Bir ktidar Arac Olarak Devlet

Foucault, modern devleti, bireylerin üstünde yer alan yada onlar görmezden gelen geli mi bir ey olarak de il, aksine bireye biçim verilmesi ve bireyin bir çok spesifik örüntü ile tabii k nmas ko ulu ile dahil olabilece i geli kin bir yap olarak görür. Bu bak mdan, devleti bireyselle menin gerçekle ti i zemin ya da pastoral/hukuksal iktidar n yeni bir ekli olarak görmenin mümkün oldu unu ifade eder.155

Temelde dispositifler yolu ile i leyen “Biyo- ktidar n” strateji terimleri ile dü ünülmesi gerekti ini ifade eden Foucault, bu stratejilerinde belli hegemonya biçimlerinde kristalle ti ini vurgular. ktidar ili kilerinin kristalle erek ald biçimlerden en çok öne ç kan n devlet oldu unu ifade eder. Foucault buna u ekilde vurgu yapmaktad r; “ devlet genel kan n tersine yaln zca bütünle tirme teknikleri ile

leyen, bireyleri görmezden gelen ve bütünün ya da bir s n ya da bir grubun

kar gözeten de ildir. Ayn zamanda bireyselle tiren, insanlar kurulmu

deneyimlerin öznesi haline getiren, yani “Bilinç ya da özbilgi yoluyla kendi dayatt

kimli e ba layan” ve bu yolla denetim alt na alan bir iktidard r.”156 Burada art k devlet

ile birlikte yürüyen iktidar alan n, toplumun üzerinde bir iktidar kurmaktansa, birey üzerinde bireyselle tirmeyi baz stratejiler ile öne plana ald görülmektedir.

Devlet bir iktidar m yoksa iktidar taraf ndan kullan lan bir araç m ? Devleti, iktidar n stratejilerde istedi i kimli e ve özneye dönü türdü ü bireyi hegemonya alt nda tutmak için 16.yüzy ldan itibaren sürekli de im gösteren iktidar n kulland bir teknik olarak görebiliriz. Devleti iktidar kayna ya da birikim noktas olarak dü ünmek, tüm iktidar dispositiflerinin nedeni olarak devleti görmemek gerekir. Foucault, ktidar ili kileri ba lam nda devlete u ekilde vurgu yapar; Devlet, “bedeni, cinselli i, aileyi,

akrabal , bilgiyi, teknolojiyi, vb. ku atan bir dizi iktidar a kar nda üst yap sal

konumdad r ve bu iktidar a lar , özünde belli büyük yasaklama i levleri etraf nda

yap lanan bir “meta-iktidar”la ko ulland lan- ko ullanan ili kisi içinde yer al r. Ama,

155

a.g.e.,s.66

yasaklar getiren bu meta-iktidar, ancak büyük negatif iktidar biçimlerinin zorunlu

temelini sa layan çok çe itli ve belirsiz iktidar ili kilerinde kök sald ölçüde

yerle ebilir ve kendine sa lam bir zemin bulabilir.”157

Devlet iktidar n, di er iktidar biçimlerinden türedi i ve bunlar n üzerindeki en üst düzeydeki iktidar oldu unu söyleyemesek de, di er iktidar biçimlerine dayand , devlet iktidar n varolu sebebinin di er iktidar biçimleri oldu unu söyleyebiliriz. Örne in ailede, i yerinde, hastalar ile sa kl olanlar aras nda var olan iktidar ili kilerinin devlet iktidar ndan kaynakland söylemek zordur. Devlet görünürde her ne kadar bir bask arac olarak görülse de, iktidar n kulland sorunla rma odaklar ve dispositifler ile bireyin hayat n devaml konusunda bireyin önünde bir engel olarak de il bir itici güç haline dönü türülmü tür. Foucault, devletin i levini u ekilde vurgular; “Bir toplumun içinde i lemekte olan- ve bu toplumun bir s n, seçkin bir

zümrenin ya da bir kast n hegemonyas sa layan- iktidarlar bütünün, tümüyle devlet

sisteminde ifade buldu unu sanmad , adli, askeri ve di er kurumlar ile birlikte

devlet, bu temel yollardan farkl , ba ka kanallardan geçen tüm iktidar a n

garantisini, temel çat temsil eder.. Sonuç olarak devlet önemli bir yer i gal eder,

ama üstün bir yer de ildir.”158

Devlet iktidar n de imi de toplum içinde i leyen di er iktidar biçimlerinin de imine ba r. Bunun nedeni de devletin kendi i lerli ini olanakl k lan çok say da iktidar ili kisinin kodlanmas ndan meydana gelmesi, ayr ca iktidar ili kilerinin iki yönü ile devletin s rlar a mas r. Bunlardan birincisi, devlet, kendi ayg tlar n sahip oldu u mutlak güce ra men, fiili iktidar ili kileri alan kapsayacak güçten yoksundur, ikinci olarak; devlet, var olan iktidar ili kileri temelinde i ledi i için, bir yerde bunlara ba ml r.

Devlet, normalle tirici bir toplum ya am merkeze alan bir iktidar teknolojisinin cisimle ti i yap olarak, cezaland rma iktidar n dönü ümünde de etkin rol oynar. Devlet yap n içinde ceza hukuku üzerinde meydana getirilen de ikliklerle, iktidar kal hale getirilmeye çal lmaktad r. Art k suçun hakikatini ortaya ç karmak gibi bir gayeden çok, itaatkâr, kurallara, düzene ve kendini ku atan

157

Foucault, Michel, Entelektüelin Siyasi i levi, (Çev. I k Ergüden-Osman Ak nhay-Ferda Keskin) Ayr nt Yay nlar , stanbul, 2000, s.73

otoriteye boyun e mi ve bu otoriteyi içselle tirmi bir birey yarat na yönelik bir sürecin içindeyiz.

Devlet; iktidar n bireye ve topluma olan yakla de tirip, bireyler üzerinde yo unla mas ve kulland stratejiler arac ile bireyi özneye dönü türmesi, iktidar araçlar na kar olan mücadelelerin niteli ini de de tirmi tir. Günümüzde art k etnik, toplumsal, dinsel tahakküm ve ekonomik sömürüye kar verilen mücadelenin aksine, bireyin dayat lan bir kimli e ba lanmas , boyun e dirilip tabii k nmas na kar verilen mücadeleler ön plana ç km r. Bugünkü hedef belki de ne oldu umuzu ke fetmek de il, oldu umuz eyi reddetmektir. Foucault; günümüzün siyasi, felsefi, etik ve toplumsal sorunun bireyi devlet ve di er iktidar biçimlerinden kurtarmak olmad , kendimizi devlet ve di er iktidar biçimleri ile ili kili olan bireyselle tirme sürecinden kurtarmak oldu unu ifade eder. Modern iktidar yap lar n e zamanl olarak bireyselle tirmesi ve bütünsele tirmesi olan bu siyasi “ikili k tlamadan” kurtulmak için ne olabilece imizi hayal etmek ve bunu gerçekle tirmek zorunday z.159