Benlik Saygısı ile İlgili Yapılan Araştırmalar

Pope, Mc Hale ve Craighead (1988) çocukların ve ergenlerin benlik saygılarını geliştirmeye dönük yapılandırılmış bir program geliştirmişlerdir. Programda çocuklara sosyal problem çözme, kendini tanıma, kendini kontrol etme, standart oluşturma, iletişim becerileri, vücut algısı gibi konularda çeşitli beceriler öğretilerek benlik saygıları geliştirilmek istenmektedir. Yapılan çalışmalar sonunda öğrencilerin uygulamalardan sonra benlik saygılarının arttığı gözlemlenmiştir (Pope, Mc Hale ve Craighead, Akt: Aktuğ, 2006).

Cerit- Aksoy (1992) lise son sınıf öğrencilerinin özsaygı ve denetim odağını etkileyen bazı değişkenleri incelediği çalışmasına Ankara il merkezinde okuyan 1200 lise son sınıf öğrencisini dâhil etmiştir. Çalışmada veri toplama aracı olarak; öğrenci ve ailelerine ait kişisel bilgi formu, Özsaygı Envanteri, içten ya da dıştan Denetim Ölçeği kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda; benlik saygısı ile cinsiyet, yas, ailede kaçıncı çocuk olduğu arasında anlamlı bir ilişki olmadığı; kardeş sayısı, annenin öğrenim durumu ve babanın öğrenim durumu ile benlik saygısının ilişkili olduğu görülmüştür.

Bagley, Bertrand, Bolitho, Mallick (2001), ailenin ergen benlik saygısı üzerindeki etkilerini ve aile işlevi üzerinde farklı ergen-ebeveyn görüşlerini incelediği çalışmasında; Kanada’da, yaşları 12 ile 19 arasındaki 119 ergen ve ebeveynlerini, Güney ve Kuzey İngiltere’de ise 30 ergen ve ebeveynlerini dâhil etmiştir. Çalışmada, Aile değerlendirme ölçeği (Mc Master Family Assesment Device), özsaygı ölçeği (Rosenberg Self Esteem Scale) kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda; olumsuz aile ortamlarının çocukların benlik saygısını olumsuz etkilediği, aile işlevi üzerinde ergen ve ebeveynlerin farklı görüşlerde oldukları bulunmuştur.

Cardinali, D’Allura (2001), görme bozuklukları olan ergenlerin benlik saygıları ve annelerinin ebeveynlik stilleri arasındaki ilişkiyi incelediği çalışmasına yaşları 18 ile 23 olan 31 ergeni dâhil etmiştir. Çalışmada; Ebeveyn Otoritesi Anketi (Parental Authority Questinnaire), Tenessee Benlik Kavramı Ölçeği (Tenessee Self- Concept Scale) kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda; otoriter ebeveynliğin, benlik saygısını olumsuz etkilediği; güvenilir, olumlu, destekçi stillerin ise benlik saygısını olumlu etkilediği bulunmuştur.

Tunç (2002) çocuk yetiştirme stilleri ve benlik saygısı arasındaki ilişkiyi incelediğinde, anne – babasını “otoriter” olarak algılayan öğrencilerin, anne babasını “açıklayıcı otoriter” ve “izin verici şımartan” olarak algılayan öğrencilere oranla daha düşük benlik saygısına sahip olduğunu bulmuştur.

Öğretir (2004) pozitif düşünmeye dayalı grup eğitimi programının annelerin benlik algısı, eşlerine ve çocuklarına yönelik tutumları ile kendini denetleme becerisi ve otomatik düşünceleri üzerinde etkisini incelemiştir. Bu araştırmada, annelerin pozitif düşünme becerilerini geliştirmesine yönelik eğitim programı hazırlayarak, bu programın etkinliğini belirlemeyi amaçlayan, deney-kontrol gruplu, ön-test ve son-test ve izleme ölçümlü deneysel bir desen kullanmıştır. Çalışma Ankara ili merkezinde yaşayan, evli, 9-15 yaş arası çocuğu olan lise, üniversite ve lisansüstü eğitim mezunu annelerle yapmıştır. Araştırma sonunda ön test - son test ve son test - izleme ölçümlerinde test puanları üzerinde deney ve kontrol grupları arasında anlamlı fark olup olmadığını belirlemek için Paired Samples T- testi analizi uygulamıştır. Araştırma sonuçlarına göre, pozitif düşünmeye dayalı grup eğitim programına katılan annelerin çocuklarına gösterdikleri davranışlarının, otoriter ve tutarsız tutumdan uzaklaştığı, demokratik ve koruyucu tutuma yaklaştığı belirlemiştir. Programa katılan annelerin benlik algıları, kendini denetleme becerileri ve otomatik düşünceleri incelediğinde, programa katılmadan önce kontrolsüz, sosyal olmayan, depresif, stresle başa çıkma stratejileri düşük, kendini denetleme becerisi düşük ve ön yargılı iken programa katıldıktan sonra eskisine oranla daha kontrollü, daha sosyal, daha korkusuz, daha bağımsız, stresle başa çıkma stratejileri ve kendini denetleme becerisi daha yüksek, olaylara karşı daha az ön yargılı bireyler oldukları belirlemiştir. Uygulanan “Pozitif Düşünmeye Dayalı Grup Eğitim Programının” annelerin olumlu davranışlarının sayısını artırmada, olumsuz davranışlarının sayısını azaltmada etkili olduğu ve bu etkinin aradan geçen süreden bağımsız uzun süreli olduğu sonucuna ulaşmıştır. Aktuğ (2006) ergenlerde akran baskısı ve benlik saygısını incelemiştir. Araştırmasının sonucu olarak Öğrencilerin yaşadıkları akran baskısı ile genel benlik saygıları, aile benlik saygıları ve akademik benlik saygıları arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğunu bulmuştur. Ancak akran baskısı ile sosyal benlik saygısı arasında bir ilişkiye rastlamamıştır. Öğrencilerin cinsiyetine göre genel benlik saygısı, aile benlik saygısı ve akademik benlik saygısı puan ortalamalarının akran baskısı düzeyine göre anlamlı olarak farklı olduğu, ancak cinsiyetin bu ortalamalar açısından bir fark yaratmadığı gözlemiştir. Sosyal benlik saygısı puanlarının cinsiyete göre farklılaştığını bulmuştur.

Dilek (2007) lise öğrencileri ile anne babalarının benlik saygıları arasındaki ilişkiyi incelemiştir. Dilek, okul türlerine göre öğrencilerin benlik saygıları ile annelerinin benlik saygısı arasında ilişki saptamıştır (p=0.000<0.05). Okul türlerine göre öğrencilerin benlik saygısı ile annelerinin çalışma durumu arasında Meslek Lisesi okul grubu için ilişki saptanmıştır (p=0.048<0.05). Bunların yanında Okul türlerine göre (Düz lise, Meslek lisesi, Süper/Anadolu lisesi ) öğrencilerin benlik saygısı ile babalarının benlik saygısı arasında, annenin ve babanın öğrenim durumu arasında, cinsiyetleri arasında, yaşları arasında, ailenin sahip olduğu çocuk sayısı arasında, doğum sırası arasında ilişki saptanamamıştır. Ayrıca öğrencilerin okudukları okul türüne göre sahip oldukları benlik saygısı arasında ilişki saptanamamıştır.

Ali, Fang ve Rizzo (2010) 11 – 18 yaş arası 13.454 ergen üzerinde yaptıkları araştırmada obezite hastası olan ergenlerin benlik algısı ve depresif davranışların görülme sıklığını incelemişlerdir. Araştırma sonucunda ergenlerin hissettiği vücut ağırlığıyla ruh sağlığı arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Aynı durum kız ergenler için de geçerlidir. Araştırmaya göre ergenler obezite hastası olmalarına rağmen benlik algıları yüksek ise depresif davranışlar göstermemekte, benlik algıları düşük ise depresif davranış gösterme sıklığı artmaktadır.

Oktan ve Şahin (2010) kız ergenlerde benden imajı ve benlik saygısı arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. Sonuç olarak, kız ergenlerin beden imajı ile benlik saygıları arasında yüksek düzeyde, negatif ve anlamlı bir ilişki olduğunu bulmuşlardır. Kız ergenlerin beden imajından memnuniyetleri arttıkça benlik saygılarının da arttığı görülmüştür. Ayrıca beden imajının benlik saygısı değişkenine göre farklılaşıp farklılaşmadığına t-testi ile bakılmış ve buna göre beden imajı yüksek olan kız ergenlerin benlik saygılarının da yüksek olduğu, beden imajı düşük olan kız ergenlerin benlik saygılarının da düşük olduğu sonucuna ulaşmışlardır.

Slater ve Tiggemann (2011) ergenlerin spor aktivitelerine katılımlarını, cinsiyet farklılıkları ve beden imajına göre benlik algısı ile alay edilme arasındaki ilişkiyi incelemişlerdir. 714 ergenin katıldığı bu çalışmada kız ergenlerin spor aktivitelerine bedensel imajlarıyla alay edileceği korkusuyla erkek ergenlere göre daha az katıldıklarını bulmuşlardır. Kız ve erkek ergenler kendi cinsiyetlerindeki akranları tarafından alay edilmeye kız ergenlerin kendi cinsiyetlerindeki akranlarının yanı sıra erkek ergenler tarafından da alay edilmeye maruz kaldıkları bulunmuştur. Ergenlerde estetik görünme

kaygısının yeme bozukluklarına yol açtığı sonucuna ulaşmışılmştır. Kız ergenlerin beden imajıyla alay edilme kaygıları spor ve diğer fiziksel aktivitelere katılımlarını azaltmış olabileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Şahin (2013) cinsiyete göre üniversite öğrencilerinde utangaçlık: benlik saygısı, ilişki başlatma, kendini açma, etki bırakma, duygusal destek ve çatışma yönetimi değişkenlerinin rolü adlı çalışmasında toplam örneklem ve kız örneklem grubu için yapılan regresyon analizi sonuçlarında sırasıyla ilişki başlatma, benlik saygısı ve etki bırakma değişkenlerinin üniversite öğrencilerinin utangaçlıklarını anlamlı düzeyde yordadıkları belirlemiştir. Diğer yandan, erkek örneklem grubu için yapılan regresyon analizi sonucunda ilişki başlatma ve benlik saygısı değişkenlerinin bu öğrencilerin utangaçlıklarını anlamlı düzeyde yordadığı ancak etki bırakma değişkeninin erkeklerin utangaçlık düzeylerine bir katkısı olmadığı sonucuna varmıştır.

Ergenlerde benlik saygısını geliştirmeye yönelik çalışmaların tamamında ergen gruplarında benlik saygısının yükseldiği görülmektedir. Benlik saygısının birçok değişkenle olan ilişkisi düşünüldüğünde bu tür çalışmaların ergenin gelişimine yararı önemlidir.