Bir Göç Ülkesi Olarak Türkiye ve 2020 Yılına Dair Notlar Selman Salim Kesgin
pandemi ülkelerin sınır ve göç politikalarında da önemli değişikliklere sebep olmuştur. Türkiye coğrafi komşuluğu olan birçok ülke sınır geçişlerini askıya almıştır. Bu durum bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de seyahat planı olan göçmenleri olumsuz etkilemiştir.
Pandemi ve göç konusunda öne çıkan diğer bir konu da göç-menlerin sağlık hizmetlerine erişimi konusudur. COVID-19 pandemisi sırasında, 13 Nisan 2020’de yapılan düzenleme ile Türkiye’de, sağlık sigortası kapsamı ve yasal statüsü ne olursa olsun herkese COVID-19’la ilgili test, teşhis ve teda-vi hizmetlerinin ücretsiz olarak sağlanacağının duyurulması göçmenlerin sağlık hizmetlerine erişimi için önemli bir geliş-medir. Esasında bu düzenlemeden bağımsız olarak sığınma-cıların sağlık hizmetlerine ücretsiz erişimi mümkündür. Bu başlık altındaki bir diğer gündem olan uluslararası koruma başvuru sahiplerinin sağlık hizmetlerine erişimi konusunda Ocak 2020’de bir düzenleme yapılmıştır. Buna göre herhan-gi bir sağlık güvencesi olmayan ve ödeme gücü bulunmayan başvuru ve statü sahiplerinin genel sağlık sigortaları başvuru kaydı tarihinden itibaren 1 yıl süreyle Göç İdaresi Genel Mü-dürlüğü (GİGM) tarafından karşılanacaktır.
Pandemi, özellikle sosyoekonomik seviyesi görece daha düşük olan göçmen ve sığınmacıları ekonomik olarak daha çok etkilemiştir. Sığınmacıların çoğunlukla kayıt dışı iş piyasasında çalışmaları ve bu sektörlerin pandemiden olumsuz etkilenmeleri, göçmen ve sığınmacıların ekono-mik problemlerle karşılaşmalarına yol açmıştır.
Söz konusu problemlerin yanı sıra üzerinde durulması ge-reken bir diğer konu da pandeminin olumsuz etkilerinin özellikle sığınmacıların geçtiğimiz yıllardaki ekonomik, kültürel ve sosyal uyum alanlarındaki kazanımlarını geri döndürme riskidir.
2020 yılında göç yönetimi bürokrasisinin attığı bazı adım-lar şu şekilde özetlenebilir:
§ Uyum ve İletişim Dairesi Başkanlığı tarafından düzen- lenen etkinlikler online olarak devam etti
§ Pandemi nedeniyle Türkiye’den çıkış yapamayan ya- bancılara yasal kalış süresini ihlalden dolayı giriş yasağı uygulanmayacağı duyuruldu
§ Geri Gönderme Merkezlerinde pandemi önlemleri alındı
§ Göç İdaresi İl Müdürlüklerindeki iş ve işlemler pande- mi şartlarına göre yeniden uyarlandı.
Yıl içinde yaşanan önemli olaylardan biri de Edirne sını-rında 28 Şubat’ta başlayan ve yaklaşık bir ay süren düzen-siz göç hareketlilikleridir. Savaş, kriz, baskılar nedeniy-le ülkesini terk etmek zorunda kalan ve başka ülkenedeniy-lerde sığınma arayan, kendilerine yeni bir gelecek inşa etmeye çalışan, çoğunluğu genç erkekler olmakla birlikte kadın-lar, çocukkadın-lar, yaşlılar gibi kırılganlığı yüksek gruplardan insanların da kapsamında olduğu ve çoğunlukla Suriye, Afganistan, Irak, Özbekistan, Sudan, Somali, Pakistan gibi ülkelerden gelen sığınmacılar, Türkiye’nin sınır kontrolle-rini gevşeteceğini açıklamasının ardından Avrupa ülkele-rine doğru yola çıkmıştır.
Sınır hattında yapılan saha araştırmasında şu hususlar tes-pit edilmiştir:
§ Yunanistan hükûmeti; sığınma başvurularını bir ay sü- reyle askıya aldığını açıklamış, Avrupa Birliği’nin onayı ve desteği ile sınır güvenliğini artırmış, sınır geçişi yapmak is-teyenlere karşı ateşli silahlar ve gaz bombaları kullanmış, bunun neticesinde 3 sığınmacı hayatını kaybetmiştir
§ Meriç Nehri üzerinden sınırı geçmeyi başaran sığın- macılar, Yunanistan güvenlik güçleri ve bölge halkın-dan oluşan paramiliter gruplar tarafınhalkın-dan yakalanmış, eşyaları alınarak ve işkence edilerek Meriç Nehri’ne geri bırakılmıştır
§ Yunanistan güvenlik güçlerinin uluslararası hukuk ve insan hakları hukukunu ihlal eden ve yok sayan bu uygulamaları, sığınma başvurusunu almaması; yaşam hakkı, etkili başvuru hakkı, özgürlük ve güvenlik hakkı, sığınma hakkı gibi hakların ihlali ve toplu sınır dışı ya-sağı ile ayrımcılık yaya-sağına karşıt davranma anlamına gelmektedir
§ Sığınmacıların sağlık, koruma, barınma, güvenlik ko- nularında ihtiyaçları sivil toplum kuruluşları ve kamu kurumları iş birliğiyle sağlanmıştır.
2020 yılında öne çıkan bir diğer konu da düzensiz göç ha-reketlerinin devamı oldu. Özellikle 27 Haziran tarihinde Van Gölü’nde göçmenleri taşıyan teknenin batması, 60 ki-şinin hayatını kaybetmesi bu konunun trajik bir örneğidir.
Sığınmacılara yönelik artan şiddet olayları da toplumsal uyumu riske atması yönüyle geçtiğimiz yıl öne çıkan ge-lişmelerden biridir. 2020 yılı içinde daha önce karşılaşma-dığımız oranlarda sığınmacılara yönelik şiddet, gasp ve öldürme eylemi yaşandı. Bu durumun da ilgili otoriteler-ce takip edilmesi ve gerekli hak ihlallerinin yasal takibinin yapılması çok önemlidir.
Türkiye’de göç ve uyum politikalarının önemli bir bileşeni de eğitim politikalarıdır. Özellikle geçici koruma altındaki kişilerin eğitime erişimine bakıldığında 2020 yılı itibarıy-la eğitim çağındaki geçici koruma altında bulunan sığın-macıların %63’ünün okullaşmış olduğu görülmektedir.
Salgının eğitime erişim konusunda önemli engeller oluş-turduğu aşikârdır. Uzaktan eğitim sürecinde tablet, bilgi-sayar gibi cihazların olmaması, internete erişim problemi sığınmacı öğrencilerin eğitime erişiminde engel oluştur-maktadır.
Sığınmacıların sağlığa erişim konusunda engelleri ol-mamakla birlikte dil bariyeri nedeniyle özellikle iletişim konusunda problemler yaşadıkları görülmektedir. Bu ve-sileyle bir kez daha belirtmek gerekir ki birçok konunun ana parametresi olan dil eğitimi konusunda daha etkili ça-lışmalara ihtiyaç duyulmaktadır.
Bu kapsamda insani yardım perspektifiyle Türkiye’ye yö-nelik uluslararası göçlere bakıldığında toplumsal uyum ve hak temelli politikalar açısından aşağıdaki konular geride bıraktığımız yılda olduğu gibi 2021 yılı içinde de önemini korumaya devam edecektir:
§ Göçmenlerin ve sığınmacıların kamusal hizmetlere erişimine dair konular
§ Alanda faaliyet gösteren uluslararası kurumlar ve sivil toplum kuruluşlarının faaliyetlerinde eşgüdüm sağlan-masına dair konular
§ Sığınmacılarla ilişkide hak ve sorumluluk temelli sos- yal politika yaklaşımına gecişe dair konular
§ Sığınmacılar ve ev sahibi toplumun uyumu ve sosyal politikalar konusunda yerel yönetimlerin görev ve yet-kilerine dair konular
§ Dezavantajlı sığınmacı ve göçmen gruplarına dair ko- nular.
Uluslararası Göç Verileri
Uluslararası Koruma Başvuru Sahipleri
İkamet İzin Sahipleri
Düzensiz Göçmenler
Uluslararası Göç Verileri
Türkiye’nin 2020 yılına dair uluslararası göç verileri. Kaynak: https://www.goc.gov.tr/
( K i ş i S a y ı s ı )
( K i ş i S a y ı s ı )
( K i ş i S a y ı s ı )
( K i ş i S a y ı s ı )