Bireylerin Beslenme Bilgi Düzeyleri ile İlgili Bilgilerin Değerlendirilmesi

Katılımcılara beslenme eğitimi öncesi ve sonrasında uygulanan test sorularına ön test ve son test sonrası verdikleri doğru cevaplara bakıldığında sporcuların beslenme bilgi düzeylerinde anlamlı bir artış tespit edilmiştir (p<0,05). Beslenme eğitimi sonrasında beslenme bilgi düzeylerindeki artış anlamlı düzeyde olsa da 75 ve üzeri puan alan sporcular toplamda %43,8 (Erkek: %22,5, Kadın: %61,2) olarak bulunmuştur (Çizelge 4.23.) (p<0,05). Bunun temel nedenlerinin eğitimin tek seferde verilmiş olması, sporcuların kamp döneminde eğitime yorgun olarak katılmaları ve eğitim içeriğinin sporcu beslenmesi ile ilgili temel konuların tamamını kapsaması sonucu sporcuların ilgisini çekmeyen veya

terimsel anlamda kendilerine yabancı gelen konulara ilgisiz kalmalarından kaynaklı olabileceği düşünülmektedir.

Bu çalışmada kullanılan sporcular ve antrönerler için beslenme bilgi düzeyi testinin orjinal halinin kullanıldığı çalışmada Torres-McGehee ve arkadaşları [119] sporcuların (n:400)

%51,8 ± 20,5’inin makro ve mikrobesin öğesi, %66,3 ± 19,9’unun ergojenik destek ve performans, %47,0 ± 21,9’unun ağırlık denetimi ve yeme davranış bozukluğu ile %54,7 ± 24,2’sinin hidrasyon/dehidrasyon hakkındaki bilgi düzeylerinin yeterli olduğu sonucuna varılmış ve 15 yıldan fazla tecrübesi olanların beslenme bilgi düzeylerinin anlamlı düzeyde yüksek olduğu bildirilmiştir. Sporcular için beslenme bilgi düzeyi testinin adapte edilmiş halinin kullanıldığı bu çalışmada ise sporcuların hiçbirinin beslenme bilgi düzeyi yeterli bulunmamış ancak eğitimden sonra ergojenik destekler hakkındaki bilgi düzeyleri dışında diğer başlıkların bilgi düzeylerinde anlamlı düzeyde artış belirlenmiştir (Çizelge 4.24) (p<0,05). Sporcuların beslenme bilgi düzeylerinin çok düşük olması profesyonel olarak spor yaptıkları sürenin 10 yıldan bile daha az olmasına ve şimdiye kadar ayrıntılı bir eğitim almamış olmalarına bağlanabilir (Çizelge 4.3.). Sporcular (n:2.977), antrenörler (348) ve kondisyonerlerle (n:179) yapılan bir çalışmada beslenme bilgi düzeylerinin sertifikalı kondisyonerlerde diğer gruplara göre daha yüksek olduğu ve kondisyonerler ile antrenörlerin daha çok sıvı tüketimi sporcuların ise ağırlıklarını önemsedikleri bulunmuştur [169]. Adolesan voleybolcularla 4 hafta süren birer saatlik beslenme eğitimi yapılan bir çalışmada sporcuların eğitim öncesi ve sonrası besin tüketimleri arasındaki farka bakılmış ve beslenme bilgi düzeyinin artması ile beraber besin tüketim durumlarının olumlu etkilendiği sonucuna varılmıştır [136]. Bu çalışmada sporcuların ergojenik destekler hakkındaki beslenme bilgi düzeylerinin artmaması desteklerin seçimi ve kullanımında yanlışlık yapabileceklerini düşündürmektedir.

Adolesan dönemdeki voleybolcuların beslenme bilgi düzeyleri ile ilgili yapılan bir çalışmada (n:13) sporcuların yeterli ve dengeli beslenme ile sporcu beslenmesi hakkındaki beslenme bilgi düzeylerinin 4 hafta süren birer saatlik eğitimler sonucunda anlamlı düzeyde arttığı ve eğitim öncesi beslenme bilgi düzeylerinin yetersiz olduğu sonucuna varılmıştır [136]. Yarar ve arkadaşlarının [139] yaptığı çalışmada (n:334) katılımcılar arasında milli veya akademik eğitim alan sporcular bulunmasına rağmen büyük çoğunluğunun beslenme bilgi düzeyinin yetersiz olduğu sonucuna varılmıştır [139].

Üniversite öğrencisi uzun mesafe koşucuları (cross-country) (n:60) ile yapılan bir

çalışmada beslenme dersi alan öğrencilerin almayanlara göre beslenme bilgi düzeylerinin anlamlı düzeyde yüksek bulunduğu belirlenmiştir [170]. Bu çalışmada sporcuların tamamının eğitimden önceki beslenme bilgi düzeyleri (Erkek: 38,75 (8,45), Kadın: 36,43 (8,42), Toplam: 37,47 (8,47)) yetersiz bulunmuşken eğitim sonrası beslenme bilgi düzeylerindeki (Erkek: 68,63 (6,70), Kadın: 73,27 (6,34), Toplam: 71,18 (6,87)) artış anlamlı bulunmuştur (Çizelge 4.25.) (p<0,05). Bu sonuçlar beslenme eğitiminin önceki çalışmalarla paralel şekilde beslenme bilgi düzeyini arttırdığını göstermektedir.

Beslenme bilgi düzeyi sporcularda ve toplumdaki birçok grupta besin seçimini etkilemekte düşük beslenme bilgi düzeyine sahip bireylerin beslenme ile düşük enerji ve mikrobesin öğesi aldıkları ancak fazla yağ tükettikleri belirtilmiştir [6]. Yetişkinlerde beslenme bilgi düzeyi ve besin alımı arasındaki ilişkinin incelendiği bir çalışmada beslenme bilgi düzeyi yüksek olan bireylerin daha fazla sebze-meyve tükettikleri sonucuna varılmıştır [171].

Yetmiş bir üniversiteli sporcunun katıldığı bir başka çalışmada erkek sporcuların beslenme bilgi düzeylerinin kadın sporculara göre daha yüksek olduğu ve yüksek beslenme bilgi düzeyine sahip sporcuların beslenme alışkanlıklarının da daha iyi olduğu belirtilmektedir [172]. Beslenme bilgisi, tüketilecek besinlerin seçiminde tek başına etki etmemekte bireyin yaşı, cinsiyeti, yaşam tarzı, sosyo-demografik özellikleri, sağlık durumu ve ruh hali gibi pek çok faktör de besin tercihi üzerinde etkin rol oynamaktadır [173, 174]. Gönüllü 15 profesyonel beyzbol oyuncusuna 90 dakika süren beslenme eğitimi uygulanmış ve kontrol grubu olarak 15 beyzbol oyuncusu alınarak eğitim uygulanmıştır. Sporcuların beslenme eğitiminden önceki enerji alımlarının, protein ve karbonhidrat tüketimlerinin gereksinmelerinin altında yağ tüketimlerinin ise gereksinmeden farklı olmadığı eğitim sonrası enerji alımı ve protein tüketiminin anlamlı düzeyde arttığı ancak gereksinmeyi yine de karşılamadığı belirtilmiştir. Karbonhidrat tüketimlerinde anlamlı bir farklılık olmadığı, yağ tüketimlerinin ise anlamlı düzeyde arttığı bulunmuştur [8]. Sporcu (n:60) ve sedanter (n:59) kadınlarda beslenme bilgi düzeyi ve besin örüntüsünün araştırılmasının hedeflendiği bir çalışmada enerji alımlarının gruplar arasında anlamlı farklılık oluşturmadığı ve gereksinimlerinin altında kaldığı, kalsiyum, demir ve çinko tüketimlerinin de her iki grup için DRI’nın altında olduğu belirtilmiştir [128]. Bu çalışmada sporcuların beslenme bilgi düzeyi ile enerji ve besin öğeleri alımları arasında anlamlı bir ilişki bulunmamıştır (Çizelge 4.26.) (p>0,05). Bu sonucun literatürde de örneklerine rastlandığı gibi besin seçimine etki eden diğer etmenlerin sonucunda ortaya çıktığı düşünülmektedir.

İrlanda’da 203 erkek Rugby oyuncusu ile yapılan bir çalışmada katılımcılardan %9,7’sinin vücut yağ oranının fazla (>%20) olduğu belirtilmiştir. Beslenme bilgi düzeyi ile vücut yağ oranı arasında bir ilişki bulunmamıştır [175]. Avustralya futbolu oynayan sporcular ve futbolculardan oluşan bir grup ile yapılan bir araştırmada (n:66) beslenme bilgi düzeylerinin vücut yağ oranları ile ilişkili olmadığı belirtilmiştir [176]. Bu çalışmada antropometrik ölçümlerden sadece kadın sporcuların yağ oranlarının beslenme bilgi düzeyi ile bir ilişkili olduğu ve bu ilişkinin de negatif yönlü (r=-0,310, p<0,05) olduğu belirlenmiştir (Çizelge 4.27). Literatürdeki çalışmalarla benzer şekilde vücut yağ oranının elit düzeydeki sporcularda beslenme bilgi düzeyinden bağımsız şekilde ilerlediğinin göz önünde bulundurulması gerektiği düşünülmektedir.

Nichols ve arkadaşlarının [177] yaptığı bir çalışmada (n:139) sporcuların sıvılar hakkındaki beslenme bilgi düzeyi ve sıvı tüketimleri arasındaki ilişki incelenmiş ve beslenme bilgi düzeyi yüksek olan sporcuların anlamlı düzeyde yüksek sıvı tükettikleri sonucuna varılmıştır. Bu çalışmada beslenme bilgi düzeyi ile sıvı tüketimleri arasında bir korelasyon tespit edilmemiştir (Çizelge 4.28.) (p>0,05). Sıvı tüketimi ile beslenme bilgi düzeyi arasında bir ilişki bulunamamasının sebebi sporcuların antrenman esnasında zorunlu olarak antrenörler tarafından ortalama 45 dakika – 1 saat aralıklarla su molası vermesi olarak yorumlanabilir veya sporcuların terleme ile beraber kaybettikleri suyu yerine koyma ihtiyacı ve susama hissi ile beraber de sıvı tüketimlerinin arttığı düşünülebilir.