Beyaz Eşya Sanayii Talebini Etkileyen Unsurlar

Kadõnlarõn ev işlerine ayõrdõklarõ zaman yõllar içinde fazla değişmemiştir. Bunda sosyo-kültürel unsurlar etkili olmuş ve yapõlan işlerin standardõnõn yükselmesi zaman tasarrufunu engellemiştir. Çamaşõr makinalarõnõn kullanõlmasõ, çamaşõrlarõn daha sõk yõkanmasõnõ ve ütülenmesini getirmiştir. Aynõ şekilde vakumlu süpürgeler de evlerin daha sõk temizlenmesine yol açmõştõr. ABD’de kadõnlarõn ev işlerine ayõrdõklarõ zaman 1937’de 400 dakika/gün iken, 1961’de 450 dakika/güne çõkmõştõr. İngiltere’de de orta sõnõf ev kadõnlarõnõn 1984’de ev işlerine ayõrdõklarõ zaman günlük 375 dakika civarõndadõr(Bowden, Offer,1994).

1.7.2.2 Beyaz Eşyada Doygunluk

Talebi etkileyen en önemli unsurlardan biri doygunluk(difüzyon) oranõdõr. Doygunluk, belirli bir beyaz eşya ürününe sahip olan ailelerin, toplam aile sayõsõ içindeki payõnõ gösteren bir değişkendir. O ile yüzde 100 arasõnda değişir.

Doygunluk, hedef kitlenin ürüne sahip olma oranõ arttõkça yavaşlar ve sonunda olgunlaşmõş piyasada talep yenileme ihtiyacõndan doğar. Ayrõca, talep piyasaya yeni giren modellere yönelebilir. Bu eğri ‘S’ şeklinde olup, yarõsõnda döngü noktasõ bulunur(Bowden, Offer, 1994).

Diğer bir etkende feminizmin ev işlerinde ve piyasadaki iş bölümüne yaptõğõ meydan okumadõr. İşgücü arzõ denklemi, çalõşma–dinlenme tercihleri; içine ev işleri için harcanan zaman da eklenerek yapõlmõştõr. Burada ev işlerine ayrõlan zaman ile piyasadaki işgücü ödemeleri arasõnda bir optimizasyon yapõlmaktadõr. Sonuç olarak, ev işlerine harcanan zamanõn bir alternatif maliyeti vardõr.

Tablo 21: Değiştirme Zamanlarõ Ürün Yõl Buzdolabõ 14-15 Çamaşõr Makinasõ 10 Kurutucu 10 Ocak 18-20 Kaynak: Milne, 1989

Bu çalõşmada eskime oranlarõ olarak Milne(1989)‘nin çalõşmasõnda bulduğu, ürün değiştirme zamanlarõ kullanõlmõştõr. Bu çalõşmada yer almayan bulaşõk makinasõ ve gazlõ fõrõnlar için ise eskime oranlarõ çamaşõr makinasõ ve ocak için kabul edilen 10 ve 18-20 yõldan esinlenerek bulaşõk makinasõ için 10 yõl, gazlõ fõrõn için ise 15 yõl olarak alõnmõştõr.

Sektörde sahip olunan ürünler açõsõndan en güvenilir ürünün, en az arõza yapan buzdolabõ olduğu görülmektedir. Çamaşõr ve bulaşõk makinalarõnda ise arõza yapma ihtimalleri daha yüksektir. Bu ürünlerde talebin, servis ağõ geniş olan firmalara üstünlük sağlayacağõ aşikardõr.

“1994 Hane Halkõ Tüketim Harcamalarõ Anketi”nin yayõmlanmamõş verilerine göre, buzdolabõnda doygunluk oranõ, 1994 yõlõ için yüzde 89,5, çamaşõr makinasõnda otomatik ve merdaneli olanlar dahil, toplam yüzde 58,8, fõrõnlõ ocakta yüzde 42,9 ve bulaşõk makinasõnda ise yüzde 8,3 olarak bulunmuştur.

Bu çalõşmadaki doygunluk oranõ hesaplanmasõnda, talebin bir kõsmõnõn eskiyen ürünlerin ikamesi için, diğer bir kõsmõnõn da bu ürünlere ilk kez sahip olan ailelerce satõn alõndõğõ ve bu ürünlerin aile başõna 1’er adet olarak homojen bir şekilde dağõldõğõ kabul edilmiş ve bu oran 1998 yõlõ için hesaplanmõştõr.

Bu varsayõmlar altõnda buzdolabõnda, Türkiye’nin doygunluk oranõna çok yakõn olduğu ve talebin daha çok yenileme ağõrlõklõ olarak gerçekleştiği

görülmektedir. Çamaşõr makinasõnda ise ABD, AB ve Japonya’ya göre doygunluk oranõnõn düşük olduğu ve talebin ağõrlõklõ olarak ilk kez bu ürüne sahip olan ailelerce yaratõldõğõ görülmektedir.

Gazlõ fõrõnlar içinde benzer bir durum söz konusudur. Fakat, bulaşõk makinasõnda toplumlara nüfuzunun sõnõrlõ kaldõğõ ve bu oranõn AB’de yüzde 26, Japonya’da yüzde 10 olmasõna karşõn Türkiye’de geniş tabanlõ kullanõcõ bulmaya başladõğõ ve bu oranõn 1998 yõlõ için yüzde 15’lere ulaştõğõ görülmektedir(Tablo-23).

Tablo 22: Güvenirlik Oranlarõ %

Ürün 4 Yõl Arõzasõz Çalõşma (%) Buzdolabõ 75 Dondurucu 81 Çamaşõr Makinasõ 36 Tamburlu Kurutucu 73 Bulaşõk Makinasõ 55 Kaynak: Which? 1988

Tablo 23: Doygunluk Oranlarõ, %

ABD AB Japonya Türkiye

Ürünler BESD (1997) * (1998) Buzdolabõ 100 100 100 99 91 Gazlõ Fõrõn 98 77 57 61 53 Çamaşõr Makinasõ 86 85 98 56 71 Bulaşõk Makinasõ 54 26 10 25 15 Kaynak: Stevens,(1994a), p.3

BESD (Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği), * Bu Çalõşmada Hesaplanan,

1.7.2.3 Konut İlişkisi ile Aile Boyutu

Beyaz eşya sanayiinde talep, ürün yenilemesinden ve yeni konutlara taşõnanlarõn yaptõğõ alõmlardan oluşmaktadõr. AB’nin beyaz eşya ile ilgili birimi de talebi etkileyen en önemli unsur olarak konut kullanõm izni sayõsõnõ almaktadõr. Evlenmeler, yalnõz yaşama gibi unsurlarõn tümü yeni bir konut ihtiyacõ ortaya çõkarmaktadõr.

Tablo 24: Konut Üretimi (Bin Adet)

Yõllar 1980 1985 1990 1995 1996 1997(1)

Kul. İzni 139 169 232 249 264 270

(1): Tahmin

Kaynak: DİE, Ekonomik ve Sosyal Göstergeler (1950-1998).

AB’den farklõ olarak ülkemizde sosyo-kültürel yapõnõn değişimi devam edecektir. 1985-90 yõllarõ arasõnda ortalama aile ferdi sayõsõ 5,17 den 5,01 ‘e düşmüştür. Fakat, 1-3 fertten oluşan ailelerin toplam aile yapõsõ içindeki payõ, 1985’de yüzde 27,5 iken 1990 yõlõnda yüzde 30’a çõkmõştõr(Türkiye İstatistik Yõllõğõ, 1996). Büyük olasõlõkla, ortalama aile fert sayõsõndaki küçülme ve küçük ailelerin toplam aile sayõsõ içindeki payõnõn artmasõ daha sonraki yõllarda da devam edecektir. Bu toplumsal değişim, beyaz eşya sanayii talebini artõrmaktadõr.

1.7.3 Beyaz Eşya Sanayiinde Satõş Personelinin Durumu:

Satõş personeli, ürün hakkõnda bilgi sağlama ile birlikte tüketicinin arzularõnõ ve ürün alternatiflerini ortaya koyarak satõn alma kararlarõnda etkili olmaktadõr. Ankara’da 100 beyaz eşya mağazasõ satõş personeli üzerinde yapõlan araştõrmada (Arlõ, Nazik, 1998, s.56) satõcõlarõn yüzde 60’õnõn lise ve dengi okul, yüzde 3’ünün ise üniversite mezunu olduğu tespit edilmiştir. Çalõşanlarõn yüzde 51’i 5 yõl ve daha az çalõştõklarõ ve mesleki deneyimlerinin fazla olmadõğõ ve yüzde 21’inin firmalarõn 0-15 gün arasõ hizmet içi eğitim seminerlerine katõldõklarõ belirtilmiştir.

Araştõrmada satõcõlara elektrik süpürgesi, buzdolabõ, fõrõn, çamaşõr makinasõ, bulaşõk makinasõ gibi ürünlerin kullanõmõ, temizlik-bakõmõ, fiyat ve ödeme koşullarõ ile harcadõğõ elektrik miktarõ, buzdolabõ ile ilgili olarak