2003 tarih ve 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’nun amacı, demokratik ve şeffaf yöneti-min gereği olan eşitlik, tarafsızlık ve açıklık ilke-lerine uygun olarak kişilerin bilgi edinme hakkını kullanmalarına ilişkin esas ve usulleri düzenlemek-tir. Bu kapsamda, tüm gerçek ve tüzel kişilerin bu hakkı kullanabilmesi, modern demokratik devletin gereğidir. Kurum ve kuruluşlar yasada yer alan is-tisnalar dışında her türlü bilgi ve belgeyi başvuran-ların yararına sunmakla yükümlüdür. Bireylerin başvuruları üzerine yararına sunulmaları dışında, idare kendi inisiyatifiyle de bazı bilgi ve belgeleri erişime açabilecektir. Vatandaş tarafından yapılan bilgi edinme başvurularının sonuçlandırılması et-kin, süratli ve doğru bir biçimde yapılmalıdır. İdare buna ilişkin gerekli idari ve teknik tedbirleri almak-la yükümlü kılınmıştır.
Bilgi edinme hakkına ilişkin bir diğer düzenle-me, Bilgi Edinme Hakkı Kanununun Uygulanma-sına İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik olup bu Yönetmelik, 10.04.2019 tarih ve 30741 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 09.04.2019 ta-rih ve 864 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı uyarınca Cumhurbaşkanlığı Yönetmeliği bölümüne eklen-miştir. Bu yönetmeliğe göre kendisinden bilgi iste-necek kurumlar şu şekilde sayılmıştır:
• Merkezi idare kapsamındaki kamu idareleri ile bunların bağlı, ilgili veya ilişkili kuruluşları,
• Köyler hariç olmak üzere mahalli idareler ve bunların bağlı ve ilgili kuruluşları ile birlik veya şirketleri,
• T.C. Merkez Bankası, İMKB ve üniversite-ler de dâhil olmak üzere kamu tüzel kişili-ğini haiz olarak enstitü, teşebbüs, teşekkül, fon ve sair adlarla kurulmuş olan bütün kamu kurum ve kuruluşları,
• Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları.
Yukarıda anılan kurum ve kuruluşlardan, elle-rinde mevcut olan ya da görevleri gereği bulunması beklenen bilgi ve belgeler talep edilebilecektir. Bilgi edinme başvurusunu, gerçek ya da tüzel kişiler ger-çekleştirebilirler. Bilgi ve belgelerin talebi, uygulama yönetmeliğinde gerçek ve tüzel kişiler için ayrı ayrı olmak üzere örneği verilmiş başvuru formunun dol-durularak iletilmesi yoluyla veya ilgili kurum ya da kuruluşun bilgi edinme birimine yapılacak elektro-nik başvuru ile gerçekleştirilir. Başvurular için her-hangi bir başvuru ücreti olmamakla beraber, iste-nilen bilgi ve belgelerin temini için gerekli ücretler tahsil edilebilir. Ücret tarifesi, Maliye Bakanlığı Bilgi ve Belgeye Erişim Ücreti Genel Tebliğince belirlenir.
Mükerrer başvurunun varlığı hâlinde ise bu başvu-rular işleme konmayarak başvuru sahibine bildiri-lir. Kurum ya da kuruluşlardan bilgi edinme hakkı çerçevesinde talep edilen bilgi veya belgelerin ilk on sayfalarının kopyaları için, postalama maliyeti dâhil herhangi bir ücret alınmaz.
Başvurunun taleple ilgili olmayan bir kurum ya da kuruluşa yapılması durumunda, dilekçe ilgili yere iletilerek dilekçe sahibi bu hususta bilgilendi-rilmelidir. Başvuru sahibinin talebini yeterince açık ve anlaşılır biçimde ifade etmemiş olduğu durum-larda muhatabı olan kurum ya da kuruluş, başvuru sahibine durumu bildirerek ek bilgiler sunmasını talep edebilir. Netice olarak başvuru sahibine isteği doğrultusunda istenilen belgenin onaylı bir kop-yası verilir. Bunun mümkün olmadığı durumlarda muhatap kurum, diğer elverişli araçlar yoluyla bilgi paylaşımını mümkün kılmakla yükümlüdür.
Bilgi edinme hakkı kapsamında yapılan başvu-rular on beş gün içerisinde sonuçlandırılmalıdır.
Bu sürenin uzamasını neden olabilecek durumlar-da sürenin uzayacağı, on beş günlük süre içerisinde başvuru sahibine bildirilmelidir. Süre keyfi olarak uzatılamayacağı gibi, istenen bilgi veya belgenin, başvurulan kurum ve kuruluş içindeki başka bir birimden sağlanması; başvuru ile ilgili olarak bir başka kurum ve kuruluşun görüşünün alınmasının gerekmesi veya başvuru içeriğinin birden fazla ku-rum ve kuruluşu ilgilendirmesi duku-rumlarında uzat-ma söz konusu olabilir.
Aşağıdaki 2.1 numaralı Şekilde, Bilgi Edinme Hakkı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik ekinde yer alan ger-çek kişiler için bilgi edinme başvurusu formuna yer verilmiştir.
Yargı mercileri, Bilgi Edinme Kanunu’na daya-narak kendisinden bilgi ve belge istenebilecek kurumlardan değildir.
dikkat
2.1 Örnek Şekil
Başvuru sahibinin adı ve soyadı:
Oturduğu yer veya iş adresi:
Türkiye Cumhuriyeti Kimlik No: (Elektronik ortamda yapılacak
başvurular için doldurulması zorunludur.)
Başvuruya hangi yolla cevap almak
istersiniz?
Yazılı Elektronik Elektronik posta adresi:
(Elektronik ortamda yapılacak başvurular için doldurulması zorunludur.)
İmzası:
4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu
gereğince istediğim bilgi veya belgeler aşağıda belirtilmiştir.
Gereğini arz ederim.
İstenen bilgi veya belgeler:
(Not: Ayrılan bölümdeki boşluk yetmediği takdirde, başvuru için boş sayfa / sayfalar kullanılabilir.)
Bilgi Edinme Hakkının İstisnaları
Bilgi edinme hakkı, Anayasa ile güvence altına alınmış temel haklardan biri olmakla birlikte, bazı hu-susların bu hak kapsamda değerlendirilmesine Bilgi Edinme Hakkı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik ile sınırlamalar getirilmiştir (BEHKUY 27 ila 39. m). Buna göre:
• Devlet sırlarına ilişkin bilgi ve belgeler,
• Ülkenin ekonomik çıkarlarına ilişkin bilgi ve belgeler,
• İstihbarata ilişkin bilgi veya belgeler,
• İdari soruşturmaya ilişkin bilgi veya belgeler,
• Adli soruşturma ve kovuşturmaya ilişkin bilgi veya belgeler,
• Özel hayatın gizliliği,
• Haberleşmenin gizliliği,
27
Hukuk Dili ve Adli Yazışmalar
• Ticari sırlar,
• Fikir ve sanat eserlerine ilişkin bilgiler,
• Kurum içi düzenlemeler,
• Kurum içi görüş, bilgi notu ve tavsiyeler,
• Tavsiye ve mütalaa talepleri ile yayımlan-mış veya kamuya açıklanTavsiye ve mütalaa talepleri ile yayımlan-mış bilgi veya belgeler, bilgi edinme hakkı kapsamının dışında bırakılmıştır.
Kişinin çalışma hayatını ve mesleki onurunu etkileyecek nitelik taşıyan ve yargı denetimi dı-şında kalan idari işlemler bilgi edinme kapsamına dâhildir. Ancak bu durum işlemin yargı denetimi-ne açılması sonucunu doğurmaz.
Bazı bilgi ve belgelerin açıklanacağı önceden duyurulmuş ancak bunların zamanından önce açıklanmasında kamu yararına aykırı olacak bir durum söz konusu olacak ise bunlar açıklanmaz.
Talep edilen bilgi ya da belge, kısmi olarak gizli ya da açıklanması istisna olarak kabul edilen husus-lardan birini kapsasa dahi bilgi veya belgenin bü-tünü erişime kısıtlanamaz. İçerikteki paylaşılabilir kısımlar, başvuru sahiplerinin erişimine açılır.
Başvuru sahibinin bilgi edinme isteminin red-dedilmesi durumunda, kararın tebliğinden itiba-ren on beş gün içinde BDDK’ye (Bilgi Edinme Değerlendirme Kuruluna) itiraz etme hakkı vardır.
Bu itiraz yazılı olarak yapılır ve kurul, bu konudaki kararını otuz iş günü içinde verir.
11.10.2018 tarih ve 2018/13 sayılı Cum-hurbaşkanlığı Genelgesi’nde (12.10.2018 tarihli R.G.), vatandaş tarafından yapılan başvuruların hızla sonuçlandırılması için bürokratik sürecin kı-saltılması ve kamu hizmetinin etkin şekilde sunul-ması hususu dile getirilmiştir. Vatandaş odaklı bu Genelge’nin yürürlüğe girmesi ile kamu hizmetle-rine ilişkin talep, şikâyet, görüş ve önerilerin ida-renin ilgili kurum ve kuruluşlarına hızla ulaşması ve ilk başvuru yerinde sonuçlandırılması gerektiği anlaşılmaktadır.
Buraya kadar vatandaşların bir dilekçe ile kamu kurum veya kuruluşuna talep, istek veya şikâyetini iletmesinin hangi hukuki hak ve düzenlemelere da-yandığı hususu açıklığa kavuşturmaya çalıştık. Bu aşamadan sonra adi ve adli dilekçeler bakımından ortak olabilecek genel geçer kuralları ifade edecek ve ardından adi ve adli dilekçelerin şekil şartlarına ilişkin bilgiler sunacağız.
Konuya ilişkin 2018/13 sayılı Cumhurbaş-kanlığı Genelgesi için ayrıca bakınız.
https://www.resmigazete.gov.tr/eski-ler/2018/10/20181012-12.pdf.
internet
Öğrenme Çıktısı
Bilgi edinme hakkı ve dilekçe hakkı arasındaki farkı araştırın.
Cumhurbaşkanlığı İle-tişim Merkezinin (Cİ-MER) halkla ilişkiler uy-gulamalarından biri olan CİMER’i, bilgi edinme hakkı ile ilişkilendirin.
(https://www.cimer.gov.tr/)
Bilgi Edinme Hakkı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Esas ve Usul-ler Hakkında Yönetmeliği inceleye-rek bilgi edinme hakkı kapsamında sınırlanmış olan “sivil ve askerî istih-barat birimlerinin görev ve faaliyet-lerine ilişkin bilgi veya belgelerin”
hangi şartlarda bilgi edinme hakkı-na konu olabileceğini inceleyin.
2 Bilgi edinme hakkının içeriğini, istisnalarını açıklayabilme ve dilekçe hakkından farkını kavrayabilme