Bilimsel Teorilerin DeğiĢim

Öğretmen adaylarına “Bilimsel bir teori bilim adamları tarafından geliĢtirildikten sonra (örneğin, atom teorisi, evrim teorisi), bu teori zamanla değiĢebilir mi?” sorusu sorulmuĢ ve görüĢlerinin nedenini açıklamaları istenmiĢtir. Bu soru ile öğretmen adaylarının bilimin değiĢebilir doğası hakkındaki görüĢlerinin tespit edilmesi amaçlanmıĢtır.

Katılımcıların tümü soruyu yanıtlamıĢlar (Tablo 3.15) ve verilen yanıtlar incelendiğinde % 98‟i bilimsel bir teorinin geliĢtirildikten sonra zamanla değiĢebileceği fikrine sahipken % 2‟si değiĢmeyeceği fikrini savunmuĢlardır.

Tablo 3.15 Altıncı sorunun birinci kısmının örneklem tablosu

Katılımcı Sayısı 131

Yanıtsız -

Kodlanamayan 1

Toplam GörüĢ Sayısı 139

Tablo 3.15‟te görülen toplam 139 görüĢ Tablo 3.16‟da görüldüğü gibi verilen yanıtların incelenmesi sonucu oluĢturulan temalara dağıtılmıĢtır. Burada verilen yüzdeler diğer sorularda da olduğu gibi görüĢler üzerinden hesaplanmıĢtır.

Tablo 3.16 Altıncı sorunun I. kısmında oluĢturulan temalara göre öğretmen adaylarının görüĢlerinin dağılımı TEMALAR GS % Hayır, değişmez 1. Çünkü kanıtlanmıĢ ve kabul görmüĢtür 3 2 Evet, değişebilir

2. Teknoloji sayesinde ve yeni bulgularla

değiĢir/çürür/geliĢir. 52 37

3. Zaten değiĢeceği için teoridir.

a) Doğruluğu tam olarak ispatlanamadığından

b) Herkes tarafından kabul edilmediğinden değişebilir. c) Açıklayamadığı, eksik kaldığı durumlar olduğundan d) Kesin bilgi olmadığından

40 29

4. Teoriler henüz yasa haline gelmediklerinden değiĢebilir. 28 20 5. YanlıĢlığı ispatlanabiliyorsa değiĢir. 16 12

Toplam Görüş Sayısı 139 100

Soruya hayır yanıtını veren öğretmen adaylarından ÖA 4.I.9 bu fikrini “Teori bence denenmiş, ulaşılmış en son sonuçtur. Bir şey bulunduysa üzerine yorum yapmaya gerek yoktur” Ģeklinde açıklamıĢtır. Diğer 2 öğretmen adayı da buna benzer ifadeler kullanmıĢlardır.

Teorilerin zamanla değiĢebileceğini düĢünen öğretmen adayları açıklamalarında bu değiĢimin nedenlerinden ve buna nelerin sebep olabileceğinden bahsetmiĢlerdir. GörüĢlerin Tablo 3.16‟daki dağılımına baktığımızda % 37‟sinin zamanla teknolojinin ilerlemesiyle, inceleme imkânlarının geliĢmesi sayesinde elde edilen yeni bulgularla teorilerin değiĢebileceği anlayıĢını yansıttığı görülmektedir. Bu öğretmen adaylarından bazıları yeni bulgularla teorinin tamamen çürüyüp yerine baĢka bir teorinin geliĢtirilebileceğini savunurken, bazıları tamamen değiĢmeyip yalnızca geliĢtirilebileceğini savunmakta bazıları ise her iki durumunda gerçekleĢebileceği görüĢündedir. Örneğin soruyu “Yeni bilgiler ve deneyler sonucu bu teoriler geçersiz hale geliyor yeni bir teori oluşuyor” (ÖA 1.II.30) olarak yanıtlayan öğretmen adayına göre teorinin atılıp yeni bir teorinin oluĢturulmasıyla değiĢim olmaktadır. ÖA 4.I.25‟e göre ise “ Zamanla değişebilmesi çok doğal çünkü gün geçtikçe elde edilen bilgi oranı artıyor kullanılan teknoloji artıyor ve bu bilgiler giderek birbirini destekler ya da

desteklemez hal alıyor. Dolayısıyla farklı bir şekilde başlayan teori zamanla daha değişik haller alabiliyor.” Ģeklindeki ifadelerinden de anlaĢılabileceği gibi bir geliĢim söz konusudur. Soruyu “ Yeni bulunan bulgularla teori ya çürütülebilir ya da doğruluğu herkesçe kabul edilen yasa olabilir.” (ÖA 4.I.36) Ģeklinde ya da benzer Ģekilde yanıtlayan öğretmen adayları da geliĢim sonucunda yasaya dönüĢümü vurgulamaktadır. Öğretmen adaylarında bu tarz bir görüĢe teori ve yasa arasındaki farkın ne olduğu sorusunda da rastlanmıĢtır.

Öğretmen adaylarının görüĢlerinin % 29‟unu, teoriler zaten değiĢeceği için adının teori olduğunu öne süren görüĢler oluĢturmaktadır. Bu görüĢlere göre; teorilerin doğruluğu tam olarak ispatlanamadığından, kesin bilgi olmadığından, açıklayamadığı, eksik kaldığı durumlar olduğundan ya da teoriler herkes tarafından kabul edilmediğinden değiĢmek zorundadır. Bu kategoriye dâhil edilen görüĢlere sahip olan öğretmen adaylarından bazılarının yanıtları aĢağıda sunulmuĢtur.

ÖA 4.II.52: Teoriler değişebilir, çünkü evrensel bir gerçek değildir, herkes tarafından kabul edilmemiştir.

ÖA 4.I.12: Teorilerin değişmemesi zaten bilimsel kurallara ve bilimsel süreçlere aykırıdır.

ÖA .1.II.34: Teorilerin tamamı doğru olacak diye bir şey yok, zaman geçtikçe onun eksik yönlerini tamamlayabiliriz. Yani demek istediğim eksik kısımları vardır.

ÖA 4.I.21: Teoriler doğruluğu tam olarak ispatlanamamış bilgilerdir. Örneğin atom teorisinde, atomun neye benzediğini ellerindeki bilgilerden yola çıkarak tahmin ediyorlar. Oysa yeni bilgiler elde edildiğinde çok daha farklı bir model ortaya çıkabilir. Yani yasalardaki gibi bir değişmezlik yoktur.

“Teoriler değiĢebilir çünkü henüz yasa haline gelmemiĢtir.” temasında yer alan düĢünceyi vurgulayan görüĢler ise % 20 oranındadır. Bu görüĢ de teori ve yasa arasında hiyerarĢik bir iliĢki olduğunun düĢünüldüğünü açığa çıkarmaktadır. Yani teoriler kanıtlanırsa bir üst basamağa geçer ve yasa halini alır, bu anlayıĢa göre henüz yasa

haline gelmemiĢ olan teoriler değiĢmeye mahkûmdur, yalnızca yasa olduktan sonra değiĢemezler.

Öğretmen adaylarının çoğunun teorilerin değiĢebileceğini düĢündükleri anketten elde edilen verilerden anlaĢılırken yasaların değiĢimi konusunda ne düĢündükleri yapılan görüĢmelerle tespit edilmiĢtir. Bu amaçla görüĢmede öğretmen adaylarına “ Teoriler değiĢir diyorsun peki yasalar değiĢebilir mi?” sorusu yöneltilmiĢtir ve öğretmen adaylarının yalnızca % 37,5‟i yasaların da değiĢebileceğini dile getirmiĢlerdir. Bu görüĢe sahip olan ve teorilerin yasalara dönüĢeceğini söyleyen öğretmen adaylarına “Hem yasalar hem de teoriler değiĢebiliyor diyorsun o halde bunlar arasındaki fark nedir?” diye yeniden sorulmuĢtur. Bu duruma örnek bir diyalog aĢağıda verilmiĢtir.

Görüşmeci: yasalar da değişebilir mi?

GÖA_1: çok küçük bir ihtimalle bence yasalar da değişebilir

Görüşmeci: o zaman teorilerle yasalar arasındaki fark nedir ki? Teoriler zamanla değişebilir gelişebilir yasa olabilir diyorsun yasalar da değiştirilebilirse teori ile yasa arasındaki fark ne?

GÖA_1: ama istisnalar vardır yaa hani geliştikçe diyelim ki tamamen herkes bir şeye inanıyordu hani o güne kadar belki de onun karşı teorisini ispatlayacak bir şey yoktu yasalaşmıştı ya da hani onun karşısına ispatlayacak bir deney yapılamamıştı ama bir gün geldi yapıldı sonuçta yasalar çok küçüktür belki ihtimali ama olmayacak diye bir şey yok.

Bu diyalog ve benzerlerinden de anlaĢılacağı gibi öğretmen adayları, teorinin her an değiĢime açık olduğunu yasaların ise kesin olduğunu ancak çok küçük bir ihtimalle ya da “… yani yasalar aslında şu ana kadar öğrendiğim şeylerle düşününce değişmez demem gerekiyo ama kendim çok daha ileri bi zaman düşünürsem mesela iki bin üç bin yıl sonrasını düşünürsem çok daha farklı düşünce yapısına sahip insanlar olcak çok daha belki hani eğer evrim teorisi gerçekse insanlar evrimleşicek ya da işte dünyanın yok olması gerçekse dünyanın yok olması gerçekleşicek başka yaratıklar ortaya çıkıcak bi şekilde şu anda var olan yasalar şu anda elde edilen bilgilerle kabul edilen yasalar

yani ilerde farklı bilgiler elde edilirse şuan ki yasaları çürütebilecek yasalar belki bulunabilir”(GÖA_3) örneğinde olduğu gibi yaĢam Ģartları değiĢirse değiĢebileceğini düĢünmektedirler.

Soruya daha bilimsel olarak yaklaĢan ve eğer yanlıĢ olduğu ispatlanırsa bir teorinin değiĢebileceğini savunan görüĢler de tüm görüĢlerin % 12‟sini oluĢturmaktadır.

Öğretmen adaylarından I. ve IV. sınıflar olmak üzere iki farklı grubun teorilerin değiĢebilirliği hakkında tespit edilen görüĢlerinin karĢılaĢtırılabilmesi amacıyla oluĢturulan ġekil 3.8‟deki grafikte Tema I teorilerin değiĢmeyeceğini, diğer temalar ise değiĢebileceğini düĢünen öğretmen adaylarını temsil etmektedir.

ġekil 3.8 Grupların görüĢlerinin 6. sorunun I. kısmı için oluĢturulan temalara göre dağılımı 0 10 20 30 40 50 Yüzde (%)

Tema I Tema II Tema III Tema IV Tema V

Temalar

I. Sınıf IV. Sınıf

Tema I: Hayır, çünkü kanıtlanmıĢ ve kabul görmüĢtür

Tema II: Teknoloji sayesinde ve yeni bulgularla değiĢir/çürür/geliĢir. Tema III: Zaten değiĢeceği için teoridir.

Tema IV: Teoriler henüz yasa haline gelmediklerinden değiĢebilir. Tema V: YanlıĢlığı ispatlanabiliyorsa değiĢir.

Grafik incelendiğinde IV. sınıfların görüĢlerinden % 3‟ünün I. sınıfların ise % 2‟sinin teorilerin değiĢmeyeceğini savunduğu ortaya çıkmaktadır. Teknoloji sayesinde teorilerin değiĢeceği yönünde % 46‟ya % 26 oranla IV. sınıfların görüĢlerinin fazla olduğu diğer temalarda ise I. sınıfların görüĢlerinin oranlarının daha yüksek ve özellikle teori yanlıĢlığı ispatlanabiliyorsa değiĢir diyerek olaya bilimsel açıdan yaklaĢan I. sınıf öğretmen adaylarının görüĢlerinin %16 oranıyla IV. sınıflarınkinden (% 8) iki kat fazla olduğu da grafikte görülmektedir.