Beden imgesinden hoşnut olma, bireyin kendi bedeninden hoşnut olma seviyesidir. Bedenlerinden memnun olma arzusu taşıyan insanlar, ideal vücut ölçüsü ve şekline ulaşmak için çaba gösterirler. Beden algısı; vücut ölçüleri, yeme davranışı, sosyal fizik kaygısı gibi faktörlerle bağlantısı vardır. Fizik bakımından çekici olan kişiler, özel hayatlarında daha mutlu, kişilik bakımından daha sıcak, mesleki olarak daha başarılı olarak algılanmaktadır. Çekici, güzel bireylerin partnerlerini de mutlu ve başarılı edecekleri düşünülmektedir. Aynı zamanda çekici insanlar ile birlikte olmanın, sosyal olarak popülarite ve prestij sağlandığına inanılmaktadır81. Başka bir değişle olumsuz beden imgesine sahip bireyler çekici olmak adına bedenlerini ideal vücut ölçülerine ulaştırmak için oldukça yoğun mücadele gösterirler. Günümüz toplumunda kişilere dayatılan ideal vücut ölçüleri algısının beraberinde mutluluğu, başarıyı ve popülerliği getirdiği düşünülmektedir.
Birçok insan fiziksel görünüşüne dair zihninde bir resim oluşturur. Bu resim beden imgesiyle ilgili kavramları ölçmek için kullanılır. Bireyin beden imgesiyle ilgili kavram ve algıları değiştiğinde duygusal, psiko-sosyal ve algısal reaksiyonlar görülebilir. Toplum içindeki bireyin bedeniyle ilgili negatif veya pozitif duyguları kendi durumunu etkileyebilir. Temelde toplumun ölçünlerine göre burnu büyük olan ya da kilosu az veya fazla olan bir kişi, toplumun psiko-sosyal sağlığını tespit etmek için yeterli bir unsur değildir. Bu durum kişinin kendi fiziki görünüşünü nasıl algıladığını, o kişinin iyi olup olmamasını etkilemektedir. Benliğe dair bilgi, bireyin önceki tecrübeleri ve başkalarının fikirleri üzerine kurulmaktadır. Bireyin ortaya koymuş olduğu uyarıcıların ve almış olduğu geri bildirimlerin fiziksel görünüşün temelini oluşturduğu düşünüldüğü zaman, başkalarının görüşleri bireyin kendini algılayışında etkin rol oynar. Başkalarının görüşleri olumsuz ise kişinin kendini yetersiz görmesi buna örnek gösterilebilir82. Bir başka deyişle çoğu kişinin hayalinde var olan beden imgesi bireylerin duygusal, ruhsal ve sosyal pek çok alanını etkileyebilir. Kişinin
81 İnci Güneş, Medyada Yer Alan Kadın Bedeni İmgeleri Ve Kadınlarda Beden İmgesi
Hoşnutsuzluğu, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir, 2009, s.45. (Yayımlanmamış
Yüksek Lisans Tezi).
82 James W. Breakey, Body Image: The Inner Mirror, Journal of Prosthetics and Orthotics, 1997,
32
etrafındaki insanların kendisinin bedeniyle ilgili yaptıkları yorumları bireyin duygu durumuna etki edebilir. Bireye bedeniyle ilgili yapılan yorumların olumlu olması onun kendisini iyi hissetmesini sağlayabilir ve kişi bedeniyle barışık olabilir ya da kişinin bedeniyle ilgili olumsuz şekilde yapılan yorumlar karşısında bireyin kendisini kötü hissetmesine sebebiyet verebilir ve dolayısıyla da kişide olumsuz beden imgesi oluşturup vücut memnuniyetsizliğine neden olabilir.
Vücudun fiziksel özellikleri, bireyin çekiciliğine dair değerlendirmelerini etkilemektedir. Zayıf bayanların daha değerli olduğu düşünülen bir toplumda zayıflığın iyi olduğu mesajı şişmanlığın kötü olduğu anlamına gelmektedir. Yani beden imgesine dair doyumsuzluk, bireyin fiziksel çekiciliği ya da kendi vücuduyla ilgili memnuniyetsizliği barındırır83. Başka bir deyişle bireyin fiziksel özellikleri kendisini değerli hissetmesini sağlayabileceği gibi değersiz hissetmesine de yol açabilir ve kişinin kendisini değersiz hissetmesi kendi beden memnuniyetsizliğinden kaynaklıdır.
Birçok insanın yetişkinliğinin ilk dönemlerinde fiziksel gelişimlerini tamamlamış olmalarına karşın bedene yönelik farkındalık yaşam boyu sürmektedir. İnsanların beden görünümüyle ilgili yaşanan değişimlere verdikleri tepkilerin değerlendirilmesi, yetişkinlik dönemlerindeki uyumlarını anlamlandırmakta önem taşımaktadır. Dikkat çeken çocuklar daha olumlu tavırlar sergilemektedir ve göze çarpmayan çocuklara oranla daha pozitif özellikler gösterirler. Bu çocuklar dikkat çekmeyen çocuklara göre daha uyumlu ve popülerdir. Çekici yetişkinlerse daha popülerdir, iş hayatlarında daha başarılı işler ortaya çıkarırlar, daha çok ilişki ve cinsel tecrübelere sahiptirler. Sosyal yetenekleri, zihinsel ve fiziksel sağlıkları daha iyidir. Özgüvenleri ve sosyal öz yeterlikleri daha yüksektir, daha girişkendirler84. Başka bir ifadeyle fiziksel gelişimler yetişkinlikle birlikte durmuş olsa da bireylerin bedenleriyle ilgili her değişimlere karşı verdikleri tepkiler ve bu tepkilere karşı oluşan tavırları ömürleri boyunca devam eder. Çevreleri tarafından dikkat çeken kişiler olumlu tutum sergiler ve pozitif yaklaşımda bulunurlar. Bu bireyler ilgi görme açısından da avantajlıdırlar, çünkü toplumun ilgileri hep üzerlerindedir. Dolayısıyla bu bireylerin daha başarılı olma ihtimalleri daha yüksektir ve özel yaşantılarına dair daha fazla deneyime sahiptirler. Tüm bu durumlar bu bireylerin özgüvenini ve sosyal becerilerini destekler.
83 Özteke, a.g.e., s.50. 84 Özteke, a.g.e., s.50.
33
Kişinin aile ve arkadaşlarının beden imgesi üzerinde etkileri olduğu düşünülmektedir. Partnerlerinden görünüşleriyle ilgili olumsuz eleştiriler alan kadınlar, ilişkiye dair negatif bir bakış açısına sahip olabilirler. Bunun aksine romantik partnerlerinden görünüşleriyle ilgili olumlu eleştiri alan kadınlarsa kendilerini daha değerli hissederler ve kendi bedenlerine yönelik memnuniyetleri artmış olur85. Yani kişinin kendi beden imgesi hakkında olumlu düşünmesini sağlamak o bireyin genel ve özel yaşantısında da olumlu tutum göstermesini ve bedeninden rahatsızlık duymamasını sağlar. Bu konuda da özellikle bireyin partnerinin düşünce ve tavırları oldukça büyük önem taşımaktadır ve partnerlere büyük görev düşmektedir.
Benlik kavramı ve beden imgesinin birbirleriyle yakın ilişkileri bulunur. Bu sebeple olumsuz beden imgesine sahip kişilerin ne tür başa çıkma stratejileri kullandıklarını bilmenin, hem beden imgesi ile bağlantılı olduğu belirlenen psikiyatrik bozuklukların (mesela, depresyon, beden dismorfik bozukluğu, anoreksiyanervoza gibi) iyileştirilmesinde hem de fiziksel kusuru bulunan kişilerin ruh sağlığının korunmasında faydası olacağı düşünülmektedir86. Bir başka deyişle benlik saygısı ile beden imgesi arasındaki ilişki doğru orantılıdır. Benlik saygısı yüksek olan kişiler olumlu beden imgesine sahipken benlik saygısı düşük olan bireylerde ise olumsuz beden imgesi algısı mevcuttur. Olumsuz beden imgesi algısına sahip bireylerin iyileştirilebilmesi ya da fiziksel anlamda engeli bulunan bireylerin ruhsal olarak düzenlerinin korunabilmesi için bu kişilerin ne tür bir baş etme stratejisine başvurduklarını bilmek önemlidir.