BİT ve E-Devlet’in Kamu İdaresine Etkileri

İdari hizmetlerin etkin bir şekilde kullanılmasında ilerleyen süreçte BİT ve e- devlet uygulaması yeni imkânlar sunmaktadır. Bu gelişmelerin bir sonucu olarak kamu idaresinin hizmet ve işlemlerinden büyük bir kısmı, internet aracılığıyla sağlanabilmektedir. Günlük hayatımızda, teknoloji alanındaki hızlı gelişimle birlikte BİT ve e-devlet’in sosyo-ekonomik hayattaki etkileri hızla artmaktadır. Hayatın olağan akışının bir gereği olarak, bu etki alanının kamu yönetimini de kapsaması kaçınılmaz bir durum almıştır. BİT ve e-devlet’in kamu idaresine olan etkileri, hukuk devleti ilkesinin de bu kapsamda irdelenmesini gerektirmektedir. Hukuk devletinde, idarenin yetki ve sorumluluk sahası yasal mevzuatla düzenlenmektedir. Hayatımızın neredeyse bütün alanını etkileyen bilgi teknolojilerinin ve bu kapsamda e-devlet alanında gelişmelerin hukuk devletinin bir gereği olarak yasal kapsamda düzenlenmesi, konunun kapsamının genişliği ve birçok yasal mevzuatı etkileme potansiyeli bulunması da dikkate alındığında, büyük önem arz etmektedir (Söyler, 2009: 151)

İdarenin faaliyetlerinin yenileştirilmesinde BİT’ler, dünyada oluşan bu alandaki hızlı gelişmeler paralelinde, Türkiye'de de önemli bir unsur olarak kabul edilmektedir. Devlet Planlama Teşkilatınca hazırlanan Bilgi Toplumu Stratejisinde, e-devlet'e yönelik

çalışmalar teknoloji unsuru yanında, idari yapının yenileştirilmesi ve birey eksenli hizmet gelişiminin sağlanması açısından değerlendirilmesi yapılmaktadır (Balcı ve Kırılmaz, 2009: 48-49).

Bu kapsamda, ülkemizinsanayi devrimi ile geç tanışmış olması, ülkenin başta o dönemin teknolojisi olmak üzere toplumun her alanda çağdaşı olduğu ülkelerin gerisinde kalmasına sebep olmuştur. Bu eksikliği kapatma, gelişmiş ülkelerle aynı seviyeyi yakalama arzusunda olan ülkemiz, bilgi teknolojileri ve bilgi toplumu hedefinde bu alanda öncü ülkeler paralelinde aynı dönemde önemli adımlar atmıştır. Bu adımlardan ilki, KAMU-NET Projesi adı altında, 1998 yılında başlatılmıştır.Türkiye’nin e-avrupa Girişimini kabul etmesiyle birlikte 58. ve 59. Hükûmet’in Acil Eylem Planlarında “e-Dönüşüm Türkiye Projesi”nin bulunması, Türkiye’nin BİT alanında, toplumun bilinçlendirilmesi amacına matuf önemli bir adım atılmıştır. 2005 yılında ise Yüksek Planlama Kurulu kararıyla, “Bilgi Toplumu Stratejisi” ve eki Eylem Planı yürürlüğe konulmuştur. Strateji, bilgi toplumuna dönüşüm amacında temel esaslar ve nihai varılmak istenen sonuçları belirlemiştir. 2006-2010 yıllarını kapsayan strateji, stratejik öncelik verilen temel esasları 7 maddede ele almıştır. Söz konusu temel esaslar, toplumsal değişim, BİT’in çalışma hayatına etkisi, birey eksenli hizmet sağlanması, idarede yenileşme, küresel alanda, rekabet düzeyi yüksek BİT sektörü, rekabeti yüksek etki alanı, geniş ve pahalı olmayan iletişim altyapısı ve hizmetleridir. Bilgi toplumu stratejisinde, 7 temel maddede ele alınan stratejik öncelik, birey odaklı hizmet dönüşümü ve idarede yenilik direkt olarak e-devlet ile ilgilidir (Söyler, 2009: 153).

Kamu idari yapısında, BİT’lerden ve e-devlet uygulanmasından yararlanılması, kamu idaresinde birçok idari aşamada özellikle, idari faaliyetlere egemen olan ilkeler bağlamında dönüşümü zorunlu kılmaktadır. Bu dönüşüm, idari faaliyetlerin tümünü ve hemen hemen her aşmasını kapsamaktadır. Özellikle, bilgi teknolojileri ve e-devlet’in sağladığı hızlı veri akışı sayesinde birçok idari sürecin kısa zamanda geçilmesi, gereksiz kırtasiyeciliğin bertaraf edilmesi sağlanmaktadır. İşlemlere dair ilgili süjelerin kolayca bilgi sahibi olabilme imkânı ve ilgilinin talebine dair çözüm noktasında, idarinin faaliyet kapsamındaki uygulamalarının daha kolay ve hızlı bir şekilde hayata geçirilmesi sağlanmaktadır. E-devlet ve BİT araçlarının kamu yönetiminde, yoğun bir şekilde kullanımı, idari yapının da dönüşümünü kaçınılmaz kılmaktadır (Sancak ve Güleç, 2014: 166). Kamu idarecilerinin kamu faaliyetlerini icra ederken faaliyetlerin her aşamasında, bilgi teknolojilerinin kullanımı, ilgililerin ve bireylerin işlemlere

ulaşabilme imkânı sağlaması nedeniyle kamu yöneticileri açısından, bireyler tarafından denetlenme ve hesap verilebilirlik imkânını artırmıştır (http://mebk12.meb.gov.tr/meb).

Demokrasinin esas alındığı, etkin, gizlilik taşımayan, süratli, sorgulanabilir, ulaşımında bir zorluk bulunmayan, güven telkin eden, adalet ve birey eksenli bir idare anlayışının BİT ve e-devlet’ten yararlanması hayatın olağan akışının bir gereğidir. Bürokrasinin yoğun olduğu ve hantal bir idari düzenin bu kapsamda değişimi ve dönüşümü için idarenin yenileşmesine dair söz konusu yenilikçi düşünceler paralelinde, hukuksal bir dönüşümün de sağlaması gerekmektedir. Bu kapsamda; idari ve yargı teşkilatının mevzuatı ve uygulamalarıyla BİT ve e-devlet alanında, idari yapının dönüşümündelider ve yön verici bir faktör olması gerekmektedir. Bu kapsamda, hukuk devletinin amacı, adalet ön planda olmak üzere toplumun çağdaş gelişimini sağlamak olmalıdır (Söyler, 2009: 156).

BİT uygulamalarının kamu idaresinde kullanımının bir tezahürü olan e-devlet uygulamasının günümüzde hayatımızın her alanındaki etkisini, devletin idari yapısı ve işleyişinde de göstermesi kaçınılmazdır. BİT’lerin ve e-devletin kamu idari yapısında kullanılması; iletişim teknolojilerinin sağladıkları kolaylık, geniş bilgi alış verişini olanaklı kılan hizmet ağı ve hızlı bilgi akışı gibi faydalar idarenin faaliyetlerini daha geniş bir alana çeşitlendirmesine olanak sağlamıştır. E-devlet ve BİT araçları, idari teşkilatın yerel anlamda hizmetlerin gereksinimi ve bunun sağlanması anlamında, yerel ve merkezi örgütün daha hızlı bilgi alışverişinde bulunmasını olanaklı kılmasıyla, yerel anlamda hizmetlerin gereksinime uygun olarak kullanımını ve merkezi yönetimin bu manada faaliyetlerin daha adil ve ekonomik kullanımını, ayrıca yerel örgüt faaliyetlerinde hesap verilebilirliğin artırılmasını sağlamaktadır. Kamu idaresi; sosyal hizmetler, eğitim, sağlık, eğitim ve istihdam ve buna benzer birçok faaliyetini, yerel idari teşkilat yoluyla yerine getirirken bu hizmetleri, BİT’ler sayesinde uygulama imkânına kavuşan e-devlet sayesinde sağlamaktadır. Bu sayede, gereksinimi yerinde tespit eden yerel örgüt, sorunu gidermek ve hizmeti götürmek noktasında, idari işlem aşamalarını bilgi teknolojileri ve e-devlet imkânlarıyla daha hızlı olarak, merkezi yönetimle koordineli bir şekilde daha kolay yerine getirmektedir.

Bu kapsamda, yerel yönetimler içinde, İstanbul Büyükşehir Belediyesinin park, kütüphane, dinlenme yerleri, çevre temizliği ve buna benzer faaliyetler için şehir bilgi sistemi, bu faaliyetlere örnek verilebilir. Bürokrasinin alışılagelen, her işlemi merkezi yönetime danışma, bu kapsamda kırtasiyeciliğin yoğun kullanımı, işlemlerin yavaşlığı

ve bunun sonucu idari işlem ve hizmetlerin hantallığı bilinci, yerini bilgi teknolojilerinin ve e-devlet’in bu alanda kullanımının artmasıyla, kamunun örgüt ve faaliyetlerinde daha kolay, hızlı ve şeffaf bir idari yapıya bırakmaktadır. E-devlet uygulaması ve bilgi teknolojilerinin idari yapıda kullanımının artması, idare içinde yeni birimlerin kurulmasını da gerekli kılmıştır. Bu yeni birimler; bürokratik aşamaların azaltılması, vatandaşla idarenin etkileşiminin artması anlamında etkili olmaktadır. Yerel yönetim alanında da e-devlet ve bilgi teknolojilerinin özellikle, yerel bazdaki örgütlerde katılımı kolaylaştırması, hizmetlerin yeknesaklığını sağlaması, hesap verilebilirliği ve denetimi güvenilir kılması nedeniyle adem-i merkeziliğin daha adil uygulanmasını sağlamaktadır (Sancak ve Güleç, 2014: 166).

BİT'lerin ve e-devletin yönetim yapısına olan etkileri, öncelikle yönetim anlayışı olmak üzere devletin hemen hemen her faaliyetini etkilemekte ve devletin faaliyetlerini kolaylaştırmaktadır. Bu kapsamda, vatadaşların dilek ve şikâyetlerini alma ve buna çözüm bulma noktasında BİT'lerin ve e-devletin önemi çok büyüktür. İnternet ve e- devlet kapsamında bir kısım bilgi ve belgelere vatandaşların erişiminin kolaylaştırılması, BİT'ler ve e-devlet sayesinde mümkün olmuştur. Yönetim anlamında, BİT'lerin ve e-devlet’in devlet-vatandaş iletişimini kolaylaştırması, yönetişim anlamında çok büyük katkı sağlamıştır.