştir:
Ö10: “Etkili soru hazırlama her zaman aklımın bir köşesindeydi… Kurstaki beklentim, öğrencilere anlattığımız konuların nerede nasıl kullanabileceklerinin farkına varmalarını sağlamak için onları düşüncelere yönlendirecek soruları hazırlama yöntemlerini öğrenmek.”
En çok zorluk çekilen nokta olarak ortamın fiziki olanaklarından bahsedilmiştir. Beş öğretmen zorluk çekilenler kategorisinde ortamın fiziki olanaklarına vurgu yapmıştır. Bazı öğretmenlerin bu konuda ifadeleri aşağıda verilmiştir:
Ö11: “Sınıf alanının oldukça küçük olması, teknolojinin eksik olması çekilen sıkıntılar oldu.”
Ö13: “Eğitimin verileceği ortamın fiziksel ve teknolojik donanımı en çok sıkıntı çekilen noktaydı.”
Üç öğretmen ise bireysel yeterliliğin düşüklüğünü zorluk çekilen nokta olarak belirtmiştir. Ö5 bu konuda şöyle ifade belirtmiştir:
Ö5: “Üniversitede lisans eğitiminden sonra akademik çalışmalara çok da zaman ayıramadığımdan dolayı bazı kavramlardan uzaklaşmış olmam başlangıçta zorlasa da hemen toparladım.”
Öğrenilenler kategorisinde on öğretmen bilimsel okuryazarlık ve seviyelerine vurgu yapmıştır. Bazı öğretmenler bu konuda aşağıdaki gibi ifadeler belirtmiştir:
Ö11: “Bilimsel okuryazarlık seviyelerini bunların soru hazırlamadaki önemini öğrenmeye başladık…”
Ö13: “Bilimsel okuryazarlık hakkında üzerinde tozlar biriken bilgilerimin temizlenmesi sağlandı.
Üzerine bilimsel okuryazarlık seviyeleri hakkında daha detaylı bilgiler edindim…”
İki öğretmen süre sıkıntısının eksikliğinden bahsetmiştir.
Ö4: “Soru analizi uygulamasına zaman kalmadı yapılmasını isterdim.”
Ö13: “…Eksik olarak olmasa da bence bu tarz eğitimler iyi planlanmalı ve verilmesi hedeflenen bilgiler eğitim esnasında verilmeli. Zira eve yapılmak üzere verilen çalışmanın eğitim ortamı içerisinde katılımcılarla tartışılması çok daha fazla verimli olurdu.”
Ö13 isimli öğretmenin belirttiği fikre dayanarak; eve ödev olarak verilen “Soruların bilimsel okuryazarlık ve Bloom taksonomisindeki seviyelerini tahmin edebilme” etkinliği bir sonraki hafta sınıf içinde tartışılmıştır.
Aşağıdaki tabloda ise bilimsel okuryazarlığı desteklemek için yapılabilecekler konusunda öğretmenlerin görüşleri verilmiştir.
Tablo 14
Bilimsel Okuryazarlığı Desteklemek İçin Yapılabilecekler Hakkında Öğretmen Görüşleri Bilimsel okuryazarlığı desteklemek için yapılabilecekler
Devlet politikası olması gerektiği (f=1)
Ö1: “Bilimsel okuryazarlığın bir devlet politikası olması gerekli. Bu amaçla etkinlikler eğitimler uygulanabilir. Bu sayede bilim, siyaset ve yaşam felsefeleri değişecektir.”
Öğrenciyi aktif kılma (f=1)
Ö4: “…öğrencilerin kendi düşünme sistemlerini kurmaları desteklenmelidir.”
Bilim dergilerini okumaya teşvik etme (f=1)
Ö4: “…Ayrıca bilim ve çocuk dergilerini okumalarını tavsiye ve teşvik ediyorum.”
Kavram yanılgılarını açıklama (f=1)
Ö5: “Ben kendi öğrencilerimin bilimsel okuryazarlık seviyelerinin artması için bazı kavramları açıklıyorum. Özellikle toplum tarafından yanlış bilinen kavramlar oluyor bunlar. Mesela domatesin meyve olduğu, ancak toplumca sebze olarak bilindiği gibi…”
Ekstra süre tanınması (f=1)
Ö12: “…Proje alan öğrenci için projesini yürütebileceği bir zaman dilimi öğretim programına eklenebilir.”
Yeni projeler üretmek (f=1)
Ö13: “Bilimsel okuryazarlığı desteklemek için; konuyla ilgili çeşitli projeler geliştirilebilir. Mesela günümüzde insanların hayatlarında çok etkin bir yere sahip sosyal medyada konuyla ilgili bilgiler paylaşılabilir.
İzlemeyi okumaya tercih eden bireylerden oluştuğumuz için insanları bilimsel okuryazar yapabilmek adına konuyla ilgili videolarla belki işe yarayabilir. İnsanların dikkati çekilebilirse bilimsel okuryazarlık da artacaktır diye düşünüyorum.”
Üniversite-okul, okul-okul iş birliğinin arttırılması (f=2)
Ö2: “(Okul-üniversite) (öğretmen-akademisyen) ilişkileri artırılabilir.”
Ö11: “…okullarda yapılan örnek çalışmaların diğer okullara duyurulması…”
Okul imkanının arttırılması (f=2)
Ö10: “…Okul imkanlarının arttırılması lazım. Yeni fikirler üretmek için uygulama ortamlarının oluşturulması gerekli….”
Ö12: “…Öğrenme ortamları bilimsel okuryazarlığı destekleyecek şekilde düzenlenmelidir. Okulun fiziksel şartlarına göre fen zümresinde her öğretmene birer laboratuvar düzenlenmelidir. Bu sayede fen bilimleri derslerinin tümü laboratuvar ortamında yürütülür. Diğer dersler için de derse uygun ortamlar yapılabilir…”
Etkinlik, buluş ve sorgulamaya dayalı eğitim (f=3)
Ö3: “Var olan bilgiyi nakletmek yeterli değil. Bu bilgiler ışığında yeni sorular üretebilmek gerekli. Yapılan her yeni buluş binlerce yeni soru üretmektir. Öyleyse en önemli görevimiz öğrencilere " Zaten her şey bulunmuş" yanılgısı yerine "Ne kadar az şey biliyoruz, insanlık için bulmamız gereken ne çok cevap var..." inancını yerleştirmektir.
Sorgulamanın olmadığı yerde bilimsel süreçler gerçekleşemez.
Sorgulayan ve denemekten kaçınmayan bireyler yetiştirilmelidir.”
Ö7: “Okullarda deney ağırlıklı dersler yapılmalı.”
Ö11: “…konularla ilgili daha çok etkinlik örneklerine yer verilmesi gerekmektedir.”
Öğretmen eğitimi (f=4)
Ö4: “Öncelikle öğretmenler eğitilmeli…”,
Ö10: “Bilimsel okuryazarlıkla ilgili öncelikle kendimde gördüğüm eksiklikleri gidermem gerekiyor. Kendi alanımla ilgili daha çok beceri kazanmam gerekiyor ki ben de öğrencilerimin düşünce ve becerilerini geliştireyim diye düşünüyorum…”
Ö11: “İlkokul-ortaokul ve lise öğretmenlerinin bilimsel okuryazarlık hakkında bilgilendirilmeleri…”
Ö12: “Bu konuda daha fazla öğretmene eğitimler verilmeli...”
Tablo 14 incelendiğinde bilimsel okuryazarlığı desteklemek için yapılabilecekler kategorisiyle ilgili görüş bildiren öğretmenlerden on farklı görüş ortaya çıkmıştır. Öğretmen eğitimi çok tekrar edilen görüş olarak görülmüştür.
Bunlarla birlikte öğretmenlerin ilk hafta sonunda eklemek istedikleri görüşler aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Tablo 15
Öğretmenlerin 1. Eğitim (Bilimsel Okuryazarlık) Haftasında Eklemek İstedikleri Öğretmenlerin 1. eğitim (bilimsel okuryazarlık) haftasında eklemek istedikleri Eğitimin sınav odaklı değil
süreç odaklı olması (f=1)
Ö2: “…Eğitim sistemimiz sınav odaklı değil süreç odaklı olmalı.”
Okulların donanımının müfredata uygun olması (f=1)
Ö2: “Okullarımız fen müfredatımıza uygun donatılmalı...”
Müfredat kısıtlamalarına vurgu (f=1)
Ö3: “Müfredat kısıtlamaları (merkezi sınavlar için) eksik veya yanlış kavramların yerleşmesine yol açabilir diye düşünüyorum.
Örnek olarak; "Maddenin 3 fiziksel hali vardır." bilgisi gibi..
Veya atomun yapısında 3 tür tanecik vardır." gibi. Ek olarak bilimsel süreçlerin tarihsel gelişiminde kendi bilim
insanlarımızın ismi geçmemektedir. Bunun sonucunda
öğrenciler, insanlığın ulaşmış olduğu bilimsel seviyeye bizim hiç katkımız olmadığı kanısına varmaktadır.”
Eğitimin sürdürülebilir olması gerektiği (f=1)
Ö11: “Bu eğitimin devam etmesini umut ediyorum.”
Öğretmenlerin alışkanlıkları ve öğretim yöntemleri (f=1)
Ö12: “Sorun programda değil öğretmendedir. Öğretmenlerin çoğu düz anlatım ve ezbere dayalı bir yöntem uygular. Basit ekonomik bir yöntem bu alışkanlığı değiştirmek çok zordur.”
Bu haftada yapılan gözlemlere dayalı olarak sınıfta U şeklinde bir dizilim ve ortada dersi veren akademisyenin masa ve sandalyesinin olduğu bir düzen bulunmaktadır. Sınıf yeterli güneş almaktadır. Oda sıcaklığından daha düşük bir sıcaklık vardır. Projeksiyonun istenen düzeyde netliği ayarlayamaması, sınıfta tüm pencerelerde perde olmaması ve
projeksiyonun yansıdığı yüzeyin temiz olmaması gibi bazı teknik aksaklıklar bulunmaktadır.
Yapılan gözlemler sonucu öğretmenlerin, öğrencilerin PISA ve PISA tarzı soru çözemeyecekleri ön yargısına sahip oldukları anlaşılmıştır. Gözlemler sırasında katılımcı öğretmenlerden birisi PISA sorusunun çözülememesinin nedenleri arasında öğrencilerin hızlı ve aceleci olduklarını söylemiştir. Ayrıca öğretmenlerden birisi deney-etkinlik yapıldığında sınıflarda ders işlenmiyormuş havası oluştuğunu ve velilerden eleştiriler geldiğini belirtmiştir.
Bilimsel okuryazarlık haftası olarak adlandırılan birinci haftada yaşanan teknik sıkıntılar yüzünden programın sarkmasından dolayı bu haftanın sonunda yapılacak etkinlik ev ödevi şeklinde verilmiştir. Tüm öğretmenlere birinci eğitim haftası sonrası katılımcı öğretmen formları dağıtılmış ve ödev olarak verilen etkinliğin yapılmasından sonra formların
doldurulup bir sonraki hafta için getirilmesi istenmiştir.