Belediyelerde Demokratik YönetiĢim Sağlanmasına Yönelik E-Belediye

Demokratik yönetiĢimin sağlanmasında e-belediye ilkeleri Ģunlar olmalıdır: (TASAM, 2006:25-27)

1. Kamu Bilgilerine EriĢim ve Saydamlık

Bilinçli ve aktif vatandaĢlığın önkoĢulu bilgidir. Bilginin anlamlı, anlaĢılır ve kullanılabilir olması gereklidir. Sunulan bilgiler tutarlılık ve süreklilik bakımlarından düzenli olarak gözden geçirilmelidir. Belediye ile ilgili bilgilerin açık bir Ģekilde sunumu aynı zamanda Ģeffaflığı artırıcı ve yolsuzluğa karĢı bir önlemdir. Örneğin, Meksika‟da federal devletin tüm satın alma iĢlemlerinin bir web sitesi üzerinden yapılması, vatandaĢa devletin kimden, neyi, ne karĢılığında aldığını öğrenme imkanı sunarak sistemin Ģeffaflığını artırmaya katkıda bulunmuĢtur. Türkiye‟de de 27 Nisan 2004 tarihinde yürürlüğe giren Bilgi Edinme Hakkı Yasası web sitesi olmayan kamu kurum ve kuruluĢlarının (dolayısıyla belediyelerin) iki ay içinde web sitelerini oluĢturmaları ve eposta yoluyla baĢvuru kabul edecek hale gelmelerini öngörmüĢtür. Yasaya göre belediyeler (diğer kamu kurum ve kuruluĢları gibi) görev ve hizmet alanlarına giren konularda mali ve hizmet raporlarını, bünyelerinde bulunan bilgi ve belgeleri, görev ve hizmet alanlarına giren yasal mevzuatı yayınlamakla ve bunları kamuoyunun faydalanmasına açık hale getirmek ve kurumsal Ġnternet sayfalarında görev ve hizmet alanlarıyla ilgili konulara yer vermekle yükümlü tutulmuĢlardır.

2. Çevrimiçi Katılım ve DanıĢma

Karar alma süreçlerinin baĢından sonuna kadar belediye politikalarının ve uygulamalarının yerinde ve etkin olmasında geniĢ vatandaĢ katılımının önemi büyüktür. DanıĢma ve katılım vatandaĢların ihtiyaçlarına daha iyi cevap verebilecek politikalar üretilmesini sağlar. Bu bağlamda, belediyeler web siteleri üzerinden çevrimiçi anketler, hizmetlere yönelik önerilerin sunulabileceği formlar, belediye baĢkanı ve meclis üyelerine e-posta gönderme olanağı gibi yollarla vatandaĢ katılımını teĢvik edebilirler. Bunun gibi vatandaĢ ve belediye arasında dikey iletiĢim olanaklarına ek olarak,

vatandaĢların kendi aralarında tartıĢabilecekleri çevrimiçi tartıĢma forumları tasarlanabilir. Burada amaç, vatandaĢların birey olarak belediye ile iletiĢiminden öte yaĢadıkları toplumun bir öğesi olarak belediye ve o yöre ile ilgili konularda birbirleriyle yatay iletiĢimini teĢvik etmektir. Bireylerin ve sivil toplum aktörlerinin talep ve önerilerinin siyasa oluĢturma süreçlerine eklemlenmesi önemli. Ancak, katılma olanaklarının kullanılabilmesine yönelik kapasite yaratma ve artırma (capacity building) çalıĢmalarının olmadığı bir ortamda tüm bu siyasal katılma mekanizmalarının ancak toplumdaki egemen grupların daha da güçlenmesine yarayacağı unutulmamalıdır.

3. Oy Kullanma ve Yerel Temsil

Her ne kadar yerel seçimlerde oy kullanma oranları azalmakta olsa ve seçimler dıĢındaki katılım imkanlarında artıĢ olsa da (sivil toplum kuruluĢları vs. aracılığıyla), seçimler hala yerel demokrasinin kalbinde bulunmaktadır. Bu nedenle seçimlerin daha etkin ve güvenilir hale getirilebilmesi için bilgi ve iletiĢim teknolojilerinden faydalanılabilir. VatandaĢların sandık baĢına gitmeden e-oy kullanma (e-voting) yoluyla oylarını evlerinden kullanması bazı ülkelerde denenmeye baĢlamıĢtır. Belediye baĢkanı ve meclis üyeleri ile rahat iletiĢim kurabilme, seçen ve seçilmiĢler arasında sürekli ve sağlıklı bir iliĢkinin ön koĢuludur. Fakat beĢ yılda bir yapılan yerel seçimlerin bunu sağlayabilmesi beklenemez. Belediyeler web sitelerinde bulunan iletiĢim formları veya e-posta adresleri aracılığıyla vatandaĢ-yerel temsilci arasında yeni iletiĢim olanakları sunabilir. Doğal olarak, böyle bir teknolojinin varlığı, yerel temsilcilerin bunu mutlaka kullanmak isteyecekleri anlamına gelmez. Özellikle de e-posta göndermenin kolaylığı düĢünülürse bu Ģekilde gönderilecek iletilerin sayısı ve bunları cevaplamanın zorluğu temsilciler açısından caydırıcı bir etken olabilir. Yine de sorumluluk ve hesap sorulabilirlik ilkeleri açısından belediyelerin bu tür olanakların kullanılması konusunu değerlendirmesi beklenmelidir

4. Sosyal DıĢlanmayı Önleme ve Sivil Toplumu GeliĢtirme

ÇeĢitli nedenlerle sosyal olarak dıĢlanmıĢ gruplar (fiziksel engelliler, kırsal alanlarda yaĢayan coğrafi olarak dıĢlanmıĢ kimseler, büyükĢehirlerde gecekondu semtlerinde yaĢayanlar), belediyelerin web siteleri ve telefon aracılığıyla bazı hizmetlerden daha kolay yararlanabilirler. Fakat burada dikkat edilmesi gereken nokta, sosyal olarak dıĢlanmıĢ bazı gruplar aynı zamanda Ġnternet kullanıcısı olma ihtimali en

düĢük olan gruplardır (örneğin, gece kondu semtlerinde yaĢayanlar, iĢsizler, ev kadınları gibi). Bu nedenle, belediyelerin vatandaĢlar arasında bu farkları gözetmeksizin atacağı adımlar sosyal dıĢlanma ve sayısal uçurumu artırıcı sonuçlar doğurabilir.

3.2.6.1. Belediyelerde Demokratik YönetiĢim Sağlanmasına Yönelik E- Belediye Uygulamaları

1. Kamu Bilgilerine EriĢim Ve Saydamlık Uygulamaları

Buradaki amaç ise hizmetlerin sağlanmasına yönelik bilgilerden çok belediye karar alma mekanizmalarının nasıl iĢlediği, belediye üye ve çalıĢanlarının kararlardaki rolleri, komisyon yapıları, üyeleri, sorumlulukları, seçimler ve benzeri konularda halkı bilgilendirmeye ve saydamlığı artırmaya yönelik bilgilerin sağlanmasıdır. Örneğin, belediye web sitesi aracılığıyla belediyenin nasıl iĢlediğine yönelik aĢağıdaki bilgiler sağlanabilir: (TASAM, 2006:27-29)

• Belediyenin yetki alanı

• Belediye organları (Meclis, Encümen ve BaĢkan ile bunların birbirlerine karĢı durumları)

• Belediye ile ilgili yasal düzenlemeler

• Ġl meclisi kayıtları, toplantıları, gündem ve sonuçları, toplantı tarih ve yerleri, halka açık olup olmadığı

• Karar alma sürecinde hazırlanan belgeler

• Komisyonlar, üyeleri, yetki alanları, toplantı tarih ve yerleri, gündemleri, toplantı tutanakları

• Belediye gazetesi

2. VatandaĢ Katılımı ve Sivil Toplum KuruluĢlarına Yönelik Uygulamalar

Bilgi ve iletiĢim teknolojileri sunduğu karĢılıklı iletiĢim olanakları ile vatandaĢ katılımı açısından büyük bir potansiyele sahiptir. Ancak bu potansiyelin kullanımı, içinde bulunulan siyasal yapının demokrasi anlayıĢı ile sınırlıdır. AĢağıdaki

uygulamaların bazıları bazı belediyelerde „radikal‟ olarak algılanabilir. Ancak, teknolojinin getirdiği potansiyeli görmek açısından bunların vurgulanması gereklidir.

• Belediye Meclis ve komisyon toplantılarının tarih ve yerlerinin belediye web sitesinde önceden duyurulması ve vatandaĢların toplantılara davet edilmesi • Hizmetlere yönelik anket tarzı elektronik katılım Ģekilleri (örneğin „semtinizdeki

otobüs hizmetlerinden memnun musunuz‟ gibi sorular)

• SeçilmiĢ üye ve belediye baĢkanlarıyla elektronik iletiĢim olanakları

• YurttaĢ panelleri (o bölgedeki nüfusu istatistiksel olarak temsil edecek bir grup vatandaĢın düzenli olarak e-posta ile belli konularda fikrinin sorulması)

• Mikro demokrasi uygulamaları (Bir belediye sınırları içinde belli bir mahallede yaĢayan ve o mahallede olup bitenlerden haberdar olmak istediğini belirten mahalle sakinlerine e-posta veya SMS gibi yollarla belediyenin o mahalle ile ilgili faaliyetleri hakkında – özellikle imar ve planlama alanında - bilgi göndermesi ve fikirlerini sorması)

• Çevrimiçi tartıĢma forumu (belli temalar etrafında yapılandırılmıĢ, belediye tarafından modere edilen veya edilmeyen, vatandaĢların birbirleriyle bu konular hakkında çevrimiçi tartıĢmasına olanak veren uygulamalar)

• Belediye baĢkanı ile çevrimiçi sohbet

• Çevrimiçi doldurulup gönderilebilecek elektronik Ģikayet formları • Dilek, görüĢler ve öneriler köĢesi

• Çözüm masası baĢvuru formları

• Bilgi Edinme Hakkı Yasası çerçevesinde elektronik baĢvuru yapma olanağı • Yerel sivil toplum örgütlerine bağlantılar verilmesi

• Belediyenin sivil toplum kuruluĢlarına yönelik çalıĢmaları hakkında bilgi

Aynı Ģekilde, belediyeler, yerel sivil toplum kuruluĢlarını desteklemek için onlara bilgi ve iletiĢim teknolojileri konusunda ekipman ve eğitim sağlamak, belediye web sitesi üzerinden bu örgütlere bağlantılar vermek gibi toplumsal dayanıĢmayı ve sivil toplum kuruluĢlarının yönetiĢime katılımını artırıcı uygulamalar geliĢtirebilir. Örneğin, Ġngiltere‟de yerel yönetimlerin web sitelerinde o yöredeki sivil toplum kuruluĢlarının web sitelerine bağlantı vermesi çok yaygın bir uygulamadır. Buna rağmen, Türkiye‟de belediyeler genelde diğer kamu kurum ve kuruluĢlarına bağlantı vermeyi tercih etmektedir.

3. Yerel Temsil ve Seçimlerle Ġlgili Uygulamalar

Yukarıda belirtildiği gibi seçmen ve temsilci arasında sağlıklı bir iliĢki, beĢ yılda bir yapılan yerel seçimlerle mümkün değildir. Ġki taraf arasında düzenli bilgi ve görüĢ akıĢı olması gereklidir. Belediye web siteleri hem bu tür bir iliĢkiyi sağlamak hem de oy kullanma sürecini daha etkin ve güvenilir hale getirmek için aĢağıdaki olanakları sunabilir:

• Belediye üyelerinin iletiĢim bilgileri (telefon, adres, faks, e-posta, elektronik form)

• Belediye baĢkanı bilgileri (özgeçmiĢ, görevleri, günlük ve aylık programı) • Kim hangi partiden seçildi; ne zamandan beri üye; hangi komisyonlarda görev

alıyor?

• Belediye meclis ve komisyon toplantılarının „web casting15‟ yoluyla Ġnternet üzerinden yayınlanması

• Belediye BaĢkanı ile çevrimiçi sohbet

• Seçim sonuçları (partilere göre oy dağılımı, belediye baĢkanının hangi partiden olduğu)

• Oy kullanmayla ilgili Sıkça Sorulan Sorular • Seçimlere yakın zamanlarda aday bilgileri • Oy kullanma yerleri

• Elektronik seçmen kaydı

• Elektronik oy kullanma (sandıklar yerine kiosklar aracılığıyla) • Uzaktan elektronik oy kullanma (Ġnternet, SMS gibi yollarla) • Elektronik oy sayımı