Bilişim Teknolojileri (IT)

Literatüre bakıldığında tedarik zinciri çevikliği üzerinde bilişim sistemlerinin pozitif etkisi olduğunu desteklemektedir (Christopher 2000; Swafford vd., 2008; Yusuf vd., 2004; White vd., 2005; Liu vd., 2013; Overby vd., 2006; Gunesakaran vd., 2008; Ngai vd., 2011; Gligor ve holcomb, 2012; De Groote ve Marx, 2013; Liu vd., 2013; Tarafdar ve Qrunfleh, 2016). De Groote ve Marx, (2013) bilişim sistemleri kullanımının tedarik zinciri çevikliğinin artırmakta olduğuna; Gunesakaran vd., (2008), tedarik zincirinin duyarlı, esnek ve hızlı olabilmesi için bilişim sistemlerinin etkin bir şekilde uygulanması

105

ve tedarik zinciri çevikliğinin başarılı olabilmesi için IT entegrasyonu ve bilgi yatırımları gerekmekte olduğuna; Tarafdar ve Qrunfleh, (2016) çevik üretim felsefesinde teknoloji entegrasyonunun önemine; Zhang ve Sharifi, (2000) çevik felsefenin dört temel faktörünün entegre olabilmesinin teknolojik yeterlilik ve bilgi teknolojisi kullanımına bağlı olduğuna; Gunesakaran (1999), e-ticaret, ürün/üretim/iş süreçlerindeki bilişim sistemleri entegrasyonuna vurgu yapmış ve çevik üretimin strateji, teknoloji, insan ve sistem olarak dört ana bileşene dayandığına vurgu yapmaktadırlar. Christopher (2000) çevikliği çevresel değişimlere hızlı bir şekilde cevap veren bir yapı olarak tanımlarken, bilişim sistemlerinin önemine vurgu yapmaktadır.

Gligor ve holcomb (2012), çalışmalarında 1991 – 2010 yılları arasında tedarik zinciri çevikliği alanında yapılan çalışmalarda odaklanılan konular hakkında yapmış olduğu çalışmasında %11’lik oranı ile tedarik zinciri çevikliği alanında bilişim teknolojileri konusunun 3. Sırada yer aldığını belirtmektedir. Ngai vd., (2011), üst yönetimin tedarik zinciri çevikliğini ve çevikliğin tedarik zinciri performansına olan etkisinin ölçülebilmesi için stratejik anlamda aktif bir bilişim teknolojileri planına ihtiyaç olduğunu ve güçlü bir IT altyapısının tedarik zincirine esneklik, yanıt verebilirlik, şeffaflık ve iletişim olanağı tanımakta olduğunu vurgulamaktadır. White vd., (2005), tedarik zincirinde çeviklik kavramının başarılabilmesindeki kritik faktörlerin, çevik bilişim sistemlerinin öneminden geçtiğini vurgulamaktadırlar. Liu vd., (2013) çalışmalarında firmaların bilişim sistemleri yeteneklerinin tedarik zinciri çevikliği üzerinde ve dolayısıyla firma performansı üzerinde olumlu etkilerinin olduğu sonucuna ulaşmaktadırlar. De Groote ve Marx, (2013) tedarik zinciri üyeleri arasındaki bilgi akışının dakiklik, erişebilirlik, güvenilirlik ve yeterlilik bağlamında tedarik zinciri çevikliğinin artmasının firmanın satış, pazar, dağıtım, karlılık, pazar hızı ve müşteri hassasiyeti üzerinde pozitif etkisinin olduğuna vurgu yapmaktadırlar. Bilişim sistemleri yoluyla örgüt içi koordinasyon ve entegrasyonun artması, bilişim sistemleri araçlarının bir yeteneği olarak kabul edilmektedir (Agarwal vd., 2007; Lin vd., 2006; Liu vd., 2013).

Zinciri üzerindeki aktörler arasındaki bilgi akışı Bilişim Teknolojileri tarafından sağlanmaktadır (Swaminathan vd., 1998). Literatür taramasında da belirtildiği gibi tedarik zinciri çevikliğinin ana faktörlerinden bir tanesi de bilişim teknolojileri olarak belirtilmektedir. Ayrıca tedarik zinciri yönetiminin karmaşıklığı ile mücadele etmek, bir grup bilişim teknolojileri araçlarının doğrudan veya dolaylı kullanılması ile

106

gerçekleşebilmektedir. Bu sistemler bilgi entegrasyonu, stok yönetimi, dağıtım planlaması ve koordinasyonu, sipariş tamamlama gibi faaliyetler için kullanılmaktadır. Ayrıca bilişim sistemlerinin zincir üzerindeki tüm süreçlerde ve aktörler arasında kullanılması, tedarik zinciri çevikliğinde hız kavramının daha etkin bir şekilde kullanılmasını sağlamaktadır. Zincir üzerinde yapılan faaliyetler ile ilgili verilerin hızlı, açık ve düşük maliyetli bir şekilde paylaşılabilmesi bilişim sistemleri ile mümkün olmaktadır (Winkler, 2009).

Bilişim teknolojileri kriterine ilişkin üç adet alt kriter beirlenmiştir: tedarik aktivitelerinde bilişim teknolojileri entegrasyonu, üretim aktivitelerinde bilişim teknolojileri entegrasyonu ve lojistik ve dağıtım aktivitelerinde bilişim teknolojileri entegrasyonu.

Tedarik Aktivitelerinde IT Entegrasyonu; Satış raporları, envanter kayıtları ve ürün

dizilerinde ayarlamaların yapılması gibi tedarik zinciri iş birliğine dayalı uygulamalar ve mal akışı ve araçların ya da ani değişim gerektirebilecek faaliyetlerin izlenmesi ve gerçek zamanlı takibi bilişim sistemleri yoluyla daha etkin bir şekilde yapılabilmektedir (Brusset, 2016; Sağbaş, 2015). Tedarik zinciri yönetiminin başlangıç noktası kabul edilen hammadde çıkarımı aşaması, bir üretim sisteminin en önemli noktalarından biri olarak görülmektedir. Bu sebeple hammadde çıkarımı ve çıkarılan üretim yerlerine ulaştırılması aşamasında yaşanabilecek herhangi bir olumsuzluk üretim sürecinin aksamasına sebebiyet verecektir. Diğer taraftan üretim süreci için gerekli olan yarı mamul işlenmiş alt parçaların da temini önemlidir. Bu nedenle her iki aşamanın tedarik aşaması firmaların üretim sürekliliği açısından önemli noktalardan biri sayılmaktadır. Firmaların tedarikçileri ve tedarikçilerin de diğer tedarikçileri arasında uzanan zincir boyunca faaliyet gösteren aktörler arasındaki bilgi akışının kesintisiz bir şekilde sağlanabilmesi önemlidir. Bu nedenle bu hat boyunca oluşturulacak sağlam altyapılı bir bilişim sistemleri ağı, zincir üzerinde hızlı, etkin, etkili ve güvenli bir bilgi akışının sağlanması açısından önemlidir (Christopher, 2000; Swafford, 2006; Sawhney, 2006).

Üretim Aktivitelerinde IT Entegrasyonu; Üretim faaliyetlerinin karmaşıklığı,

çalışanlardan meydana gelebilecek hatalar, hammaddeden müşteriye kadar çok çeşitli aşamalardan geçilmesi, tedarik zinciri üzerinde bilişim sistemleri kullanımının önemini göstermektedir (Christopher, 2000; Swafford, 2006; Sawhney, 2006; Sağbaş, 2015). İşletmelerin üretim faaliyetlerini gerçekleştirdikleri, üretim sureci içerisinde yer alan tüm

107

makine, ekipman ve çalışanların takip, ve koordinasyonunun sağlanması, üretim faaliyetlerinin anlık olarak izlenebilmesi, sürece giren materyallerin zamanında ve doğru bir şekilde kullanıldığından emin olunması ve üremi süreci tamamlanana kadar ki geçen süre içerisinde tüm faaliyetlerin kontrol altında tutulabilmesi açısından üretim faaliyetlerinde bilişim sistemlerinden yararlanılması gereklidir.

Lojistik ve Dağıtım Aktivitelerinde IT Entegrasyonu; lojistik ve dağıtım

aktivitelerinde yaşanabilecek olumsuzlukların en aza indirilmesi konusunda bilişim teknolojilerinden yararlanılması, aktivitelerin verimliliği açısından gerekli görülmektedir (Christopher, 2000; Swafford, 2006; Sawhney, 2006; Wadhwa vd., 2008b). Üretim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi sonucu ortaya çıkan mamullerin, doğru yere, doğru zamanda ve doğru fiyatla mümkün olabilecek en düşük maliyetle ulaşmasının sağlanması gerekmektedir. Ayrıca mamuller ile birlikte gerekli malzemelerin, bilginin ve para akışının sağlanması da gerekmektedir. Bu nedenle üretim faaliyetlerinin tamamlanmasının ardından ortaya çıkan tüm bu ürünlerin nihai tüketicilere ulaştırılmasında herhangi bir aksaklık veya hata yaşanmaması önemlidir. Zira nihai tüketicilerde meydana gelebilecek bir memnuniyetsizlik durumunda işletmeler maddi anlamda kayıplar yaşayabilmekte ve şirketin prestiji sarsılabilmekte ve müşterilerin o firmaya karşı olan sadakatinde sıkıntılar yaşanabilmektedir (Christopher, 2000; Swafford, 2006; Sawhney, 2006; Wadhwa vd., 2008b).